EC dự kiến cử đoàn thanh tra sang Việt Nam vào tháng 11/2025

Để chuẩn bị cho đợt thanh tra này, cả hệ thống chính trị Việt Nam đang tập trung nguồn lực. Ban Chỉ đạo Quốc gia về chống khai thác thủy sản bất hợp pháp (IUU) đã tổ chức các phiên họp thường kỳ vào thứ ba hằng tuần, kết nối với tất cả các tỉnh thành ven biển. Mục tiêu là thực hiện nhiệm vụ cấp bách gỡ “thẻ vàng” ngay trong năm 2025.

Theo ông Trần Đình Luân – Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư, một trong những lý do lớn nhất khiến EC chưa gỡ “thẻ vàng” là tình trạng tàu cá Việt Nam vẫn xâm phạm vùng biển nước ngoài. Những hành vi này ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín quốc tế của đất nước.

Ảnh minh họa

Theo kế hoạch trước đây, đoàn EC đã sang kiểm tra lần thứ 5 từ tháng 3/2025. Tuy nhiên, vụ việc tàu cá KG-95441-TS của Kiên Giang (nay là An Giang) bị lực lượng thực thi pháp luật Thái Lan bắt giữ vào ngày 24/2 khi xảy ra va chạm với tàu cá và lực lượng chức năng của nước này, đã khiến EC lùi thời hạn. Với hành vi IUU điển hình này, EC luôn giữ lập trường cứng rắn, kiên quyết chưa gỡ bỏ “thẻ vàng” với thủy sản Việt Nam.

Thị trường châu Âu có yêu cầu rất cao về tiêu chuẩn môi trường và xã hội. Người tiêu dùng ở đây không chấp nhận các sản phẩm thủy sản có nguồn gốc từ khai thác trái phép. Do đó, hành vi vi phạm của một bộ phận nhỏ ngư dân đang tác động tiêu cực đến sinh kế của đa số người làm ăn chân chính.

Hình thức vi phạm phổ biến nhất liên quan đến thiết bị giám sát hành trình (VMS). Theo Luật Thủy sản 2017, tàu cá từ 15m trở lên phải lắp đặt và duy trì tín hiệu VMS. Tuy nhiên, một số ngư dân đã cố tình ngắt kết nối VMS hoặc “gửi” thiết bị lại cho tàu khác đang hoạt động trong nước để trốn tránh kiểm soát, sau đó đưa tàu sang vùng biển nước ngoài đánh bắt trái phép. EC coi đây là một trong những vi phạm nghiêm trọng nhất.

Để siết chặt kỷ cương, Việt Nam đang đẩy mạnh xử lý, kể cả khởi tố hình sự các vi phạm về VMS. Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, hiện đã có hơn 28.000 tàu cá (trên 99%) lắp đặt VMS theo quy định.

Về xử lý vi phạm, lũy kế từ năm 2024 đến ngày 13/10/2025, các lực lượng chức năng đã xử lý 26 tàu, khởi tố 8 tàu liên quan đến VMS. Tổng cộng, đã khởi tố 59 vụ với 96 bị can, trong đó đã xét xử 29 vụ với 67 bị cáo về các hành vi IUU.

Tại phiên họp thứ 18, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu các bộ, ngành, địa phương phải rà soát, xử lý dứt điểm các vụ việc tồn đọng, tàu mất kết nối VMS và tàu vi phạm vùng biển nước ngoài trước ngày 31/10/2025.

Các khuyến nghị của EC rất rõ ràng. Dù Việt Nam có đường bờ biển dài, gây khó khăn cho việc tuần tra, nhưng việc gỡ “thẻ vàng” chỉ có thể thành công khi ngăn chặn triệt để hành vi ngắt kết nối VMS và khi các nước lân cận không còn báo cáo về tình trạng tàu cá Việt Nam vi phạm.

Minh Hiếu