Bệnh thường gặp trên cá mú và cách điều trị

Nguyên nhân

Đây là các nguyên nhân chính gây ra bệnh trên cá mú: Nuôi với mật độ dày; chọn con giống không đảm bảo, mang sẵn mầm bệnh trong người; thức ăn bị ôi thiu, không rửa sạch, thức ăn có dinh dưỡng không đảm bảo; không cải tạo ao, xử lý lồng lưới nuôi cá kỹ càng; môi trường, thời tiết thay đổi đột ngột.

Bệnh do vi khuẩn

Vi khuẩn là vi sinh vật không thể thấy bằng mắt thường, không phải tất cả vi khuẩn đều có hại. Nơi cư trú của vi khuẩn: Có thể tìm gặp vi khuẩn gây bệnh ở lưới bao, cây cỏ, động vật trong môi trường nuôi hoặc trôi nổi tự do trong môi trường nước dạng phiêu sinh.

Cơ quan cá bị nhiễm: Vây, đuôi, thân, mắt.

Dấu hiệu cá bệnh: Vây bị rữa, xuất huyết dưới da, có khối u, màu sắc đậm, mắt đục, mắt lồi.

Vi khuẩn nhiễm bệnh cho cá khi: Mật độ cá quá cao, chất lượng dinh dưỡng và nước kém. Nhiễm ký sinh trùng và chúng tạo vết thương, đó chính là lối vào cho vi khuẩn xâm nhập. Ô nhiễm chất hữu cơ vì thức ăn thừa và nước kém lưu chuyển. Cá bị thương.

Cách phòng bệnh: Duy trì mật độ cá và sinh khối thích hợp bên trong hệ thống nuôi. Duy trì sự lưu thông nước cho lồng nuôi bằng cách vệ sinh và thay lồng để giảm thiểu sinh vật bám trên lưới. Thức ăn tươi hoặc nhân tạo cho cá phải được bảo quản tốt.

Điều trị bệnh: Tắm cá trong nước ngọt, không kéo dài quá 15 phút. Tắm cá nhanh bằng dung dịch formalin và Iodine (200 cc formol + 5 cc iodine/m3). Tắm cá bằng Oxytetracycline 20 – 30 ppm (20 – 30 g/m³), tắm trong nước ngọt, sục khí, 15 – 20 phút. Tắm formol + thuốc tím (20 cc formol + 5 – 10 g thuốc tím/m3) thời gian 15 – 20 phút, sục khí.

Bệnh do ký sinh trùng

Ký sinh trùng là những sinh vật sống bám trên ký chủ đang sống. Ký sinh trùng được xem là tác nhân gây nhiều bệnh cho cá mú. Những ký sinh trùng chính ở cá mú gồm các loại sau:

Trùng lông tơ (Ciliata): Trùng lông tơ là một loại nguyên sinh động vật ký sinh có lông tơ (cilia) được dùng để di chuyển. Những loài lông tơ ký sinh ở cá mú là Cryptocaryon, Trichodina, Brooklynella. Cryptocaryon là loài ký sinh quan trọng nhất trong nghề nuôi cá mú vì chúng có thể giết sạch đàn cá nuôi. Chúng có hình quả lê kích thước 0,5 mm với lớp lông tơ trên bề mặt.

Cơ quan bị nhiễm: Bề mặt thân, mắt cá.

Các dấu hiệu bệnh lý: Các chấm trắng trên da cá, cá cọ mình vào các vật cứng khi bơi, trên thân cá xuất hiện nốt nhày.

Tác hại: Ảnh hưởng hô hấp của cá, gây nhiễm trùng thứ cấp, cá chết nhiều nếu không xử lý. Cryptocaryon xuất hiện trên cá khi mật độ cá nuôi quá cao, nhiệt độ nước giảm, cá bị sốc.

Điều trị bệnh: Tắm 0,5ppm CuSO₄ (0,5 g CuSO₄ trong 1 tấn nước) 5 – 7 ngày, sục khí mạnh, thay nước đã xử lý và hóa chất hàng ngày. Tắm cá bằng nước có 25 ppm formalin (25 ml formalin trong 1 tấn nước) 5 – 7 ngày, sục khí mạnh, thay nước đã xử lý và hóa chất hàng ngày. Chuyển cá đã xử lý vào bể nước sạch 2 lần trong vòng 3 ngày.

Ký sinh trùng Trichodina: Có thân hình dĩa, kích thước 100mm (đường kính thân), lông tơ mọc bao quanh thân.

