Về miền Tây, nhớ tìm khô cá hố

Khô cá hố là đặc sản của vùng biển phía Tây

Khẳng định thương hiệu

Là một trong những làng biển lâu đời nhất ở miền Tây, Mỹ Long (huyện Cầu Ngang, Trà Vinh) có từ hàng trăm năm qua. Những người đeo đuổi nghề làm khô hiện đều ở thị trấn Mỹ Long với chừng hai chục hộ dân vì nơi đây gần cảng cá, lại gần chợ thu hút đông đảo người dân, ghe thuyền. Và, trong các sản phẩm mà nghề làm khô cá ở Mỹ Long khẳng định được thương hiệu thì khô cá hố là loại khô độc đáo, thơm ngon và được nhiều người ưa chuộng. Đi dọc tuyến đường bê tông quanh thị trấn nhỏ bé này, từ chợ Mỹ Long ra phía bờ sông Cổ Chiên hay xuôi về cửa biển, đều là giàn phơi cá hố mặn mòi trong ánh nắng chói chang phương Nam.

Theo bà Nguyễn Thị Nhung, ở khu phố 1, thị trấn Mỹ Long, nghề làm khô ở đây phụ thuộc vào nguồn hàng mà các ghe thuyền trong vùng đánh bắt được. Như mấy tháng giữa năm, nhiều vựa khô ở đây đều làm khô cá hố vì thời điểm này, các ghe thuyền ngoài khơi thường đánh bắt được cá hố. “Ở Mỹ Long có hàng trăm ghe đánh bắt ngoài biển, trong đó có nhiều ghe lớn đánh bắt ngoài khơi xa tận Côn Đảo, Thổ Chu nên cá hố đánh bắt được cũng nhiều. Tuy nhiên, thời điểm này, cá hố chưa lớn, chỉ khoảng một ký đổ lại. Phải đợi tới tháng tám, tháng chín cá hố mới phát triển, thường là hai, ba ký lô, dài cả mét. Lúc đó, để làm khô thì mình có thể cắt cá ra thành từng khúc ngắn, tùy theo nhu cầu của các chủ đặt hàng”, bà Nhung kể.

Chia sẻ kinh nghiệm làm khô cá hố, người phụ nữ làng biển gần 60 tuổi này cho biết, trong các loại hải sản, khô hố là khó làm nhất, cần có nhiều kinh nghiệm. “Để có sản phẩm khô cá hố ngon thì việc đầu tiên là chọn nguyên liệu, tức cá hố tươi. Đặc biệt, cá phải còn nguyên lớp da mỏng màu trắng bạc. Nếu cá bị ướp lạnh quá lâu hay bị trầy xước mất đi lớp vỏ áo này, làm khô sẽ không ngon, không đẹp. Sau khi có nguyên liệu, cá hố được rửa sạch sẽ và lấy ruột cẩn thận trước khi đem phơi. Hiện nay, nhu cầu của khách hàng rất đa dạng nên cùng là nguyên liệu cá hố, chúng tôi có thể làm khô cá hố nguyên con, khô hố hấp, khô hố xẻ lát hay cá hố một nắng… Trung bình, khoảng 3 ký cá tươi sẽ cho ra một ký khô thành phẩm”, bà Nhung kể.

Cũng là người làm khô lâu năm, ông Nguyễn Văn Đỏ, một hộ dân khác ở thị trấn Mỹ Long cho biết, điều khó khăn nhất với các vựa khô hố hiện nay là nguồn nguyên liệu. “Hiện nay, mỗi ngày sản xuất được 20 – 25 ký khô hố. Tuy nhiên, nguồn nguyên liệu cá tươi hiện khá khan hiếm, nhiều khi không đủ. Giờ khô hố loại 1 có giá tới 300.000 đồng/kg, loại 2 cũng 250.000 đồng mà có bao nhiêu, khách lấy hết bấy nhiêu”. Cũng theo ông Đỏ, nếu thời tiết thuận lợi như hiện nay thì chỉ cần khoảng 4 ngày nắng là hoàn thành một mẻ khô cá hố.

Đặc sản hiếm hoi

Được biết, tại khu vực ven biển vùng ĐBSCL, không chỉ có những hộ dân ở khu vực Mỹ Long có duy trì nghề làm khô cá hố mà tại nhiều khu vực khác như ngư dân Trần Đề (tỉnh Sóc Trăng) hay ngư dân Ngọc Hiển (tỉnh Cà Mau)… công việc làm khô cá hố cũng thu hút rất đông người tham gia, bên cạnh nhiều sản phẩm khô đặc trưng khác. Theo những ngư dân nơi đây, dù sản lượng cá hố mà ngư dân vùng biển phía Tây đánh bắt được không nhiều như khu vực các tỉnh miền Trung thì cá hố vẫn là một trong những hải sản quan trọng của họ. Ngoài ra, thói quen làm mắm và làm khô những sản phẩm nghề biển để tích trữ từ xa xưa đã giúp những gia đình làm khô cá hố vùng hạ nguồn sông Cửu Long có nhiều kinh nghiệm.

Những ngày đi ngang qua các cửa sông Cửu Long đổ ra biển, chúng tôi gặp rất nhiều những cảng cá, làng biển và những giàn khô cá trong ánh nắng gay gắt phương Nam. Nếu những loại hải sản khác cần nhiều sự sơ chế cầu kỳ thì ngược lại, khô cá hố càng giữ được sự nguyên vẹn của nguyên liệu bao nhiêu, càng đắt giá bấy nhiêu. Và đó cũng là đặc điểm riêng biệt của loài khô này so với những khô khác. Nhiều ngư dân chia sẻ với tôi, nếu như các loại khô khác đều có chung một cách sản xuất là sơ chế, phơi khô và cất giữ để vận chuyển, tiêu thụ thì khô hố có cách bảo quản cầu kỳ hơn. Đó là việc người dân phải sử dụng những dây nhỏ, thường là sợi nilon mỏng, bền để buộc túm phần đuôi cá hố lại, rồi treo chúng lên. “Khô cá hố chỉ có một cách bảo quản, là buộc và treo lên chứ không thể đóng gói, cho vào bao bố hay thùng đựng như những loại khô đù, khô mực, khô sặc… được. Bởi cá hố dài mà thân lại mảnh. Tới cuối mùa đánh bắt, nhiều khi cá hố to mấy ký, dài tới cả mét khiến cho việc bảo quản khó khăn”, một hộ làm khô cá hố khác ở xã Mỹ Long Nam chia sẻ.

Mặc dù sản lượng không nhiều nhưng hiện nay, khô cá hố cũng được coi là đặc sản của vùng biển phía Tây, với thị trường tiêu thụ là ở các thành phố lớn trong vùng như Mỹ Tho, Cần Thơ hay TP Hồ Chí Minh. Những giàn khô cá hố đâu đó bên đường, cùng với những loại khô khác vẫn là thứ đặc sản hiếm hoi, đậm đà và mang nhiều phong vị của vùng biển phía Tây này.

Đoàn Đại Trí