Sản xuất thủy sản bền vững dưới tán rừng

Sản xuất đa canh dưới tán rừng

Trước đây, diện tích rừng ngập mặn Cà Mau có trên 350.000 ha, thì đến nay chỉ còn chưa đến 50.000 ha. Diện tích rừng ngày càng thu hẹp, nguồn lợi thiên nhiên không còn dồi dào như trước nên cuộc sống của người dân cũng ngày càng khó khăn hơn trước.

Thời gian qua, tỉnh Cà Mau đã có nhiều chủ trương, chính sách nhằm khôi phục lại rừng và giúp người dân sản xuất đa canh dưới tán rừng để tăng thu nhập, cải thiện cuộc sống gia đình. Đây được xem là một trong những mô hình sản xuất bền vững mang lại hiệu quả thiết thực nhờ sản xuất và nuôi trồng thủy sản dưới tán rừng.

Ông Nguyễn Duy Thái, (còn gọi là Hai Thái, xã Long Hải, huyện Năm Căn, tỉnh Cà Mau) người có nhiều năm sống bằng nghề nuôi trồng thủy sản dưới tán rừng ngập mặn cho biết, gia đình ông thực hiện mô hình nuôi thủy sản dưới tán rừng từ nhiều năm qua. Thời gian đầu, ông Hai Thái nuôi tôm dưới tán rừng trên diện tích 6 ha được nhà nước giao khoán. Trong 2 năm gần đây, ông tiến hành cải tạo và thả nuôi kết hợp nhiều loại thủy sản trên cùng diện tích gồm nuôi tôm quảng canh cải tiến, nuôi cua và sò huyết, trong đó có phân khu vực nuôi sò huyết giống. Việc đa dạng đối tượng nuôi trên cùng diện tích đã giúp gia đình ông Hai Thái thu nhập ổn định với hơn 300 triệu đồng mỗi năm.

Những năm gần đây, tỉnh Cà Mau đã có nhiều chủ trương, chính sách nhằm khôi phục lại rừng và giúp người dân sản xuất đa canh dưới tán rừng để tăng thu nhập, cải thiện cuộc sống gia đình

“Mặc dù, mô hình nuôi thủy sản dưới tán rừng lợi nhuận không cao như nuôi tôm công nghiệp nhưng điều làm mọi người hài lòng nhất là chi phí đầu tư thấp, nhẹ công chăm sóc, lại thích ứng tốt với thời tiết thất thường hiện nay. Đặc biệt cho ra sản phẩm thủy, hải sản an toàn chất lượng nên giá bán luôn ở mức cao hơn so với nuôi thủy sản công nghiệp”, ông Hai Thái chia sẻ.

Không riêng gì gia đình của ông Hai Thái sống bằng nghề nuôi trồng thủy sản dưới tán rừng, mà phần lớn người dân sống ở rừng ngập mặn thuộc 2 huyện Năm Căn và Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau đã có cuộc sống khá sung túc nhờ sản xuất theo mô hình trồng rừng kết hợp với nuôi thủy sản quảng canh dưới tán rừng.

Gần 20 năm trước, do ít đất sản xuất, hộ gia đình ông Phạm Văn Nguyện ở huyện Cái Nước đã đưa “bầu đàn thê tử” về ấp Đất Biển, xã Viên An Đông, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau lập nghiệp. Cũng như nhiều bà con khác, gia đình ông sinh sống chủ yếu nhờ vào khai thác cây rừng và thu bắt các loại thủy, hải sản tự nhiên dưới tán rừng ngập mặn. Khi cây rừng ngày một mất dần do sạt lở và ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và từ đó nguồn lợi thủy sản tự nhiên đã bị cạn kiệt thì cuộc sống gia đình ông cũng gặp nhiều khó khăn.

Từ đầu năm 2005 đến nay, nhờ thực hiện mô hình trồng rừng và nuôi tôm sú kết hợp với thả cua, sò huyết dưới tán rừng, mà cuộc sống gia đình ông Phạm Văn Nguyện đã từng bước ổn định và vươn lên khá giả.

