Bình Thuận: Ngư dân khó tiếp cận nguồn vốn hỗ trợ giảm tổn thất sau thu hoạch

Vướng mắc từ những quy định

Năm 2010, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 63/2010/QĐ-TTg và sau đó là Quyết định số 65/2011/QĐ-TTg về chính sách hỗ trợ nhằm giảm tổn thất sau thu hoạch đối với nông sản, thủy sản. Theo đó, hỗ trợ lãi suất vốn vay đối với các khoản vay dài hạn bằng đồng Việt Nam của tổ chức, cá nhân qua hệ thống Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để mua máy móc, thiết bị sản xuất trong nước nhằm giảm tổn thất sau thu hoạch. Với việc ban hành các quyết định này, một mặt khuyến khích các doanh nghiệp trong nước sản xuất máy móc thiết bị phục vụ sản xuất nông, ngư nghiệp. Mặt khác, hỗ trợ nông dân, ngư dân được vay nguồn vốn ưu đãi đầu tư mua sắm thiết bị góp phần giảm tổn thất sau thu hoạch, nâng cao giá trị sản phẩm. Nhưng qua thực tế, thì nảy sinh một số bất cập, mà người bị ảnh hưởng nhất là ngư dân, đối tượng rất cần được hưởng chính sách ưu đãi của Chính phủ.

Đội tàu dịch vụ thu mua hải sản trên biển phát triển mạnh ở huyện đảo Phú Quý.

Theo số liệu của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn – Chi nhánh Bình Thuận (Agribank Bình Thuận), qua hơn 3 năm thực hiện, từ năm 2010 đến tháng 8/2013, tổng dư nợ các khoản cho vay được hỗ trợ lãi suất theo Quyết định 63 trên địa bàn tỉnh là hơn 3,3 tỷ đồng. Tuy nhiên, chỉ có các tổ chức, cá nhân vay vốn mua máy móc phục vụ sản xuất nông nghiệp, còn đối với lĩnh vực thủy sản thì không có.

Ông Đỗ Văn Dũng, Trưởng phòng Tín dụng, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn – Chi nhánh Bình Thuận, cho biết: Trong Quyết định 63 có một quy định yêu cầu các đối tượng phải mua máy móc thiết bị do các tổ chức, cá nhân sản xuất có giá trị sản xuất trong nước trên 60% và phải nằm trong danh mục hàng hóa được hỗ trợ do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận. Đây là quy định khó có ngư dân nào bảo đảm đủ điều kiện để có thể vay được.

Ông Lê Văn Nở, một ngư dân ở phường Hưng Long, TP Phan Thiết, chủ của 3 tàu cá công suất từ 350 – 500CV, chuyên đánh bắt xa bờ ở các ngư trường Trường Sa, Côn Đảo tâm sự: Các tàu của tôi đánh bắt xa bờ, nên phải có các hầm bảo quản sản phẩm đạt tiêu chuẩn. Các hầm bảo quản được làm từ vật liệu cách nhiệt Polyurethane (PU) mà trong nước chưa sản xuất được. Tỷ lệ nội địa hóa của hầm bảo quản là rất thấp, vì vậy không thể vay được vốn hỗ trợ theo Quyết định 63 và Quyết định 65.

Bình Thuận hiện đang phát triển mạnh đội tàu dịch vụ thu mua hải sản trên biển, với hơn 100 tàu công suất lớn. Đội tàu này chuyên cung cấp các nhu yếu phẩm cho các tàu đang khai thác trên biển, sau đó thu mua và vận chuyển hải sản vào đất liền. Ông Đỗ Văn Thanh, Giám đốc Công ty TNHH Bích Thanh, TP. Phan Thiết có đội tàu thu mua hải sản trên biển gồm 3 chiếc (công suất 900 CV/tàu) cho biết, hầm chứa sản phẩm trên các tàu này sử dụng vật liệu PU và composite đóng theo công nghệ Nhật, chống nhiễm vi sinh. Công ty cũng có một kho lạnh trên bờ, công suất 100 tấn để bảo quản sản phẩm. Nhưng tất cả phương tiện và thiết bị của công ty đều có tỷ lệ nội địa hóa rất thấp, nên không thể tiếp cận được nguồn vốn hỗ trợ từ Quyết định 63. Hiện nay, một số tàu dịch vụ thu mua hải sản ở Bình Thuận có trang bị hệ thống hầm cấp đông bảo quản sản phẩm. Đây là công nghệ mới được áp dụng trên tàu, bảo quản chất lượng sản phẩm rất tốt. Tuy nhiên giá thành cao do tất cả thiết bị của hầm cấp đông đều nhập ngoại, nên chỉ có một số ít doanh nghiệp có tiềm lực mới trang bị hệ thống này.

