Đoạn sông Hậu ở thị trấn Mái Dầm (huyện Châu Thành, Hậu Giang) có Nhà máy Giấy Lee&Man và Trung tâm Điện lực Sông Hậu chứa nguy cơ gây ô nhiễm môi trường rất lớn. Hiện nay, người dân xung quanh đã bị ảnh hưởng nặng nề, tình hình nuôi thủy sản trên sông giảm sút nghiêm trọng.
Ông Nguyễn Văn Ngài ở ấp Phú Xuân, thị trấn Mái Dầm đang loay hoay cho cá ăn trên bè giữa sông. Dừng tay, ông cho biết: “Bè cá điêu hồng này tôi thả giống cách nay 2 tháng, vốn liếng tập trung gần 400 triệu đồng, đang nơm nớp lo Nhà máy Giấy Lee&Man nó xì cho chất gì xuống sông là mất trắng như chơi. Tôi cũng gắng nuôi xong vụ này là nghỉ, không dám đánh bạc với nhà máy nữa”. Rồi ông Ngài đứng thẳng lên, nhìn hai đầu bờ sông cho biết thêm, đoạn này trước đây có mấy chục bè cá nhưng giờ bà con sợ quá, nghỉ nuôi hơn nửa rồi.
Cũng ở ấp Phú Xuân, nhà của ông Trần Văn Nghĩa cách Nhà máy Lee&Man chỉ mấy chục mét. Năm nay 74 tuổi, da đen nhẻm, ông Nghĩa than thở: “Tôi sống chừng này tuổi ở đây, chưa bao giờ khổ như bây giờ, không chịu nổi nữa rồi”. Ông kể, gần năm nay bên Nhà máy Giấy Lee&Man liên tục chạy thử mấy tổ máy phát điện, gây tiếng rền rít đinh tai nhức óc, không ăn ngủ gì được. Mỗi khi máy điện chạy thử, không thể nói chuyện, ti vi chỉ xem hình chứ không nghe được tiếng.
Còn ít bè nuôi cá gần Nhà máy Giấy Lee Man- Ảnh: Ngọc Lan
Bà Trương Thị Mới, 65 tuổi, bán bún ở chợ Mái Dầm rầu rĩ: “Không còn khách mua bán gì được nữa, sống lay lắt qua ngày thôi. Muốn đi nơi khác sinh sống thì không có tiền, bán nhà thì không ai mua vì tiếng ồn mình còn chịu không nổi, huống chi người khác đến đây”. Cùng ở chợ, bà Trần Ngọc Điệp bức xúc không kém: “Không chỉ tiếng ồn mà khói bụi từ bên nhà máy cũng bay sang đây mù mịt, nhất là khi họ chở đất cát và xây dựng lớn gì bên đó. Nhà phải đóng cửa suốt ngày”. Còn bà Huỳnh Thị Thu Hà bần thần: người dân ở đây bị ù tai hết rồi, trẻ con thì không học hành gì được nữa dù năm học mới đã khai giảng.
Gần 40 hộ dân ở ấp Phú Xuân đã ký đơn tập thể, đề nghị chính quyền can thiệp giúp đỡ. Phó Chủ tịch UBND thị trấn Mái Dầm Trần Thanh Phong cho biết: “Nhận đơn của dân, tụi tui xác minh là đúng như thế, tiếng ồn không còn ăn ngủ gì được. Tuy nhiên, chúng tôi không xử lý được mà chỉ báo về cấp trên”.
Ông Phong giải thích thêm sự bất lực của chính quyền địa phương là không được phép vào Nhà máy Giấy Lee&Man để làm việc. Ông nói: “Tụi tôi muốn liên hệ vào trong xử lý vụ việc theo phản ánh của dân hay ngay cả kiểm tra chuyện liên quan đến tai nạn lao động chết người, đều không được chủ đầu tư hợp tác. Các cơ quan cấp huyện cũng khó mà vào được bên trong”.
