Định vị ngành hàng cá rô phi để tiến ra “biển lớn”

Nhân tố tiềm năng

Theo Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), sản lượng cá rô phi Việt Nam hiện đạt khoảng 300 nghìn tấn/năm, trong đó 6 tháng đầu năm 2025 đã đạt 220 nghìn tấn, cho thấy tốc độ tăng trưởng tích cực. Khí hậu nhiệt đới và nguồn nước dồi dào giúp Việt Nam có lợi thế đặc biệt trong phát triển cá rô phi. Các mô hình nuôi cũng rất đa dạng: nuôi lồng trên hồ chứa, nuôi ao, nuôi trong môi trường nước ngọt, nước lợ, thậm chí nghiên cứu mở rộng sang vùng ven biển với các dòng cá chịu mặn.

Ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư cho biết, trong chiến lược phát triển thủy sản bền vững đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, cá rô phi được xác định là một trong những đối tượng ưu tiên, bên cạnh các mặt hàng chủ lực như tôm và cá tra. Từ năm 2023 đến 2024, kim ngạch xuất khẩu cá rô phi đã tăng mạnh từ 17 triệu USD lên 41 triệu USD và quý I/2025 tiếp tục ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng 131%, đạt gần 14 triệu USD. Trong 9 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu cá rô phi của Việt Nam đạt 57,3 triệu USD, tăng tới 332% so với cùng kỳ 2024 (13,26 triệu USD). Riêng tháng 8 ghi nhận mức tăng trưởng cao nhất, gần 10 triệu USD, điều này phản ánh khả năng thích ứng nhanh và sự năng động của doanh nghiệp Việt Nam trong bối cảnh thị trường biến động mạnh. Các sản phẩm cá rô phi Việt Nam hiện đã có mặt tại nhiều thị trường, trong đó Mỹ là thị trường trọng điểm, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng kim ngạch xuất khẩu.

Việt Nam đang nổi lên như nguồn cung cá rô phi tiềm năng trong chuỗi cung ứng toàn cầu khi tận dụng tốt biến động thị trường để mở rộng sản xuất và xuất khẩu. ảnh: Xuyên Việt

Ngày 14/11, VASEP đã tổ chức hội nghị các doanh nghiệp sản xuất – xuất khẩu cá rô phi để thống nhất thành lập “Câu lạc bộ Doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu cá rô phi VASEP”. Theo các doanh nghiệp, bối cảnh ngành thủy sản Việt Nam hiện nay đang đẩy mạnh chiến lược đa dạng hóa loài nuôi và mặt hàng xuất khẩu, cá rô phi đang nổi lên như một ngành hàng đầy tiềm năng, phù hợp xu hướng tiêu dùng quốc tế và điều kiện sản xuất trong nước. Nhiều doanh nghiệp hội viên đã đầu tư vùng nuôi, ứng dụng công nghệ chế biến sâu, phát triển sản phẩm giá trị gia tăng và từng bước hình thành chuỗi cung ứng cá rô phi xuất khẩu ổn định, chất lượng và giàu sức cạnh tranh.

Điển hình là hướng đi của Tập đoàn Nam Việt trong chiến lược tái cấu trúc sản phẩm và mở rộng thị trường cho cá rô phi. Cụ thể, Nam Việt đang chuyển đổi vùng nuôi rộng 600 ha tại Bình Phú – vùng nuôi lớn nhất của Công ty – sang cá rô phi, trong đó 70% diện tích ao đã được chuyển đổi. Công ty cũng có kế hoạch nâng công suất chế biến lên 1.000 tấn/ngày. Lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp thủy sản này đến từ khả năng tự chủ nguyên liệu. Chi phí nuôi cá rô phi của doanh nghiệp chỉ ở mức 23.000 – 24.000 đồng/kg, thấp hơn đáng kể so với giá nguyên liệu thị trường 28.000 – 29.000 đồng/kg. Trong khi đó, giá bán tại Mỹ lên tới 4,02 USD/kg (tương đương khoảng 104.500 đồng/kg), giúp biên lợi nhuận được cải thiện rõ rệt. Theo đó, sau khi Mỹ áp thuế với các mặt hàng thủy sản Trung Quốc, đã có 13 tập đoàn lớn liên hệ với Nam Việt để tìm hiểu khả năng cung ứng. Được biết, công ty con TNHH MTV Ấn Độ Dương của Nam Việt đã trở thành nhà xuất khẩu cá rô phi lớn nhất Việt Nam trong 8 tháng năm 2025.

