Doanh nghiệp tiên phong xây dựng chuỗi giá trị khép kín cho cá rô phi

Với hơn 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nuôi trồng và chế biến thủy sản, Xuyên Việt Coop được xem là một trong những đơn vị tiên phong xây dựng mô hình chuỗi giá trị hoàn chỉnh cho cá rô phi tại Việt Nam.

Tại diễn đàn Phát triển sản xuất và tiêu thụ cá rô phi 2025 diễn ra ở Hải Phòng, ông Lê Văn Việt cho biết: “Phát triển cá rô phi bền vững không chỉ là câu chuyện về kỹ thuật nuôi, mà quan trọng hơn là cách tổ chức sản xuất theo chuỗi – nơi doanh nghiệp, hợp tác xã và người nuôi cùng chia sẻ lợi ích và trách nhiệm.”

Ông Lê Văn Việt – Chủ tịch HĐQT Hợp tác xã Sản xuất & Thương mại Thủy sản Xuyên Việt chia sẻ. Ảnh: Thùy Khánh

Theo ông Việt, Xuyên Việt Coop hiện vận hành chuỗi khép kín gồm sản xuất giống – nuôi thương phẩm – chế biến – phân phối, áp dụng công nghệ Biofloc, RAS và mô hình “sông trong ao”. Cách làm này giúp chủ động nguồn nguyên liệu, giảm chi phí thức ăn, nâng cao năng suất và đảm bảo truy xuất nguồn gốc cho toàn bộ sản phẩm.

Một trong những nội dung được ông Việt nhấn mạnh là chiến lược tận dụng phụ phẩm cá rô phi. Theo ông, trong chế biến thủy sản, phần phụ phẩm (đầu, da, xương, nội tạng) chiếm tới 60% khối lượng cá, nếu không được xử lý hợp lý sẽ gây lãng phí và ô nhiễm môi trường.

Xuyên Việt Coop đã phối hợp với các viện nghiên cứu triển khai đề tài “Sản xuất sản phẩm giá trị gia tăng từ phụ phẩm cá rô phi”, chế biến thành bột đạm, dầu cá, collagen và phân bón hữu cơ. Những sản phẩm này không chỉ mang lại nguồn thu mới mà còn giúp doanh nghiệp hướng đến mô hình kinh tế tuần hoàn, vừa giảm phát thải vừa tối ưu hóa giá trị.

“Chúng tôi coi phụ phẩm là tài nguyên chứ không phải phế phẩm. Mỗi phần của con cá đều có giá trị nếu biết cách khai thác đúng hướng,” ông Việt chia sẻ.

Theo ông Lê Văn Việt, để nghề nuôi cá rô phi có thể bứt phá, cần tái cấu trúc lại chuỗi sản xuất theo hướng liên kết chặt chẽ giữa người nuôi – doanh nghiệp chế biến – hệ thống phân phối.

Nuôi cá rô phi theo công nghệ “sông trong ao của HTX Xuyên Việt. Ảnh: Thùy Khánh

Mô hình của Xuyên Việt Coop cho thấy, khi chuỗi được tổ chức đồng bộ, người nuôi được hỗ trợ về kỹ thuật, giống, thức ăn và đầu ra, còn doanh nghiệp có nguồn nguyên liệu ổn định, đảm bảo chất lượng và sản lượng. Việc ký hợp đồng bao tiêu giúp hạn chế rủi ro “được mùa mất giá”, đồng thời củng cố lòng tin giữa các bên tham gia.

“Liên kết chuỗi không chỉ giúp tăng năng suất và lợi nhuận mà còn là ‘bộ khung’ đảm bảo truy xuất nguồn gốc – yếu tố bắt buộc để sản phẩm có thể bước ra thị trường thế giới,” ông Việt nhấn mạnh.

Để phát triển bền vững, Xuyên Việt Coop đặc biệt chú trọng ứng dụng công nghệ nuôi hiện đại. Các hệ thống Biofloc giúp tiết kiệm 20–30% lượng thức ăn và cải thiện chất lượng nước; mô hình nuôi tuần hoàn (RAS) kiểm soát môi trường, tăng mật độ nuôi và giảm thiểu ô nhiễm; trong khi hệ thống giám sát tự động giúp cảnh báo sớm dịch bệnh, tối ưu chi phí nhân công.

Bên cạnh đó, Xuyên Việt đang phối hợp với các đơn vị khoa học để chọn tạo giống cá rô phi năng suất cao, kháng bệnh tốt, phù hợp với điều kiện nuôi của từng vùng sinh thái. Ông Việt cho rằng, giống và công nghệ chính là “hai chân trụ” quan trọng để giảm giá thành và nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành.

Ngoài xuất khẩu cá phi lê đông lạnh – sản phẩm chủ lực của Việt Nam hiện nay, Xuyên Việt Coop đang đẩy mạnh phát triển sản phẩm chế biến sâu như chả cá rô phi, ruốc cá, cá tẩm bột, dầu cá, collagen, phục vụ cả thị trường trong nước và quốc tế. “Chúng tôi muốn đi theo hướng sản phẩm tiện lợi – phù hợp với xu hướng tiêu dùng nhanh, an toàn và dinh dưỡng,” ông Việt cho hay. 

Việc đầu tư dây chuyền chế biến hiện đại không chỉ nâng cao tỷ lệ phi lê, giảm hao hụt mà còn giúp tận dụng toàn bộ con cá, tạo ra nhiều dòng sản phẩm phục vụ đa dạng thị trường. Theo ông Việt, đây là hướng đi tất yếu để nâng cao giá trị gia tăng, giảm phụ thuộc vào xuất khẩu thô, đồng thời góp phần xây dựng thương hiệu “Vietnam Tilapia” – biểu trưng mới của thủy sản xanh Việt Nam.

Từ thực tiễn hoạt động, ông Lê Văn Việt kiến nghị các cơ quan quản lý xem xét chính sách tín dụng ưu đãi cho doanh nghiệp và hợp tác xã đầu tư công nghệ xanh, đặc biệt là các dự án chế biến phụ phẩm, xử lý nước thải và ứng dụng công nghệ cao trong nuôi trồng.

Bên cạnh đó, cần tăng cường chương trình khuyến nông, đào tạo kỹ thuật và quản trị chuỗi giá trị cho người nuôi, giúp họ tiếp cận công nghệ mới, sản xuất an toàn và tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế. 

Chia sẻ tại diễn đàn, ông Lê Văn Việt bày tỏ kỳ vọng cá rô phi sẽ trở thành ngành hàng chiến lược thứ ba của thủy sản Việt Nam, sau tôm và cá tra. Để đạt được điều đó, cần sự vào cuộc đồng bộ của bốn nhà: Nhà nước – Doanh nghiệp – Nhà khoa học – Người nuôi.

“Phát triển cá rô phi không chỉ mang lại giá trị kinh tế, mà còn góp phần đảm bảo an ninh lương thực, bảo vệ môi trường và sinh kế nông thôn. Khi mọi mắt xích trong chuỗi cùng vận hành hiệu quả, chúng ta sẽ có một ngành hàng thực sự bền vững,” ông Việt nhấn mạnh.

Thùy Khánh