EU thanh tra toàn diện thủy sản nuôi: Nghiêm túc thực thi

Tác động to lớn

Dự kiến từ ngày 24/9 đến 17/10, Đoàn thanh tra của Liên minh châu Âu (EU) sẽ sang Việt Nam để thanh tra toàn diện lĩnh vực nuôi trồng thủy sản. Trong khoảng thời gian này, Đoàn thanh tra sẽ đánh giá hoạt động của chương trình kiểm soát dư lượng đối với các sản phẩm được phép xuất khẩu sang thị trường EU và thẩm tra độ tin cậy về đảm bảo thủy sản nuôi không chứa dư lượng theo quy định.

Theo Cục Thủy sản (Bộ NN&PTNT), Việt Nam là quốc gia sản xuất và xuất khẩu cá tra lớn nhất thế giới, chiếm 52% sản lượng và 90% thương mại cá tra của thế giới; xuất khẩu tôm đứng thứ 2 thế giới với giá trị xuất khẩu chiếm 13 – 14% tổng giá trị xuất khẩu tôm của toàn thế giới.

Cục Thủy sản cho rằng, để duy trì vị thế của Việt Nam cũng như hoạt động xuất khẩu, thúc đẩy sản xuất trong nước, công tác chuẩn bị tiếp các đoàn thanh tra nhằm chứng minh tính tương đương trong hệ thống quản lý của cơ quan thẩm quyền và năng lực thực thi của doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, chế biến cần được chú trọng.

Thị trường Hoa Kỳ và EU là những thị trường khó tính với những yêu cầu cao về kiểm soát dư lượng thuốc, hóa chất, nguồn gốc sản phẩm cũng như tính bền vững. Trong 6 tháng đầu năm tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang Hoa Kỳ và EU đạt 1,27 tỷ USD, đây là những thị trường giúp khẳng định uy tín, chất lượng của thủy sản Việt Nam.

Bà Nguyễn Thị Băng Tâm – Chuyên viên của Cục thủy sản đánh giá, Hoa Kỳ và EU là hai thị trường “đầu kéo” cho cả ngành thủy sản xuất khẩu đi quốc tế. “Hai thị trường này có vấn đề sẽ gây hiệu ứng “domino”, ảnh hưởng toàn bộ ngành hàng thủy sản Việt Nam”, bà Tâm nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, đại diện Phòng An toàn thực phẩm, Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ NN&PTNT) cho rằng, EU là một trong các thị trường tiêu thụ thủy sản chủ lực của Việt Nam. Kết quả thanh tra tiêu cực sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới hoạt động chế biến xuất khẩu của nhiều doanh nghiệp và ảnh hưởng tới kim ngạch xuất khẩu thủy sản.

EU có phương pháp tiếp cận theo hướng kiểm tra, công nhận hệ thống. Do vậy, kết quả thanh tra không chỉ ảnh hưởng đến các đơn vị, cơ sở liên quan mà ảnh hưởng đến toàn ngành thủy sản Việt Nam.

Kết quả thanh tra tiêu cực có thể ảnh hưởng đến việc xuất khẩu thủy sản không chỉ riêng thị trường EU mà sang cả các thị trường khác. Vì vậy, việc giữ vững uy tín, chất lượng thủy sản của Việt Nam tại thị trường EU là tiền đề quan trọng để các thị trường khác chấp thuận và mở cửa đối với thủy sản Việt Nam, đóng góp quan trọng vào việc giữ vững tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu.

Tập trung cao độ

Chia sẻ tại Hội nghị phổ biến, chuẩn bị chương trình, nội dung làm việc với Đoàn thanh tra của Liên minh châu Âu cho đại diện các địa phương, doanh nghiệp diễn ra vào đầu tháng 8/2024, ông Nguyễn Như Tiệp – Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường nhận định, việc khắc phục những cảnh báo của EU đối với nuôi thủy sản là rất khó nhưng vẫn phải nỗ lực để khắc phục, tháo gỡ nếu không sẽ đánh mất thị trường. Để làm được điều này, vai trò của địa phương, doanh nghiệp, người dân và người dân rất quan trọng.

