Bà Rịa – Vũng Tàu: Hơn 250 tấn cá lồng bè trôi theo dòng sông Chà Và

Cá giò chết chất đống tại vùng nuôi lồng bè sông Chà Và. Ảnh Nguyễn Thi

Các loại cá chủ yếu như cá bớp (cá giò), cá chim trắng vây vàng, cá mú đen, mú nâu (cá song), thiệt hại ước tính gần 30 tỷ đồng, tính đến hết ngày 15/10/2016.

Chính quyền và cơ quan chuyên môn vào cuộc

Theo ông Trần Văn Cường, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Bà Rịa – Vũng Tàu, ngay khi nhận được thông tin sự việc, Sở đã chỉ đạo các đơn vị chuyên môn trực thuộc tiến hành xác minh, thống kê và báo cáo tình hình cá chết trong các ngày từ 10/10 đến ngày 15/10/2016, đồng thời thông báo công khai kết quả xét nghiệm mẫu nước, mẫu cá lấy tại vùng bị thiệt hại. Đối với mẫu nước, qua kết quả phân tích 6 mẫu lấy tại các thời điểm và vị trí khác nhau tại khu vực nuôi cá lồng bè thì có 3 mẫu chỉ tiêu Florua vượt ngưỡng cho phép, 1 mẫu nước có chỉ tiêu Coliforms vượt ngưỡng cho phép, hàm lượng ôxy hòa tan trong nước dao động khoảng 3,6 – 3,9 mg/lít dưới ngưỡng (ngưỡng tối thiểu DO phải >4 mg/l); Độ mặn dao động 22 – 25‰. Riêng đối với 6 mẫu cá nuôi tại hiện trường, kết quả cho thấy hầu hết các mẫu cá đều không có hiện tượng xuất huyết bên trong, các bộ phận nội tạng của cá không có dấu hiệu bệnh tích; cá bỏ ăn, bao tử rỗng, mang cá có hiện tượng tổn thương. Tất cả mẫu cá có kết quả âm tính với bệnh hoại tử thần kinh (VNN – bệnh gây chết nhiều trên một số loài cá nước mặn, lợ, theo quy định buộc phải công bố dịch). Nên bước đầu khẳng định cá chết không phải là do dịch bệnh nguy hiểm.

Diễn biến và con số thiệt hại

Theo phản ánh của người dân vùng nuôi thủy sản lồng bè sông Chà Và, từ ngày 10/10 đến ngày 15/10/2016, hiện tượng cá chết xảy ra nhiều tại hầu hết tất cả các tiểu khu nuôi thuộc khu quy hoạch nuôi thủy sản lồng bè trên sông Chà Và. Mặc dù các cơ quan chuyên môn như Chi cục Thủy sản, Chi cục Thú y kịp thời cử cán bộ xuống hiện trường hướng dẫn người dân các biện pháp cứu cá, nắm tình hình thực tế, tuy nhiên do cá nuôi vừa bị sốc đợt tháng 8 vừa qua nên số lượng chết nhiều.

Qua thống kê của Sở NN&PTNT Bà Rịa – Vũng Tàu, tính đến hết ngày 15/10/2016, có 90 hộ bị thiệt hại, trong đó 70 bị thiệt hại nặng. Tổng số cá chết là 250.033 con các loại, tương đương 254,862 tấn, ước tính giá trị là 29.014.728.350 đồng.

Ngư dân vớt xác cá chết từ đáy lồng. Ảnh Nguyễn Thi

Cũng theo ông Cường, cá chết xảy ra đợt này chủ yếu là cá bớp và cá chim thương phẩm, đã đến kỳ thu hoạch, trọng lượng trung bình 3 – 8 kg/con đối với cá bớp, trên 0,3 kg đối với cá chim. Hiện nay, tình trạng cá chết vẫn xảy ra, cán bộ của Sở NN&PTNT tiếp tục bám sát địa bàn, hỗ trợ người dân khắc phục thiệt hại do cá chết gây ra, đồng thời vận động người dân thu gom cá chết đi xử lý đúng quy định, không vứt bỏ xác cá tràn lan như hiện nay.

