Ngành cá tra: Vượt sóng lớn, vươn tầm thế giới

Ngành thủy sản Việt Nam đã ghi nhận những thành tựu đáng kể trong năm 2024, với tổng kim ngạch xuất khẩu đạt 10 tỷ USD. Trong đó, cá tra tiếp tục là một trong những mặt hàng xuất khẩu chiến lược, đóng góp khoảng 2 tỷ USD. Với sản lượng ước đạt 1,67 triệu tấn, ngành cá tra không chỉ khẳng định vai trò quan trọng trong xuất khẩu mà còn đóng góp tích cực vào kinh tế vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Tuy nhiên, những kết quả đạt được không che lấp các thách thức mà ngành cá tra phải đối mặt.

Một trong những vấn đề nổi cộm là chất lượng giống cá tra. Hiện nay, cá bố mẹ có nguồn gốc từ các chương trình chọn giống chiếm tỷ lệ thấp, chỉ khoảng 25%. Tỷ lệ cơ sở ương giống đạt tiêu chuẩn cũng rất hạn chế, chiếm 5,3%. Điều này khiến tỷ lệ sống và năng suất không ổn định, ảnh hưởng lớn đến hiệu quả sản xuất. Việc cải thiện chất lượng giống là ưu tiên hàng đầu nếu ngành cá tra muốn phát triển bền vững trong tương lai.

Ngoài ra, chi phí sản xuất cá tra ngày càng tăng cao do giá thức ăn, nhiên liệu và lao động. Hệ thống quy chuẩn về nước thải trong nuôi trồng còn nhiều bất cập, gây khó khăn cho các hộ nuôi nhỏ lẻ. Những cơ sở này thường khó tiếp cận thông tin, nguồn vốn và chưa tham gia được vào chuỗi liên kết sản xuất. Nếu không có giải pháp hỗ trợ hiệu quả, nhiều hộ nuôi nhỏ lẻ có nguy cơ bị loại khỏi ngành, nhường chỗ cho các doanh nghiệp lớn.

Về thị trường, cá tra Việt Nam vẫn phụ thuộc nhiều vào các quốc gia lớn như Mỹ, Trung Quốc và một số nước ASEAN. Điều này làm tăng rủi ro khi các thị trường này thay đổi chính sách hoặc đặt ra yêu cầu khắt khe hơn về chất lượng và an toàn thực phẩm. Bên cạnh đó, sản phẩm giá trị gia tăng từ cá tra vẫn chiếm tỷ trọng thấp, chủ yếu là các sản phẩm đông lạnh, khiến sức cạnh tranh chưa cao trên thị trường quốc tế.

Mặc dù đối diện nhiều khó khăn, thị trường toàn cầu đang mở ra những cơ hội lớn cho cá tra Việt Nam. Theo FAO, tiêu thụ thủy sản toàn cầu sẽ tăng 18% vào năm 2030, trong đó thủy sản nuôi dự kiến chiếm 59% tổng lượng tiêu thụ. Thị trường châu Á, đặc biệt là Trung Quốc, sẽ tiếp tục dẫn đầu nhu cầu tiêu thụ. Sự gia tăng các sản phẩm chế biến nhanh, tiện lợi, cùng với xu hướng tiêu dùng bền vững là những điểm sáng mà ngành cá tra có thể tận dụng để mở rộng thị trường.

Để đạt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu 2 tỷ USD vào năm 2025, ngành cá tra cần một chiến lược toàn diện. Nâng cao chất lượng giống, tối ưu hóa chi phí sản xuất, kiểm soát chất lượng và phát triển chuỗi giá trị khép kín là những giải pháp cần thiết. Đồng thời, việc mở rộng thị trường sang châu Phi, Trung Đông và các quốc gia mới nổi sẽ giúp giảm sự phụ thuộc vào các thị trường truyền thống.

Không chỉ vậy, ngành cá tra cần chuẩn bị tốt hơn để thích ứng với biến đổi khí hậu. Xâm nhập mặn, thay đổi dòng chảy sông Mê Kông và các hiện tượng thời tiết cực đoan đang đe dọa nghiêm trọng đến hoạt động nuôi trồng. Đầu tư vào các mô hình nuôi bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu là bước đi chiến lược để giảm thiểu rủi ro và bảo vệ ngành hàng này.

Trong bối cảnh đầy thách thức, cá tra vẫn giữ vai trò quan trọng trong ngành thủy sản Việt Nam. Việc đồng bộ hóa các giải pháp từ cải thiện sản xuất, quản lý chất lượng đến mở rộng thị trường không chỉ giúp duy trì vị thế của cá tra trên thị trường quốc tế mà còn khẳng định giá trị bền vững mà ngành thủy sản Việt Nam mang lại.

Tuệ Lâm