Trăn trở nuôi tôm dưới tán rừng

Thất bại

Ông Trần Mạnh Tính ở ấp 15, xã Vĩnh Hậu A (huyện Hòa Bình, Bạc Liêu) nhận khoán bảo vệ 4 ha rừng, kết hợp nuôi tôm trong mương dưới tán rừng chiếm khoảng 30% diện tích. Ngẩn ngơ nhìn rừng và mương lặng phắc dưới nắng gắt, giọng ông thảng thốt: “Thua lỗ hết rồi, chuyện chưa bao giờ xảy ra trong mấy chục năm qua”.

Nuôi tôm dưới tán rừng từng khẳng định là phương thức nuôi sinh thái, bền vững. Rừng ven biển có hai lớp, lớp đối diện sóng biển là lớp xung yếu phải bảo vệ nghiêm ngặt, không được tác động bất cứ hình thức nào. Lớp kế tiếp là rừng sản xuất, giao khoán cho người dân bảo vệ để kết hợp nuôi tôm. Ông Tính kể, trước kia, mở cống lấy nước biển là đón tôm giống tự nhiên vào, đóng cống lại chờ tôm lớn lên, vớt bán dần. Không phải cho tôm ăn hay rải thuốc chữa bệnh gì cả. Chừng dăm năm nay, tôm giống tự nhiên cạn kiệt, ông phải mua tôm giống thả mật độ 2 con/m² và nuôi thêm cua. Thu hoạch cua có năm cao hơn tôm.

“Thế nhưng năm nay nắng hạn, nước dưới tán rừng bị bốc hơi nên mặn hơn nước biển, độ mặn đến 45 – 50 g/lít, tôm không lớn được, cua không thể lột vỏ. Lại chênh lệch nhiệt độ ngày và đêm quá lớn, thường nửa đêm về sáng nước tĩnh lặng thiếu ôxy, tôm và cua thở không được, tức tưởi chết”, ông Tính buồn bã. Chi phí năm nay lại lớn vì phải thả giống nhiều lần hơn trước để hy vọng bù vào lượng hao hụt “nhưng vẫn thua”. Bên cạnh, năm nay ông Tính dùng vôi xử lý ao cũng cẩn thận hơn, cho thêm vi sinh và còn bơm nước biển để đảo nước, pha loãng bớt mặn nước trong mương rừng nhằm giúp tôm dưỡng sức mà vẫn không có kết quả.

Ông Trần Mạnh Tính: “Tôm, cua chết hết rồi” – Ảnh: Sáu Nghệ

Láng giềng của ông Tính là ông Nguyễn Xuân Hướng, nuôi tôm dưới tán rừng 2,2 ha cũng thất bại. Ông Hướng còn mướn 4 ha đất phía ngoài rừng, nuôi quảng canh vẫn không có lời. Qua một mùa hán hạn và mặn chát rừng ven biển, nuôi tôm thất bại, ông Hướng gầy đen hơn cái tuổi 53. Ông mệt mỏi cho biết thêm: “Dân nuôi tôm ở đây có 12 hộ đã lập Tổ hợp tác Thành Đạt để hỗ trợ nhau trong sản xuất, giữ gìn an ninh trật tự. Nhiều năm trước, hộ nào cũng thắng lợi. Vợ chồng tôi nuôi được 3 đứa con lớn khôn, có gia đình riêng, có công ăn việc làm. Nhưng năm nay chẳng hộ nào có lời, nuôi cá biển cũng thua luôn”.

Cán bộ Chi cục Thủy sản Bạc Liêu Đoàn Trung Kiên xác nhận, năm nay nuôi tôm dưới tán rừng thất bại. Các hình thức nuôi tôm khác cũng ít thắng lợi vì thời tiết bất thường, nuôi công nghiệp cũng chỉ dưới 10% diện tích có lời.

Thích ứng

Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu, ông Dương Thành Trung cho hay: “Tôm chết do sốc môi trường ở nuôi quảng canh cải tiến kết hợp chiếm tới 83% tổng diện tích tôm nuôi bị thiệt hại đầu năm nay ở tỉnh Bạc Liêu”. Theo Tiến sĩ Lê Anh Tuấn ở Viện Nghiên cứu Biến đổi khí hậu của Trường Đại học Cần Thơ, khô nóng năm nay cao nhất trong lịch sử 136 năm qua (thông tin do cơ quan NASA – Mỹ đưa ra, được Hãng Thông tấn AFP truyền đi).

Theo ông Nguyễn Hữu Thiện, chuyên gia Liên minh quốc tế Bảo tồn Thiên nhiên (IUCN), thời tiết năm nay là hiện tượng cực đoan, hiếm xảy ra, và trong bối cảnh biến đổi khí hậu, những hiện tượng cực đoan được dự báo sẽ xảy ra thường xuyên hơn thì cũng không phải là “khuynh hướng bình thường”. Nghĩa là, không nên quá lo lắng để đưa ra những giải pháp “cực đoan” đương đầu mà nên né tránh thiệt hại (thay đổi lịch thời vụ hoặc tránh xuống giống), thay đổi theo để phù hợp và tận dụng cơ hội mới. “Thay đổi theo là cách thích ứng tốt”, ông nhấn mạnh.

Cũng theo ông Thiện, khu vực ven biển ĐBSCL có thể chia làm ba vùng, độ dày mỏng tùy theo địa hình, vị trí gần hay xa nguồn nước sông Mê Kông. Rìa nhất là vùng mặn quanh năm, kế tiếp là vùng nước lợ với 6 tháng ngọt, 6 tháng mặn; trên đó là vùng ngọt. Khuynh hướng hiện nay là 2 vùng ngoài đang lấn dần vào vùng trong.

Thực tế diễn ra như ông Thiện phân tích. Ở vùng ven biển tỉnh Bạc Liêu, ông Trần Mạnh Tính cho biết, so với chục năm trước, nước biển bây giờ cao hơn khoảng 0,4 m. Triều cường là sóng dữ dội và đã đánh dải rừng xung yếu rộng trăm mét trước biển xói lở mất khoảng 20%. “Khuynh hướng nước biển dâng lấn dần vô đất liền là khó cưỡng nên rất cần ứng phó linh hoạt để có lợi nhiều hơn hại. Còn tình hình hạn và mặn cực đoan như năm nay thì không nên quá lo lắng”, ông Thiện nói.