Truy tìm nguyên nhân

Theo báo cáo của ông Huỳnh Văn Thêm, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thú y Bà Rịa – Vũng Tàu, cá nuôi lồng bè trên sông Chà Và bị chết đợt này có dấu hiệu bỏ ăn trước đó nhiều ngày, dẫn đến sức đề kháng yếu, trong khi đó suốt từ đầu tháng 10, trời âm u, ít nắng, trước đó có mưa liên tục nhiều ngày, dẫn đến môi trường nước khu vực sông Chà Và nói riêng, địa bàn xã Long Sơn nói chung ít nhiều thay đổi, ảnh hưởng đến cá biển nuôi trên sông. Cụ thể, có 3 nguyên nhân chính dẫn đến việc cá chết hàng loạt trên sông Chà Và gồm:

Một là thay đổi độ mặn, pH: Theo Sở NN&PTNT Bà Rịa – Vũng Tàu, chính nguồn nước lũ từ thượng nguồn và hai bên bờ đổ dồn xuống vùng nuôi khiến độ mặn của vùng nước giảm đột ngột, các chỉ số môi trường biến động mạnh làm cá bị sốc, bỏ ăn kéo dài, không bắt mồi trở lại dẫn đến cá ốm dần và chết rải rác trong nhiều ngày. Cụ thể, kết quả đo tại hiện trường sau các cơn mưa cho thấy độ mặn tại các bè nuôi dao động 22 – 25‰ (trong khi bình thường là 30 – 32‰), ngược lại pH vượt cao hơn khoảng 0,3 – 0,5 đơn vị.                                       

Thứ hai là thiếu ôxy cục bộ: Theo ông Trần Văn Cường, khu vực nuôi cá lồng bè trên sông Chà Và phụ thuộc vào nguồn nước tự nhiên là chủ yếu, khi thủy triều lên nước sẽ mang hàm lượng ôxy từ biển chảy vào, càng vào sâu bên trong lượng tiêu hao do hô hấp của cá sẽ làm giảm lượng ôxy, cộng với việc mưa lớn kéo dài nhiều ngày khiến chất ô nhiễm đổ dồn về làm nước vùng nuôi bị vẩn đục nghiêm trọng, làm tiêu hao một lượng lớn ôxy trong nước. Đến khi thủy triều xuống, nước chảy ngược trở lại qua các bè nuôi cá ra cửa biển, khiến lượng ôxy còn lại không đáp ứng đủ, nhất là thời điểm từ nửa đêm trở về sáng (thời điểm xảy ra hiện tượng cá nuôi chết tương đối nhiều).

Cán bộ chuyên môn kiểm tra các chết trên sông Chà Và. Ảnh Nguyễn Thi

Ngoài ra, mưa liên tục với lưu lượng nước đổ xuống sông lớn tạo ra sự phân tầng, nước ngọt nằm tầng trên, nước mặn nằm phía bên dưới tạo thành một vách ngăn làm giảm lượng ôxy khuyếch tán vào nguồn nước mặn bên dưới.

Cuối cùng là do mật độ và khoảng cách giữa các bè nuôi: Theo đánh giá của Sở NN&PTNT, hiện nay, mật độ nuôi và khoảng cách giữa các bè trên sông Chà Và quá dày làm cho dòng chảy không thông thoáng, quá trình trao đổi các chất như ôxy, chất thải của cá bị hạn chế, tăng thời gian lắng đọng làm cho môi trường đáy ngày càng ô nhiễm, kết hợp với việc ô nhiễm cục bộ do thời tiết bất lợi làm cho cá bỏ ăn kéo dài.

Ô nhiễm nồng nặc tại cống số 6. Ảnh Nguyễn Thi 

Để đối phó với tình hình cá chết và giảm thiểu thiệt hại cho người dân, sớm ổn định tình hình môi trường để nhanh chóng khôi phục sản xuất, Sở NN&PTNT đã đưa ra một số khuyến cáo hướng dẫn người dân thực hiện. Trước hết, tiếp tục tăng cường cung cấp ôxy cho cá bằng các biện pháp có thể, nhất là vào thời điểm con nước đứng, đặc biệt là từ nửa đêm trở về sáng; Thường xuyên vệ sinh sạch sẽ lưới lồng nhằm tăng cường sự lưu thông nước giữa các lồng nuôi với môi trường bên ngoài; Cho cá ăn vừa đủ, cần bổ sung thêm các loại vitamin, chất khoáng để giúp cá tăng cường sức đề kháng và phục hồi sức khỏe đối với số cá còn lại. Với các lứa cá sắp đến kỳ thu hoạch, bà con nên tổ chức thu sớm; Không tiếp tục thả nuôi mới, cần chờ môi trường nước ổn định mới thả vụ tiếp theo.