Giá cá tra lại bấp bênh – Vẫn do cái vòng luẩn quẩn

Một thực tế đang gây lo lắng cho người nuôi cá tra ở ĐBSCL là chỉ trong thời gian ngắn, giá cá tra nguyên liệu lại lao dốc mạnh. Hiện giá cá tra tại An Giang, Cần Thơ chỉ còn dưới 22.000 đồng/kg tùy loại. Tuy nhiên, bên cạnh những lý do khách quan thì vẫn còn đó những tồn tại về công tác quy hoạch vùng nuôi; mối liên kết giữa doanh nghiệp và người nuôi cá.

Nhiều vụ nuôi vừa qua, người dân nuôi cá tra trên địa bàn tỉnh An Giang, Đồng Tháp gặp nhiều khó khăn do thiếu vốn sản xuất vì bị thua lỗ trong những vụ nuôi vừa qua; đồng thời còn gặp vướng mắc trong việc vay vốn từ phía ngân hàng. Tuy nhiên, trong khoảng hơn 3 tuần qua, người dân nuôi cá nơi đây lại tiếp tục đối mặt với sự “thất thường” của thị trường khi giá cá giảm làm cho người nuôi lo lắng. Hiện nay, các doanh nghiệp ở tỉnh An Giang và một số địa phương khác như Cần Thơ, Đồng Tháp thu mua cá nguyên liệu ở mức 22.000 đồng/kg.

Ông Nguyễn Hữu Nguyên, một người nuôi cá ở An Giang cho biết: “Ngân hàng, các đại lý bán thức ăn đều hạn chế đầu tư cho người nuôi vì có nhiều nguy hiểm. Thu hoạch cá xong khó khăn lắm mới bán được với giá thấp”.

Giá cả thất thường của con cá tra hiện nay không phải là vấn đề mới nữa bởi nhiều năm qua cứ vào thời điểm thu hoạch rộ thì lại nổi lên câu chuyện “trúng mùa, mất giá”. Thách thức lớn nhất hiện nay mà cả người nuôi và doanh nghiệp chế biến xuất khẩu cá tra đang gặp phải là vấn đề vốn. Nhiều hộ nuôi cá hiện vẫn tiếp tục “treo ao” do không có vốn để tái đầu tư. Một trong những nguyên nhân khiến người nuôi lao đao, “cụt” vốn là do bị doanh nghiệp thu mua cá chậm thanh toán. Nguyên nhân nữa là người nuôi cá và doanh nghiệp chế biến khó tiếp cận kênh cung cấp vốn. Đặc biệt, trong ngành sản xuất, tiêu thụ cá tra, việc hình thành mối liên kết giữa doanh nghiệp chế biến với người nuôi vẫn còn nhiều bất cập. Tuy một số doanh nghiệp chế biến lớn, có tiềm lực vốn đã quyết định đầu tư vùng nuôi cá riêng, xây dựng cả nhà máy sản xuất thức ăn, hợp nhất gần như toàn bộ chuỗi sản xuất, nhưng không phải mọi doanh nghiệp đều đủ năng lực làm như vậy. Vẫn còn một số lớn hộ nông dân sản xuất cá giống và nuôi cá thương phẩm. Do đó, sự hình thành các chuỗi liên kết bền vững, trước hết giữa doanh nghiệp chế biến và người nuôi cá vẫn là đòi hỏi khách quan của thực tiễn.

Ông Võ Kế Nghiệp ở huyện Châu Phú, tỉnh An Giang cho rằng: “Doanh nghiệp chưa có sự hợp tác với nông dân. Do đó, với cá sắp thu hoạch họ muốn mua như thế nào cũng được, trừ trường hợp khan hiếm cá thì mới lên giá”.

Có thể thấy, các mô hình liên kết hiện nay tự phát hình thành với công thức nguyên liệu cho doanh nghiệp chế biến, vốn cho người nuôi. Mục tiêu đó phù hợp với từng doanh nghiệp và người nuôi, nhưng không nhằm đến những cái đích rộng lớn hơn. Vì vậy, khi một trong các phía tham gia liên kết có ưu thế hơn trong ký kết hợp đồng, hoặc tìm thấy những lợi ích ở các đối tác khác, họ dễ bóp méo hoặc phá bỏ hợp đồng. Từ đó xảy ra tình trạng thường gọi là “khi thì cá ăn kiến, khi thì kiến ăn cá”.

Trong tình hình hiện nay, Phó giáo sư – Tiến sĩ Võ Thị Thanh Lộc, Phó Viện trưởng, Viện nghiên cứu phát triển ĐBSCL cho rằng: “Các nhà chế biến cần phải ngồi lại với nhau để có tiếng nói chung trong đáp ứng quy luật cung cầu. Tức là phải có những dự báo chính xác trong từng thời điểm. Vấn đề đặt ra lớn nhất là tầm vĩ mô. Bởi hiện nay trung bình hàng năm lượng treo ao hơn 1/3 diện tích. Người sản xuất cá lẻ rất thiệt thòi”.

Một lần nữa, nghề nuôi cá tra ĐBSCL lại gặp khó. Do đó, về lâu dài, để nghề nuôi cá tra đồng bằng phát triển thuận lợi, thiết nghĩ cần phát triển theo mô hình liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp. Trong đó doanh nghiệp đóng vai trò chính; đồng thời, nên đưa ngành nuôi trồng, chế biến và xuất khẩu cá tra là ngành “có điều kiện” nhằm tiến tới thành lập những vùng nuôi tập trung quy mô lớn, có đầu tư và quản lý bài bản để hạ giá thành, tăng chất lượng cá theo tiêu chuẩn quốc tế.

Thanh Tùng

Theo Tiếng Nói Việt Nam