Theo nhiều người dân sống ở vùng rừng ngập mặn, quanh năm thì việc lợi ích kép của của mô hình sản xuất dưới tán rừng đã giúp cho cuộc sống của người dân không những được cải thiện rõ nét, mà bà con ngày càng ý thức hơn trong việc trồng, chăm sóc và bảo vệ rừng.
Nhận rõ điều này, thời gian qua, tỉnh Cà Mau đã và đang nhân rộng mô hình sản xuất dưới tán rừng, xem đây là định hướng phát triển nghề nuôi trồng thủy sản theo hướng bền vững.

Rừng và cá, tôm, cua phải nương tựa vào nhau

Theo đánh giá của ngành chức năng, mô hình nuôi thủy sản dưới tán rừng theo hình thức quảng canh có nhiều ưu điểm hơn nuôi thâm canh hoặc bán thâm canh. Nếu bố trí 50% đất rừng, 50% đất nuôi thủy sản, mỗi năm có thể thu lợi nhuận trên 100 triệu đồng/ha.

Nếu trước kia, hầu hết người dân đều nghĩ rằng phải phá rừng để lấy đất nuôi tôm, thì giờ đây “nếp nghĩ, nếp làm” cũng đã thay đổi. Ai cũng hiểu rằng, độ che phủ phù hợp của cây rừng sẽ là môi trường tốt nhất để các loại thủy sản sinh sống và phát triển. Dưới tán rừng không chỉ là nguồn thức ăn tự nhiên rất phong phú, mà còn là nơi cư trú, ẩn náu an toàn cho vật nuôi, nhằm tránh các loại địch hại tấn công.

Nhờ thực hiện mô hình trồng rừng và nuôi tôm sú kết hợp với thả cua, sò huyết dưới tán rừng, mà cuộc sống gia đình ông Phạm Văn Nguyện đã từng bước ổn định và vươn lên khá giả

Nhằm khai thác tiềm năng và lợi thế của địa phương để nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm thủy sản, trong những năm qua, Cà Mau đã nhận được sự hỗ trợ từ nhiều dự án của các tổ chức quốc tế để khôi phục rừng ngập mặn và giúp người dân phát triển nuôi trồng thủy sản dưới tán rừng.

Từ năm 2013, Dự án Nuôi tôm sinh thái có chứng nhận quốc tế, do Tổ chức Phát triển Hà Lan thực hiện đã hỗ trợ cho hơn 740 hộ dân sản xuất trong rừng phòng hộ Nhưng Miên. Đây được xem là mô hình sản xuất bền vững được các ngành, các cấp ở tỉnh Cà Mau đặc biệt quan tâm.

Với hình thức nuôi tôm sinh thái, người sản xuất chỉ đầu tư con giống sạch bệnh để thả nuôi mật độ thấp dưới tán rừng mà không phải bổ sung thêm thức ăn. Mặt khác, bà con chỉ sử dụng các chế phẩm sinh học để quản lý môi trường vuông nuôi nên không gây ô nhiễm môi trường và chi phí thấp hơn so với quy trình nuôi tôm thông thường.

Sản phẩm tôm thu hoạch được chứng nhận sạch, an toàn sẽ được các công ty chế biến thủy sản bao tiêu cao hơn giá thị trường 10%. Đây cũng là động lực để bà con yên tâm sản xuất và có trách nhiệm hơn trong công tác bảo vệ và phát triển rừng ngập mặn.

Theo ông Mã Huy, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông – Khuyến ngư tỉnh Cà Mau, đến nay, toàn tỉnh Cà Mau đã có hơn 30.000 ha nuôi thủy sản dưới tán rừng; trong đó gần 14.000 ha được công nhận nuôi tôm sinh thái. Qua đó, hàng chục ngàn ha đất rừng cũng được khôi phục và trồng mới.

Bài và ảnh: Ngọc Trinh