Cơ quan bị nhiễm: Mang, bề mặt thân.

Dấu hiệu bệnh lý: Mang có màu lợt, cá cọ mình vào vật cứng, tạo nhiều niêm dịch trên mang và bề mặt thân, cá yếu trong thời kỳ nhiễm trùng.

Tác hại: Ký sinh trùng phá hủy mô của ký chủ, dịch nhày bám trên mang gây khó khăn cho hô hấp của cá. Trichodina nhiễm vào cá khi hàm lượng chất hữu cơ trong nước cao, ít thay nước, chất lượng nước kém.

Điều trị bệnh: Tắm cá với dung dịch formalin 200ppm (200ml formalin trong 1 tấn nước) trong 30 – 60 phút, sục khí mạnh, hoặc tắm cá với dung dịch formalin 25ppm (25ml formalin trong 1 tấn nước), trong 1 – 2 ngày, sục khí mạnh.

Brooklynella: Có hình quả thận, kích thước 60 mm, trên thân có những hàng lông tơ mọc song song.

Cơ quan bị nhiễm: Mang, bề mặt thân.

Dấu hiệu bệnh lý: Cá cọ mình vào các vật cứng.

Tác hại: Da bị tổn thương, có vấn đề về hô hấp, nhiễm trùng thứ cấp, cá bị chết nhiều.

Phòng bệnh: Tắm cá với dung dịch formalin 200 ppm (200 ml formalin trong 1 tấn nước) trong 30 – 60 phút, sục khí mạnh, hoặc tắm cá với dung dịch formalin 30ppm (30 ml formalin trong 1 tấn nước) trong 1 – 2 ngày, sục khí mạnh. Sán lá ở da nhiễm vào cá khi mật độ cá nuôi cao, có sự truyền bệnh qua các thế hệ cá nuôi.

Điều trị bệnh: Tắm cá trong nước ngọt 10 – 30 phút. Tắm cá trong dung dịch oxy già 150 ppm (500ml dung dịch 30% H₂O₂ trong 1 tấn nước) trong 10 – 30 phút, sục khí mạnh.

Sán lá ở mang: Sán lá là loài sán ký sinh bên ngoài cơ thể cá, sán dài 0,5 – 1 mm. Các loài sán lá thông thường ký sinh ở mang là Pseudorhabdosynychus, Haliotrema và Diplectanum.

Cơ quan bị nhiễm: Mang cá

Dấu hiệu bệnh lý: Mang cá có màu lợt, tập tính bơi bị nổi trên mặt nước, thân bị trắng, cá kém ăn
Tác hại: Hô hấp khó khăn, cá chết nhiều. Sán lá ở mang xâm nhập cá khi mật độ cá nuôi cao, vệ sinh lồng kém.
Điều trị bệnh: Tắm cá trong dung dịch ôxy già 200 ppm (667 ml H2O2 30% trong 1 tấn nước) trong 1 giờ, sục khí mạnh, hoặc tắm cá trong dung dịch formalin 100 – 200 ppm (100 – 200 ml formalin trong 1 tấn nước) 30 – 60 phút, sục khí mạnh.

Virus

Là tác nhân gây bệnh có kích thước nhỏ nhất, thông thường bằng 1/20 kích thước của vi khuẩn. Chúng xâm nhập vào sinh vật sống, sinh sản bên trong ký chủ và gây bệnh bằng cách làm tổn hại các mô của ký chủ. Ở cá mú có 2 loại virus được biết là virus gây hoại tử thần kinh (VNN) và irido virus…

Bệnh này chưa có thuốc điều trị, phòng bệnh là chủ yếu. Cần cho cá mú ăn đầy đủ chất dinh dưỡng kết hợp vitamin tăng sức đề kháng, giữ cho môi trường nuôi cá luôn sạch sẽ. Có thể ngăn ngừa bệnh bằng cách: Tiệt trùng các bể và phương tiện khác trước khi sử dụng. Tránh làm sốc cá khi vận chuyển và thả giống. Cung cấp đầy đủ thức ăn, chất dinh dưỡng cho cá.

Bệnh do nấm

Nấm là vi sinh vật có dạng sợi, tăng trưởng không cần ánh sáng, chúng tạo năng lượng bằng cách tiêu thụ chất hữu cơ…

Phòng ngừa: Tránh làm cá bị thương, chuyển ngay cá có dấu hiệu bị nhiễm nấm khỏi hệ thống nuôi. Không cho cá thức ăn bẩn và hư. Bảo quản tốt thức ăn nhân tạo.

Bích Hòa