Xuất khẩu thủy sản hướng tới kỷ lục mới

Kết quả ấn tượng

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), xuất khẩu thủy sản tháng 11/2025 đạt gần 990 triệu USD, tăng 6,6% so với cùng kỳ năm 2024. Đây được coi là kết quả tích cực trong bối cảnh thị trường toàn cầu còn nhiều biến động.

Nhiều nhóm sản phẩm chủ lực ghi nhận tăng trưởng ấn tượng. Tôm đạt hơn 385 triệu USD, tăng 11,7%, với tôm chân trắng và tôm hùm đều tăng trưởng ở mức hai con số. Cá tra đạt gần 197 triệu USD, tăng 9,7%; các nhóm mực, cá biển và nhuyễn thể tiếp tục xu hướng cải thiện.

Xét theo khu vực thị trường, CPTPP tiếp tục là thị trường lớn nhất, chiếm 27,2% tổng kim ngạch và tăng 24,3% so với cùng kỳ. Xuất khẩu sang Trung Quốc – Hong Kong tăng mạnh 30,6%; EU tăng 11,9%. Với thị trường Mỹ, kim ngạch đạt 1,78 tỷ USD, tăng 8,1%, tuy nhiên đà tăng có dấu hiệu chậm lại trong quý IV.

Lũy kế 11 tháng, xuất khẩu thủy sản đạt hơn 10,5 tỷ USD, tăng 14,6% so với cùng kỳ 2024. Trong đó, tôm tiếp tục là động lực tăng trưởng với 4,31 tỷ USD (tăng 21,2%), cá tra đạt hơn 2 tỷ USD (tăng 9%), cá ngừ đạt 855,7 triệu USD; các nhóm sản phẩm giá trị gia tăng giữ mức tăng hai con số. CPTPP hiện là thị trường lớn nhất, chiếm 27,2% và tăng 24,3%.

VASEP nhận định, xu hướng đẩy mạnh giao hàng trong tháng 11 cho thấy sự chủ động của doanh nghiệp trước thời điểm Mỹ dự kiến áp dụng các quy định nhập khẩu mới. Doanh nghiệp tạm thời thận trọng khi ký đơn hàng mới, chờ hướng dẫn chính thức từ phía Mỹ .

Riêng mặt hàng tôm được dự báo vẫn có khả năng duy trì mức xuất khẩu tương đương tháng 11 hoặc chỉ giảm nhẹ, nhờ nhu cầu ổn định tại các thị trường như Nhật Bản, EU và khối CPTPP.
Bước sang tháng 12, xuất khẩu dự báo giảm nhẹ do yếu tố mùa vụ và tâm lý dè dặt trong giao dịch với thị trường Mỹ. Dù vậy, triển vọng cả năm 2025 vẫn rất khả quan, thủy sản Việt Nam tiếp tục củng cố vị thế tại các thị trường lớn trên thế giới.

Ngành thủy sản dự kiến khép lại năm 2025 với 11,2 – 11,3 tỷ USD xuất khẩu, mức cao nhất từ trước đến nay. Trong đó, tôm có thể thiết lập kỷ lục mới trên 4,6 tỷ USD; cá tra tiệm cận 2,1 tỷ USD nhờ nhu cầu phục hồi tại châu Á; cá ngừ hướng tới mốc 1 tỷ USD, đánh dấu sự trở lại ấn tượng sau giai đoạn nhu cầu suy yếu.

VASEP đánh giá, trong bối cảnh thị trường thế giới còn nhiều biến động, sự ứng biến linh hoạt và khả năng thích nghi của doanh nghiệp Việt đã thể hiện rõ trong việc đẩy mạnh giao hàng trước thời điểm Mỹ dự kiến áp dụng các quy định mới về nhập khẩu thủy sản và trước khi có kết quả cuối cùng của vụ kiện chống bán phá giá mặt hàng tôm.

Tuy nhiên, việc Mỹ siết chặt các yêu cầu nhập khẩu từ năm 2026 đặt ra thách thức không nhỏ. Các doanh nghiệp thủy sản cần chuẩn bị kỹ lưỡng về minh bạch chuỗi cung ứng, tuân thủ tiêu chuẩn lao động, chống khai thác bất hợp pháp và tăng tỷ trọng sản phẩm giá trị gia tăng nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường.

