2020 qua Góc nhìn đa chiều

Góc nhìn quản lý

Trong bối cảnh đại dịch COVID-19 gây ra một cú sốc lớn làm kinh tế thế giới và thương mại toàn cầu suy thoái sâu và nghiêm trọng, bức tranh kinh tế – xã hội Việt Nam năm 2020 tiếp tục duy trì ổn định và đạt được những kết quả tích cực trên các lĩnh vực là nhờ sự chỉ đạo, điều hành kịp thời, quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và nỗ lực của các cấp, các ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp và nhân dân cả nước. Và thành tựu của ngành thủy sản năm qua cũng là một minh chứng cho sự đóng góp của cả hệ thống chính trị. Phát biểu tại Hội nghị tổng kết ngành thủy sản năm 2020, Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản Trần Đình Luân chia sẻ, ngay trong thời điểm COVID-19, để gỡ khó cho doanh nghiệp, lãnh đạo Bộ NN&PTNT và Tổng cục phải họp bàn liên tục hàng ngày để tìm giải pháp tháo gỡ. Chẳng hạn khi xuất khẩu gặp khó khăn, Tổng cục định hướng doanh nghiệp tập trung vào các sản phẩm chế biến sâu, sản phẩm chế biến cho các hộ gia đình và tập trung hệ thống bán lẻ, phục vụ nhu cầu giãn cách xã hội, nhờ đó mà tình hình xuất khẩu được đảm bảo. Còn khi hạn hán, xâm nhập mặn xảy ra tại các tỉnh ĐBSCL, thì định hướng mùa vụ cho bà con, đồng thời chỉ đạo thực hiện tốt công tác quan trắc môi trường, giám sát chặt chẽ vụ nuôi; kiểm soát nghiêm ngặt vấn đề con giống, nhờ đó mà sản xuất vẫn vượt mục tiêu đề ra.

Còn theo Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến, thực hiện các khuyến nghị của EC, lãnh đạo Bộ đã phải trực tiếp đi xuống các địa phương, xuống từng cảng cá để nắm tình hình và chỉ đạo trực tiếp, không sát sao thì khó thực hiện được.

Cũng nhờ sự “nóng ruột” của các cấp lãnh đạo, thế nên dù trải qua nhiều khó khăn nhưng ngành thủy sản vẫn về đến đích, đóng góp quan trọng trong thặng dư thương mại của ngành nông nghiệp.

Góc nhìn doanh nghiệp

Có thể nói, đây là một năm doanh nghiệp thủy sản không ít lần “nếm mật nằm gai”. Đại dịch COVID-19 đã làm đảo lộn mọi quy trình và kế hoạch của doanh nghiệp. Đầu năm, dịch bệnh và lệnh phong tỏa tại nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ đã khiến hàng loạt đơn hàng bị hoãn hoặc hủy khiến hàng hóa ứ đọng trong các kho lạnh. Doanh nghiệp kêu trời vì phải cạnh tranh giữ kho lạnh khi giao thương bị ngưng trệ. Không thể xuất hàng, không thể mua thêm nguyên liệu khiến họ mất thế chủ động đầu vào.

Cũng do COVID-19, doanh nghiệp xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc gặp khó do nước này tăng cường kiểm soát, lấy mẫu hàng thủy sản đông lạnh nhập khẩu để ngăn chặn dịch khiến mặt hàng này bị ùn ứ lớn tại cảng và các cửa khẩu, doanh nghiệp Việt gặp rất nhiều khó khăn, nhất là doanh nghiệp cá tra và hải sản. Về vấn đề này, Thủ tướng Chính phủ đã phải chỉ đạo các Bộ, ngành liên quan gấp rút tìm cách tháo gỡ.

Biên giới chưa lắng, doanh nghiệp xuất khẩu đường biển lại trắc trở khi khách hàng có nhiều nhưng không thể xuất bán. Nguyên nhân là do thiếu vỏ container rỗng để đóng hàng và giá cước vận tải tăng quá cao, gấp 8 – 10 lần so trước đây. Tình trạng này vẫn còn đang tiếp diễn. Đây cũng là lý do khiến cho xuất khẩu hàng thủy sản quý cuối năm ngoái hụt hơi so với dự báo trước đó.

Góc nhìn người dân

Đây là một năm mà người nuôi trên khắp cả nước nhiều lần khóc ròng. Với người nuôi tôm, khi doanh nghiệp không xuất khẩu được hàng thì đồng nghĩa tôm thương phẩm đến kỳ thu hoạch không xuất bán được, trong nhiều tháng đầu năm, giá TTCT xuống rất thấp, chỉ xung quanh 70.000 – 75.000 đồng/kg, người nuôi lỗ lặng. Trong khi đó, người nuôi tôm sú tại Cà Mau còn thê thảm hơn vì giá bán sụt giảm quá mạnh, do tôm sú nuôi trong tỉnh chủ yếu xuất sang thị trường Trung Quốc nhưng lại bị tắc cho dịch bệnh.

Cùng đó, khi xuất khẩu tiểu ngạch đóng băng, các nhà hàng, khách sạn trong nước vắng khách đã khiến cho người nuôi các loại cá đặc sản lâm nguy, tôm hùm, cá mú, hàu, ngao hai cùi, cá nước lạnh… rớt giá thảm hại. Tôm hùm có thời điểm chỉ ở mức 700.000 đồng/kg, chưa bằng một nửa so thời điểm giữa năm 2019. Thậm chí, người nuôi cá mú còn phải bỏ đói cá vì không gánh nổi chi phí. Hay người nuôi ngao, hàu tại Quảng Ninh cũng khốn đốn vì không xuất bán được, sản phẩm thu hoạch lên buộc phải đổ bỏ xuống biển.