Cần điều chỉnh cho phù hợp với thực tiễn

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bình Thuận, những năm gần đây, sản lượng khai thác hải sản toàn tỉnh đạt bình quân hơn 180 nghìn tấn. Tuy nhiên do tỷ lệ tổn thất ở mức cao từ 20 – 30%, ước thiệt hại khoảng 40 nghìn tấn, tương đương 700 tỷ đồng.

Nguyên nhân chính của tổn thất thủy sản sau thu hoạch tập trung chủ yếu ở khâu bảo quản sản phẩm của các tàu thuyền trên biển. Theo thống kê, Bình Thuận có đội tàu khai thác hơn 7.800 chiếc với tổng công suất hơn 730.000 CV, trong đó có 2.200 tàu công suất lớn hơn 90 CV đánh bắt xa bờ. Hầu hết các tàu cá đóng bằng vỏ gỗ theo mẫu dân gian, áp dụng phương pháp bảo quản truyền thống đã lạc hậu như đá xay hoặc ướp muối. Nhiệt độ bảo quản chỉ khoảng từ 5 – 10oC, do vậy thời gian bảo quản sản phẩm không quá 10 ngày. Việc cải tạo hầm bảo quản theo hướng sử dụng công nghệ mới bằng vật liệu PU là khả thi và hiệu quả nhất.

Ông Huỳnh Quang Huy, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản Bình Thuận cho biết, việc đóng tàu chủ yếu là thỏa thuận miệng giữa người đặt hàng và người đóng. Trong khi muốn vay được vốn ưu đãi theo Quyết định 63 thì ngân hàng yêu cầu phải có hóa đơn chứng từ, mua máy móc phải có tỷ lệ nội địa hóa 60% trở lên là gần như không thể thực hiện được.

Để đưa chính sách thực sự đi vào cuộc sống, giúp ngư dân tiếp cận được nguồn vốn, Nhà nước cần nghiên cứu điều chỉnh chính sách theo hướng giảm tỷ lệ nội địa hóa máy móc, thiết bị bảo quản sản phẩm thủy sản sau thu hoạch phù hợp với tình hình thực tế hiện nay. Tăng cường nguồn vốn hỗ trợ thực hiện các mô hình bảo quản sản phẩm theo công nghệ mới để cho ngư dân thấy được lợi ích thiết thực của việc chuyển đổi hình thức bảo quản. Theo ông Huỳnh Quang Huy, để khuyến khích ngư dân đăng ký tham gia chương trình đóng hầm bảo quản bằng công nghệ mới, Nhà nước cần đơn giản hóa các thủ tục cho vay theo hướng, hỗ trợ 100% vốn cho người đăng ký có các điều kiện bảo đảm phù hợp với ngành nghề, thực hiện đóng hầm bảo quản có sự giám sát của cơ quan chức năng.

Cùng với tập trung giải quyết những nhóm giải pháp tổng hợp, việc điều chỉnh lại các quy định cho phù hợp với thực tế cuộc sống là rất cần thiết. Góp phần thực hiện có hiệu quả mục tiêu giảm tổn thất thủy sản sau thu hoạch xuống dưới 15% vào năm 2015 và đến năm 2020 xuống dưới 10% theo Đề án tổ chức lại sản xuất trong khai thác hải sản, đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 375/QĐ-TTg ngày 1/3/2013.