Độc đáo đua thuyền rồng

Hấp dẫn từ tên gọi

Thuyền rồng trong các lễ hội dân gian mang ý nghĩa linh thiêng, trang trọng, đặc biệt, trong các lễ hội thờ các vị anh hùng dân tộc, những người có công đức đối với đất nước. Theo quan niệm dân gian, thuyền rồng chính là nơi các “Ngài” về ngự để việc cầu phúc, sức khỏe, may mắn, thành đạt của người dân được như ý.

Thuyền sử dụng trong lễ hội phải là những chiếc thuyền được đóng một cách chắc chắn, chuẩn bị kỹ lưỡng, sơn son thiếp vàng, trang trí hình rồng ở đầu thuyền với màu sắc bắt mắt. Thuyền có hình thoi, được đóng bằng thứ gỗ khô, nhẹ, bền, chắc, lòng thuyền có chỗ ngồi cho các tay đua. Mỗi đội đua có từ 22 đến 26 người.

Lễ hội thường có hai phần, phần lễ và phần hội. Sau khi chuẩn bị thuyền bè cho cuộc thi, người dân tiến hành nghi thức cúng lễ, đây được coi là phần quan trọng nhất thể hiện quan niệm tâm linh của người dân biển về tổ tiên của mình, về các vị thần sông, thần biển. Khi cúng lễ xong, các đội bắt đầu thi tài, thường có từ hai đến bốn đội thi với nhau, đội về đích trước sẽ là đội chiến thắng.

Lễ hội đua thuyền rồng ở Hồng Kông

Đặc sắc và đa dạng

Nguồn gốc và thời gian diễn ra lễ hội đua thuyền cũng không giống nhau ở các khu vực. Ở Trung Quốc, lễ hội thuyền rồng bắt nguồn sau khi nhà thơ nổi tiếng Khuất Nguyên (340-278 TCN), tác giả của Ly Tao và Sở Từ – người nước Sở qua đời. Ông là một vị quan tài năng, một lòng trung quân ái quốc nhưng lại bị vua Sở thiếu anh minh bạc đãi, quan quân trong triều đố kỵ, vu oan. Từ đó, cứ vào dịp Tết Đoan ngọ (5/5) hàng năm, nhiều nơi ở Trung Quốc đã tổ chức lễ hội đua thuyền rồng, làm bánh nếp để tưởng nhớ đến nhà thơ tài hoa và đầy chí khí này.

Giống với người Trung Quốc, lễ hội đua thuyền ở Singapore cũng được tổ chức vào dịp tết Đoan ngọ, tại Bedok Reservoir, nơi quy tụ những đội thuyền mạnh nhất trên toàn thế giới. Đây là một sự kiện không thể bỏ qua đối với người dân Singapore nói chung và những người yêu thể thao nói riêng. Vì, đua thuyền được coi là một trong những môn thể thao về sức mạnh, sự dẻo dai, tính đoàn kết của người thi.

Campuchia tổ chức lễ hội đua thuyền rồng xuất phát từ những cuộc tuyển chọn binh sĩ và những trận đấu thủy binh thời Angkor. Đây là dịp để người dân Khmer thể hiện bản sắc văn hóa truyền thống, niềm tự hào dân tộc, đoàn kết cộng đồng, sự yêu chuộng hòa bình và trên hết là lòng yêu nước, ý thức bảo vệ đất nước bảo vệ lãnh thổ, dân tộc. Lễ hội đua thuyền rồng, không chỉ là một cuộc tranh tài giữa các đội đua mà còn là cơ hội để người dân Campuchia cảm ơn đức Phật đã cho mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Ở Việt Nam, lễ hội thuyền rồng được diễn ra trên khắp các vùng miền trong cả nước, từ Bắc vào Nam. Miền Bắc được biết đến với lễ hội đua thuyền ở Cát Hải (Hải Phòng) diễn ra vào ngày 1/4 dương lịch, lễ hội Vân Đình (Quảng Ninh) tổ chức ngày 17, 18/6 âm lịch, lễ hội đua thuyền làng Đăm (Từ Liêm – Hà Nội), tổ chức từ ngày 9 đến 11/3 âm lịch. Đến miền Trung, nổi tiếng với lễ hội tại đền Quả (Nghệ An) từ 17 đến 19 tháng Giêng âm lịch, các tay đua chủ yếu là nữ; lễ hội ở Đồng Hới (Quảng Bình) diễn ra từ ngày 14 đến ngày 16/4 âm lịch, có đội thuyền rồng (là dương) đua với thuyền phượng (là âm).

Lế hội đua ghe Ngo ở Sóc Trăng     Ảnh: Phan Thanh Cường

Vùng Đồng bằng sông Cửu Long, lễ hội đua thuyền (đua ghe Ngo) có một vị trí quan trọng, diễn ra ở nhiều tỉnh, nhưng phát triển nhất là ở Sóc Trăng (tổ chức ngày 15/10 âm lịch). Gần đây, đua ghe Ngo được coi là môn thể thao chính trong khuôn khổ Festival Lúa gạo Việt Nam, quy tụ nhiều đội đua ở khắp các tỉnh, thành trong cả nước.

Lễ hội thuyền rồng tại các vùng miền diễn ra trong những thời điểm khác nhau, với các nghi thức khác nhau, nhưng cùng chung mục đích là cầu may mắn, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Đồng thời, nó cũng thể hiện phần nào đời sống tâm linh của người dân, với tín ngưỡng thờ thần sông, thần nước, một nét đẹp văn hóa đã tồn tại từ xa xưa.

Nguyễn Chi