Dự án Nhà máy Giấy Lee&Man động thổ sáng 6/8/2007, được giới thiệu là “một trong những nhà máy sản xuất giấy và bột giấy lớn nhất thế giới với tổng vốn đầu tư 1,2 tỷ USD”, 100% của Đài Loan. Gồm một nhà máy sản xuất bột giấy tẩy trắng dùng trong ngành đóng gói hàng hóa, một nhà máy giấy, một nhà máy điện, một nhà máy xử lý nước thải và một cảng sông. Giai đoạn một, vốn đầu tư gần 630 triệu USD, sau nhiều lần hoãn, nay sắp đi vào hoạt động.
Ấp Phúc Xuân với chợ Mái Dầm nằm lọt giữa Nhà máy Giấy Lee&Man và Trung tâm Nhiệt điện Sông Hậu. Chợ còn bám được bờ sông Hậu là nhờ hai con rạch nhỏ, rạch Mái Dầm ngăn cách với Nhà máy Giấy Lee&Man bên tay phải và rạch Ngã Bát ngăn cách với Trung tâm Điện lực Sông Hậu bên tay trái.
Trong khi Nhà máy Giấy Lee&Man đã ầm ầm gây khổ sở cho dân chợ thì Trung tâm cũng đang rầm rộ xây dựng. Trung tâm Điện lực Sông Hậu có hai nhà máy, hôm 18/7/2010, khởi công xây dựng hạ tầng kỹ thuật dùng chung và Nhà máy Nhiệt điện Sông Hậu 1, dự kiến cuối năm 2019 sẽ phát điện. Khi chạy thử, tiếng rền rít của những tổ máy 600 MW sẽ còn ghê rợn hơn bên Nhà máy Giấy Lee&Man.
Phó ban Quản lý Dự án Nhiệt điện Sông Hậu 1 Phạm Xuân Diệu cho biết, khi đi vào hoạt động, một ngày nhà máy đốt hơn 10.000 tấn than đá nên có riêng một cảng nhập than. Trên bờ, nhà máy có kho chứa than dự trữ cho ít nhất hai ngày. Hiện bờ sông Hậu đã xây dựng xong cảng nhập than, có nhiều ống thép lớn để hút than từ tàu thủy. Cứ một nhà máy có một cảng than, tính ra, bên cạnh chợ Mái Dầm sẽ có nhiều cảng, mỗi năm nhập hàng chục triệu tấn than.
Hàng năm, các nhà máy sẽ thải ra hàng triệu tấn tro xỉ. Mỗi nhà máy có một bãi chứa tro xỉ rộng trên dưới 30 ha, sau nhiều năm sẽ cao như núi bên bờ sông Hậu. Tiến sĩ Lê Anh Tuấn ở Trường Đại học Cần Thơ phân tích, nguy cơ ô nhiễm không khí và nguồn nước, nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu thì không thể yên tâm.
Bây giờ, mấy cây số bờ sông Hậu ở đây đã kè bê tông, trên sông ít thấy ghe thuyền đánh cá. Sông Hậu cũng như cả mạng lưới sông ngòi ĐBSCL lắm cá tôm nhờ hệ sinh thái đa dạng ven bờ, nhiều loài thực vật tắm phù sa quanh năm nuôi dưỡng muôn loài động vật. Nay chỉ có bờ bê tông lạnh lùng, đa dạng sinh học đã mất, nguy cơ cạn kiệt thủy sản trên con sông hùng vĩ đã hiện hữu.
Nên ông Võ Phước Hạnh làm nghề chạy đò bao ở chợ Mái Dầm, đầy lo lắng về tương lai. Ông kể, chợ nhóm họp dọc bờ sông từ lâu đời cho đến dăm năm trước, được xây nhà lồng. “Buôn bán vừa ổn định thì nghe tin nhà máy giấy và nhà máy điện sẽ làm ô nhiễm, có thể chợ không tồn tại. Chúng tôi rồi đi đâu, làm gì sinh sống?”, ông buông tiếng thở dài não nề trên bờ sông Hậu.
>> Chuyên gia Sinh thái và Phát triển bền vững ĐBSCL Nguyễn Hữu Thiện cho rằng: “Phải minh bạch thông tin để người dân và các bên liên quan chịu ảnh hưởng của nhà máy có thể chủ động tham gia giám sát, mới hy vọng tránh được sự cố đáng tiếc trong tương lai, bảo vệ được môi trường sống”. |