“Doanh nghiệp cần chuẩn bị kỹ về minh bạch chuỗi cung ứng, tuân thủ tiêu chuẩn lao động, chống khai thác IUU và tăng tỷ trọng sản phẩm giá trị gia tăng. Đây sẽ là yếu tố sống còn để duy trì thị phần trong thời gian tới”, bà Lê Hằng, Phó Tổng Thư ký VASEP lưu ý.

Nguy cơ từ thị trường Mỹ

Mới đây, Cục Quản lý Đại dương và Khí quyển Mỹ (NOAA) đã gửi thư thông báo tới cơ quan chức năng Việt Nam về quy trình cấp Giấy chứng nhận thủy sản, sản phẩm thủy sản xuất khẩu vào thị trường Mỹ (COA). Đây là bước chuẩn bị cho việc áp dụng kiểm soát nhập khẩu đối với các nghề cá bị cấm từ ngày 1/1/2026 theo Đạo luật Bảo vệ Động vật có vú biển (MMPA).

Theo NOAA, việc truy xuất nguồn gốc sẽ được thắt chặt hơn, áp dụng đối với cả nguyên liệu khai thác trong nước và nguyên liệu nhập khẩu. Cơ quan quản lý Việt Nam chỉ được cấp COA với nguyên liệu đánh bắt nội địa. Đối với nguyên liệu nhập khẩu, quốc gia khai thác sẽ là bên cấp COA.

Với nguyên liệu nhập khẩu từ các nước đã được NOAA công nhận tương đương (nhóm 1), doanh nghiệp vẫn phải có COA nếu sản phẩm chế biến thuộc danh mục nghề cá Việt Nam bị cấm xuất khẩu vào Mỹ. Trường hợp nhập khẩu từ các quốc gia ở nhóm 2 (bị hạn chế hoặc từ chối), thủ tục còn phức tạp hơn và COA là bắt buộc.

Theo VASEP, nhiều doanh nghiệp chế biến đang phụ thuộc lớn vào nguồn nguyên liệu hải sản nhập khẩu. Mỗi năm, kim ngạch xuất khẩu hải sản có nguồn gốc nhập khẩu sang Mỹ đạt khoảng 300 – 320 triệu USD, chiếm 60 – 65% tổng xuất khẩu thủy sản khai thác vào thị trường này. Vì vậy, nếu NOAA giữ nguyên quy định, việc tiếp tục xuất khẩu các sản phẩm thủy sản khai thác có nguyên liệu nhập khẩu gần như không còn cơ hội hoặc gặp trở ngại lớn.

Một số doanh nghiệp cho biết, việc yêu cầu giấy COA đối với các quốc gia nhóm 1 là không khả thi bởi các nước này, do đã được công nhận tương đương, không xây dựng cơ chế cấp COA cho bất kỳ dòng sản phẩm nào. Với nhóm 2, COA thường chỉ cấp cho hàng xuất trực tiếp sang Mỹ, không cấp cho hàng bán qua nước thứ ba như Việt Nam. Đáng lo ngại là nhiều lô nguyên liệu đã nhập về kho trước khi quy định có hiệu lực, nên không thể bổ sung COA, khiến doanh nghiệp rơi vào thế bị động.

Trước tình hình đó, VASEP đã gửi công văn tới Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đề nghị Bộ làm việc với NOAA để làm rõ quy trình, đồng thời kiến nghị giải pháp tháo gỡ nhằm bảo đảm hoạt động xuất khẩu hợp pháp cho doanh nghiệp Việt Nam. Hiệp hội cũng đề xuất Bộ Nông nghiệp và Môi trường gửi công hàm tới các quốc gia đang xuất khẩu nguyên liệu thủy sản sang Việt Nam, nhằm xây dựng cơ chế hợp tác cấp COA cho nguyên liệu phục vụ sản xuất hàng xuất khẩu vào thị trường Mỹ.

Lãng Uyển