Cùng cảnh ngộ là người nuôi cá tra, giá cá xuống thấp 17.000 – 18.000 đồng/kg và không có người mua đã khiến cho nhiều hộ nông dân phải cho ăn cầm chừng; nhiều hộ sản xuất cá giống thì phải san lấp ao vì giá bán quá thấp.

Về cuối năm, người nuôi cá tầm than trời vì cá vốn đã khó xuất bán, giá giảm lại phải đương đầu với cá tầm giá rẻ nhập khẩu từ Trung Quốc. Hiện “tiếng” kêu cứu của người nuôi cá tầm đã lên đến Bộ NN&PTNT, Bộ Công thương và các đơn vị liên quan.

Còn với ngư dân khai thác trên biển cũng khó đủ bề, bởi giá bán các loại hải sản sụt giảm nghiêm trọng khi tiểu thương vắng bóng, doanh nghiệp hạn chế thu mua vì thiếu thị trường.

Góc nhìn chuyên gia

Theo nhận định của các chuyên gia, sản xuất thủy sản nói riêng, nông nghiệp nói chung trong năm 2020 chính là “trong nguy có cơ”; bởi, bước vào những ngày đầu năm, tình hình dịch COVID-19 đã là gây một trở ngại không nhỏ không chỉ cho Việt Nam mà còn ở tại rất nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt là tại những thị trường xuất khẩu trọng điểm của thủy sản Việt. Tuy nhiên, ngành thủy sản năm qua lại đón nhận nhiều tín hiệu sáng khi các FTA được ký kết và thực thi cùng với việc linh hoạt, nhạy bén của cộng đồng doanh nghiệp đã tìm hướng thích ứng mới. Chính vì vậy, nhìn tổng thể, ngành thủy sản vẫn hoàn thành mục tiêu. Nhưng không ngủ quên trên chiến thắng, nhiều nhà phân tích cho rằng, ngành thủy sản vẫn còn những khó khăn nhất định. Như chia sẻ của TS Phạm Anh Tuấn, lĩnh vực NTTS vẫn chịu tác động lớn từ vấn đề dịch bệnh, đặc biệt dịch bệnh trên các đối tượng nuôi chủ lực tiếp tục là rủi ro lớn nhất, gây thiệt hại kinh tế, chi phí sản xuất cao… Hay nhận định của theo nhóm chuyên gia thực hiện Báo cáo kinh tế thường niên ĐBSCL, thách thức lớn nhất với ngành chế biến và xuất khẩu tôm Việt Nam là vấn đề đảm bảo chất lượng; bởi các quy định về an toàn vệ sinh thực phẩm, tồn dư kháng sinh và các vấn đề liên quan đến kiện chống bán phá giá của Mỹ.

Góc nhìn báo chí

2020 là một năm “tốn” nhiều giấy mực của cơ quan báo chí. Chưa năm nào mà ngành thủy sản lại nhiều “sự kiện” đến như vậy. Mọi vấn đề từ ao nuôi đến chế biến, xuất khẩu, thị trường đều rất được các báo, đài quan tâm. Nhiều nhà báo tâm sự rằng, đây thực sự là một năm mà người cầm bút run tay khi viết và khi bấm máy. Những giọt nước mắt của người nông dân Phú Yên khi tôm hùm chết hàng loạt, những gương mặt thất thần của chủ vựa tôm, cá trước những ao, đầm tan hoang sau bão lũ, những nét khắc khổ của người dân khi rụt rè ném thức ăn cho cá, chấp nhận “bỏ đói” đàn cá vì chi phí lớn và không biết tình cảnh này kéo dài đến bao giờ.

Dọc dài theo biển miền Trung còn dễ dàng bắt gặp những chiếc tàu cá vỏ thép từng là niềm mơ ước của hàng nghìn ngư dân giờ nằm im trên bờ biển. Tàu ngày càng hoen gỉ, xuống cấp nhưng gánh nợ của ngư dân thì ngày một nặng hơn khi tàu hỏng, không có tiền để trả nợ ngân hàng và họ bất lực giao tài sản cho ngân hàng siết nợ và đấu giá. Theo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chi nhánh Bình Định, tính đến cuối tháng 9/2020, 50 chủ tàu “vỏ thép 67” ở Bình Định nợ quá hạn hơn 300 tỷ đồng, trong đó, gần một nửa là nợ gốc và một nửa nợ lãi.

Và có lẽ, niềm vui chỉ hiếm hoi xuất hiện trên các trang báo khi sự kiện cá tra “tiến quân” ra Bắc tại các chương trình xúc tiến thương mại ngành hàng này tại TP Hà Nội trong tháng 10/2020. Hay những lô tôm, cá tra, cá ngừ được xuất khẩu sang nhiều thị trường trên thế giới khi các FTA được ký kết và thực thi. Và cuối cùng là thành quả của ngành đạt được khi tăng trưởng đều đặn trên các lĩnh vực, mở ra niềm hy vọng mới cho năm 2021 – năm đầu của thập kỷ mới.

Thu Hồng