Dốc toàn lực gỡ “thẻ vàng” IUU

Chỉ đạo nóng từ Chính phủ

Theo kế hoạch sắp tới, đoàn thanh tra của EC sẽ tiến hành thanh tra thực địa, xem xét gỡ “thẻ vàng” IUU lần thứ 5 cho thủy sản nước ta. Để thực hiện tốt các khuyến nghị của EC, ngày 4/11, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ký Công điện số 111/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc tập trung thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp cấp bách, trọng tâm chống IUU.

Công điện nêu rõ, sau 7 năm chống khai thác IUU, các bộ, ban, ngành, địa phương đã có nhiều nỗ lực trong triển khai các nhiệm vụ, giải pháp khai thác hải sản theo quy định IUU. Qua 4 đợt thanh tra của EC, nhiệm vụ chống khai thác IUU đã có sự chuyển biến, đạt được những kết quả cụ thể, được EC ghi nhận. Tuy nhiên, vẫn còn một số mục tiêu, nhiệm vụ chưa đạt, chậm hoàn thành, như việc đăng ký, cấp Giấy phép khai thác thủy sản, xử lý tàu cá “3 không”; vi phạm quy định về lắp đặt và quản lý, vận hành thiết bị giám sát tàu cá (VMS). Đặc biệt, tình trạng tàu cá, ngư dân Việt Nam vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài tiếp tục diễn biến phức tạp.

Quyết tâm gỡ cảnh báo “Thẻ vàng”, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các ban, bộ, ngành và địa phương có liên quan cần phải đặt trách nhiệm cao nhất tại thời điểm hiện nay, nghiêm túc chấn chỉnh, tập trung triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp đã được Ban Bí thư, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia về IUU giao tại Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 10/4/2024, Nghị quyết số 52/NQ-CP ngày 22/4/2024, Thông báo kết luận số 403/TB-VPCP ngày 31/8/2024 và các văn bản chỉ đạo khác có liên quan. Từ nay đến trước khi đoàn thanh tra của EC sang kiểm tra thực tế tại Việt Nam, cần tập trung nguồn lực, xử lý dứt điểm các nội dung trọng tâm, cấp bách.

Trên 70 cảng cá đã thực hiện được truy xuất nguồn gốc thủy sản điện tử. Ảnh: ST

Trong đó, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ NN&PTNT tiếp tục nghiên cứu việc sửa đổi, bổ sung Nghị định số 37/2024/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 26/2019/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Thủy sản, Nghị định số 38/2024/NĐ-CP của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản, có báo cáo về các văn bản này lên Thủ tướng Chính phủ trước ngày 15/12.

Mặt khác, Bộ NN&PTNT chủ trì với Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Khoa học và Công nghệ rà soát, hoàn thiện các quy chuẩn, tiêu chuẩn về thiết bị, gắn thiết bị kết nối trên các tàu cá để đảm bảo chất lượng và phòng ngừa các hành vi tháo gỡ, tắt thiết bị giám sát sát hành trình tàu cá. Chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành, các doanh nghiệp công nghệ tiếp tục đầu tư, nâng cấp cơ sở hạ tầng thông tin quản lý nghề cá, cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase), hệ thống giám sát tàu cá (VMS), ứng dụng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo trong việc phân tích, theo dõi, giám sát, xử phạt hành vi khai thác IUU; hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử (eCDT) khai báo, cập nhật sản lượng, nguồn gốc thủy sản khai thác, quản lý lao động nghề cá… theo quy định. Đồng thời, cần kiện toàn hệ thống kiểm ngư từ trung ương đến địa phương, đảm bảo đủ nguồn lực, kinh phí, cơ sở hạ tầng và trang thiết bị, đáp ứng yêu cầu chống khai thác IUU, phát triển thuỷ sản bền vững và góp phần bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc.

Trước đó, phát biểu tại Hội nghị về chống khai thác IUU, Thủ tướng Phạm Minh Chính thẳng thắn nhìn nhận, sau đợt thanh tra lần thứ 4 của EC và sau 7 năm triển khai triển các nhiệm vụ, giải pháp chống khai thác IUU, gỡ cảnh báo “Thẻ vàng”, mặc dù chúng ta đã đạt nhiều kết quả quan trọng, được ghi nhận, nhưng nhiều nội dung EC chỉ ra, chúng ta chưa làm được, và đến nay chưa được gỡ “Thẻ vàng”.

“Chúng ta thiệt hại nhiều thứ: Uy tín của đất nước; xuất khẩu thủy hải sản; chuyển đổi nghề của người dân chậm lại; ý thức chấp hành pháp luật đất nước, quy định chung của thế giới của người dân như thế nào mà tại sao họ vẫn cứ vi phạm; uy tín của các bộ, ngành, cơ quan, địa phương liên quan”, Thủ tướng nêu rõ.