Đón cơ hội lớn

Trong bối cảnh ngành thủy sản đang hướng đến phát triển bền vững, nâng cao giá trị gia tăng và mở rộng thị trường quốc tế, cá rô phi đã trở thành một trong những ngành hàng chủ lực với tiềm năng xuất khẩu lớn.

Cục Thủy sản và Kiểm ngư cho biết, thị trường cá rô phi toàn cầu đang tăng trưởng mạnh, đạt 10,6 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến chạm mốc 14,5 tỷ USD vào năm 2033, với tốc độ tăng trưởng hàng năm 3,52%. Sản lượng cá rô phi toàn cầu năm 2025 được dự báo đạt 7,3 triệu tấn, trong đó Việt Nam đóng góp khoảng 316.000 tấn vào năm 2024, với diện tích nuôi 42.000 ha. Các hiệp định thương mại như RCEP, giảm thuế vào Trung Quốc về 0% từ 2025, mở ra cơ hội lớn để thâm nhập thị trường châu Á. Tuy nhiên, để tận dụng cơ hội, Việt Nam cần khắc phục những thách thức nội tại như sản xuất manh mún, thiếu liên kết chuỗi, và chất lượng giống chưa đồng đều.

Cá rô phi Việt Nam đang dần thoát khỏi “cái bóng” của những mặt hàng chủ lực, để trở thành ngôi sao mới trên bản đồ xuất khẩu thủy sản. ảnh: Thanh Hà

Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư Nhữ Văn Cẩn nhấn mạnh, để hướng tới kiến tạo chuỗi giá trị minh bạch, chất lượng, bền vững và đa giá trị đối với ngành hàng cá rô phi, Cục giao các cơ quan chuyên môn rà soát lại các quy định, tiêu chuẩn, quy chuẩn để bổ sung đề xuất, trình Chính phủ Đề án phát triển thủy sản ở các hồ chứa. Cục cũng đề nghị các địa phương căn cứ tiềm năng, nhu cầu và thực tế để xây dựng đề án cụ thể phù hợp, kiểm soát chặt chẽ chất lượng con giống. Các hiệp hội nghề nuôi tuân thủ các quy định về tiêu chuẩn nguồn nước, chia sẻ thông tin sản xuất – chế biến – tiêu thụ, sản xuất đáp ứng yêu cầu của thị trường.

Cục Thủy sản và Kiểm ngư cũng đề xuất 8 nhóm giải pháp để phát triển cho ngành hàng cá rô phi. Cụ thể, cần rà soát, quy hoạch lại vùng nuôi tập trung phù hợp điều kiện sinh thái, đầu tư hạ tầng cho các vùng sản xuất giống và nuôi; hoàn thiện hệ thống sản xuất, cung ứng giống chất lượng cao và hình thành các trung tâm giống vùng, bảo đảm kiểm soát được nguồn gốc, không lai tạp, đáp ứng tiêu chuẩn và chứng nhận quốc tế. Đồng thời, cần ứng dụng công nghệ nuôi tiên tiến, quản lý môi trường dịch bệnh. Cùng đó, khuyến khích phát triển thức ăn chất lượng cao, giá hợp lý, có nguồn nguyên liệu bền vững và tăng cường quản lý chất lượng thức ăn thủy sản. Về tổ chức sản xuất và liên kết chuỗi, cần phát triển hợp tác xã, tổ hợp tác, sản xuất – chế biến – tiêu thụ cá rô phi; xây dựng mô hình chuỗi giá trị khép kín, có hợp đồng bao tiêu với doanh nghiệp xuất khẩu, hỗ trợ đăng ký mã số cơ sở nuôi, truy xuất nguồn gốc, kết nối cơ sở dữ liệu quốc gia; đầu tư công nghệ chế biến sâu, mở rộng tiêu thụ trong nước, xây dựng thương hiệu cá rô phi Việt Nam gắn với chứng nhận ASC, BAP hoặc VietGAP, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu.

Đối với cơ chế chính sách và khoa học công nghệ, cần cụ thể hóa chính sách hỗ trợ tín dụng và liên kết sản xuất, đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao công nghệ về giống, thức ăn, xử lý nước, truy xuất nguồn gốc; đào tạo tập huấn và khuyến ngư, xây dựng mô hình điểm, chuyển đổi số trong quản lý vùng nuôi. Giải pháp về quản lý chất lượng và chứng nhận, triển khai rộng chứng nhận VietGAP, ASC, BAP đối với vùng nuôi thương phẩm gắn với chế biến xuất khẩu, thiết lập hệ thống kiểm soát chất lượng và truy xuất nguồn gốc, hỗ trợ nông dân và hợp tác xã xây dựng hồ sơ chứng nhận quốc gia.

Ngọc Anh