Theo ông Tiệp, trong Luật An toàn thực phẩm, trách nhiệm sử dụng nguyên liệu để chế biến thực phẩm đảm bảo tiêu chuẩn an toàn thực phẩm là trách nhiệm của doanh nghiệp. Doanh nghiệp không kiểm soát được là do doanh nghiệp, doanh nghiệp không thể đổ lỗi do người dân. Doanh nghiệp mua nguyên liệu của người dân phải có trách nhiệm giám sát, hỗ trợ để người dân cung ứng nguyên liệu đủ tiêu chuẩn an toàn thực phẩm.

“Mặc dù, doanh nghiệp có đội đi mua hàng, lấy mẫu test nguyên liệu trước khi mua nhưng việc lấy mẫu test chắc chắn không bao giờ kiểm soát được an toàn thực phẩm. Muốn kiểm soát được an toàn thực phẩm thì phải kiểm soát cả quá trình. Doanh nghiệp phải theo sát người nuôi nguyên liệu (hỗ trợ kỹ thuật, phương pháp nuôi,…) cho doanh nghiệp”, ông Tiệp nhấn mạnh.

Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường lưu ý, tất cả doanh nghiệp (đặc biệt là những doanh nghiệp có lô hàng cảnh báo) phải có hồ sơ kiểm soát môi trường, hồ sơ kiểm soát tồn dư hóa chất, kháng sinh tại doanh nghiệp, hồ sơ khắc phục cảnh báo. Các hồ sơ này phải khớp với hồ sơ tại cơ quan địa phương, cơ quan trung ương (hồ sơ điều tra phát hiện, hồ sơ điều tra xác định nguyên nhân, hồ sơ khắc phục).

Đối với các doanh nghiệp đã có lô hàng cảnh báo, nếu không có đủ hồ sơ sẽ không được xuất khẩu trở lại hoặc bị áp dụng biện pháp tăng cường. Dù có những quy định mới gây khó khăn nhưng đã xuất khẩu sang thị trường nào thì phải đáp ứng yêu cầu, quy định của thị trường đó.

Về phía nhà nước, Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường sẽ tiếp tục cập nhật thông tin định hướng triển khai đến các đơn vị, cơ quan, địa phương, doanh nghiệp chuẩn bị tốt để chuẩn bị đón Đoàn thanh tra EU.

Cục cũng đề nghị các địa phương, doanh nghiệp khi tiếp nhận các văn bản cập nhật thông tin định hướng triển khai kế hoạch nên đọc kỹ và làm theo yêu cầu hướng dẫn, nhằm tránh xảy ra sự cố khi Đoàn thanh tra EU sang kiểm tra. Chẳng hạn, trước đây quy định doanh nghiệp khi đăng ký xuất khẩu sản phẩm sang châu Âu chỉ cần đăng ký tên doanh nghiệp sản xuất và sản phẩm cuối cùng xuất khẩu. Nhưng hiện nay, trừ vùng nuôi, tổ cá thì những cơ sở cung ứng, bảo quản, sơ chế cũng phải đăng ký.

Ngoài ra, Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường cũng sẽ tổ chức đi kiểm tra, rà soát thực trạng giúp các doanh nghiệp, địa phương chuyển biến tốt. Các địa phương lưu ý kiểm tra danh mục, nhãn mác, thành phần thuốc thú y, chế phẩm sinh học tại các cửa hàng bán lẻ thuốc; Cục sẽ quản lý chặt các phòng kiểm nghiệm dư lượng hóa chất, kháng sinh trong mẫu tôm, cá; các doanh nghiệp lưu ý lựa khi chọn phòng kiểm nghiệm mẫu;…

Theo Hệ thống cảnh báo nhanh về thực phẩm và thức ăn (RASFF) của Cơ quan thực thi các chính sách của EU về an toàn sức khỏe và thực phẩm (DG-SANTE), các lô hàng thủy sản của Việt Nam xuất khẩu vào EU bị cảnh báo dư lượng hóa chất, kháng sinh đang tăng nhanh ở mức nghiêm trọng. Tỷ lệ mẫu vi phạm trong chương trình giám sát dư lượng vẫn chưa có dấu hiệu được cải thiện. Chỉ tiêu hóa chất, kháng sinh cấm, không được phép sử dụng vẫn được phát hiện sử dụng trên thủy sản.

Cảnh Nghi