Nắm bắt thời cơ, nỗ lực hành động xuyên suốt

Theo báo cáo của Bộ NN&PTNT, đến nay Việt Nam đã cơ bản khắc phục được các nội dung theo khuyến nghị của EC nêu ra tại đợt thanh tra lần thứ 4, như đã hoàn thiện, đáp ứng yêu cầu chống khai thác IUU, phát triển bền vững ngành thủy sản; Chính phủ ban hành Nghị định số 37/2024/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định số 26/2019/NĐ-CP; Nghị định số 38/2024/NĐ-CP thay thế Nghị định 42/2019/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản. Cùng với đó, Bộ NN&PTNT đã ban hành Thông tư số 06/2024/TT-BNNPTNT sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 23/2018/TT-BNNPTNT để xử lý dứt điểm đối với tàu cá “3 không”.

Đặc biệt, ngày 12/6/2024, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Nghị quyết số 04/2024/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật Hình sự để xử lý các hành vi liên quan đưa tàu cá, ngư dân đi khai thác trái phép ở vùng biển nước ngoài. Chính phủ đã phê duyệt các Quy hoạch, Chiến lược, Chương trình, Đề án và Kế hoạch tổ chức thực hiện đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050 nhằm chống khai thác IUU, gỡ cảnh báo “thẻ vàng” của EC và phát triển bền vững ngành thủy sản.

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan nhận định, đến thời điểm này, Bộ gần như đã hoàn thành tất cả những thể chế, quy định cuối cùng theo kiến nghị của EC. “Không chỉ là sự quyết liệt ở trung ương mà ngư dân cũng hiểu được đây là sự sống còn, không phải là IUU nữa mà là nghề cá bền vững của chúng ta. Không phải vì một đợt thanh tra mà chúng ta đối phó, việc gỡ tấm thẻ này là bước đầu để chúng ta tiến vào một ngành thủy sản bền vững”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan lưu ý.

Ngay trong cuộc họp với các đơn vị liên quan thực hiện kế hoạch của Chính phủ ngày 18/11 và 28/11, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, việc tháo gỡ “thẻ vàng” IUU năm 2024 không chỉ góp phần nâng cao thương hiệu, uy tín, thúc đẩy tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu mà còn là động lực để phát triển thủy sản Việt Nam vươn tầm thế giới.

Bộ NN&PTNT phối hợp cùng Bộ Tư lệnh Biên phòng phối hợp tổ chức Hội nghị Bàn giải pháp phối hợp chống khai thác IUU. Ảnh: Thùy Khánh

Theo ông Nguyễn Quang Hùng, Cục trưởng Cục Kiểm ngư, các địa phương cần khẩn trương rà soát, xử lý dứt điểm các trường hợp vi phạm, bảo đảm có kết quả, số liệu cụ thể để sẵn sàng làm việc với Đoàn thanh tra của EC. Đồng thời, các đơn vị, ngành chức năng tiếp tục tập trung cao điểm chốt chặn tại các cửa sông, cửa biển và tuần tra, kiểm tra, kiểm soát tàu cá tại các cảng cá, bãi ngang để xử lý vi phạm; đặc biệt xử lý nghiêm các vi phạm quy định về Hệ thống giám sát hành trình tàu cá (VMS), không bảo đảm điều kiện hành nghề…

Ông Hùng cho biết, số lượng tàu cá vi phạm và số tiền xử phạt vi phạm hành chính là một trong những yếu tố cho thấy các địa phương hiện nay đang rất quyết liệt vào cuộc để triển khai các nhiệm vụ, giải pháp chống IUU. Triển khai Nghị định 32 của Ban Bí thư, các công điện của Chính phủ, hiện nay các địa phương và các lực lượng thực thi pháp luật tăng cường công tác tuần tra, kiểm tra xử lý vi phạm hành chính, phối hợp chặt chẽ với nhau và mở các đợt cao điểm. Đặc biệt, rà soát, củng cố các hồ sơ, chứng cứ để xử lý vi phạm hành chính với mục đích giảm dần các hành vi vi phạm khai thác IUU trong thời gian tới.

Liên quan đến việc thực hiện cấp giấy xác nhận nguyên liệu thủy sản (giấy SC), giấy chứng nhận thủy sản khai thác (giấy CC) nhằm tháo gỡ cho doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu, góp phần thực hiện tháo gỡ thẻ vàng IUU, mới đây, Cục Thủy sản đã gửi văn bản đến các địa phương yêu cầu Chi cục Thủy sản và tổ chức quản lý cảng cá các tỉnh, thành phố ven biển thực hiện đúng quy định, không yêu cầu doanh nghiệp nộp thêm các hồ sơ không có trong quy định hiện hành.

Trong nỗ lực gỡ cảnh báo thẻ vàng IUU của EC từ năm 2017 đến nay, Việt Nam đã ban hành nhiều quy định quản lý trong lĩnh vực thủy sản và tiếp tục sửa đổi, bổ sung trước yêu cầu ngày càng cao từ phía EC. Những quy định mới, những biện pháp tổ chức triển khai thực hiện đã tạo ra nhiều chuyển biến tích cực trong việc gỡ thẻ vàng IUU.

Thùy Khánh