Giải pháp giảm thiểu ô nhiễm từ ao nuôi cá tra thâm canh

Kiểm soát thức ăn

Thức ăn tự chế: Người nuôi cần tính toán cẩn thận thành phần dinh dưỡng phù hợp với nhu cầu của từng giai đoạn cá nuôi nhằm giảm thấp hệ số chuyển đổi thức ăn. Nhờ đó, cá mới có thể đạt khả năng tiêu hóa tốt nhất, chất thải cũng ít hơn nên hạn chế được ô nhiễm nguồn nước. Có thể sử dụng các chất kết dính như bột gòn hoặc bột keo để làm tăng độ kết dính của thức ăn, hạn chế thức ăn bị tan trong nước.

Lựa chọn thức ăn phù hợp với cỡ miệng cá để hạn chế thất thoát. Ảnh: Minh Chơn

Thức ăn công nghiệp: Người nuôi cần lựa chọn thức ăn có chất lượng tốt, có mùi đặc trưng của nguyên liệu phối chế, không có mùi mốc và mùi lạ khác. Thức ăn không bị vón cục, và có độ đồng đều cao. Đặc biệt, cần quan tâm nhiều hơn đến độ bền của viên thức ăn, độ bền theo tiêu chuẩn quy định không nhỏ hơn 2 giờ.

Ngoài ra, tùy từng giai đoạn phát triển của cá mà có thể lựa chọn viên thức ăn phù hợp với cỡ miệng cá nhằm hạn chế tối đa tình trạng thức ăn lắng xuống đáy. Thức ăn hỗn hợp cho cá phải được đóng gói trong bao bì đảm bảo bền, kín, không hút ẩm, còn nguyên vẹn, đã được tiệt trùng. Cần lựa chọn mua thức ăn tại cơ sở đủ điều kiện bán hàng, điều kiện vệ sinh, bảo quản; không mua thức ăn trôi nổi, sản phẩm hết hạn sử dụng hoặc không được bảo quản đúng cách. Sử dụng thức ăn có hàm lượng đạm phù hợp với từng giai đoạn phát triển của cá và bổ sung enzyme (như phytase) vào thức ăn để cá tiêu hóa tốt hơn, giảm ô nhiễm.

Theo dõi hoạt động bắt mồi của cá hàng ngày và vệ sinh dụng cụ, phương tiện cho ăn trước và sau khi sử dụng.

Sử dụng chế phẩm sinh học

Định kỳ sử dụng chế phẩm sinh học 10 – 15 ngày/lần giúp xử lý nền đáy ao, phân hủy các chất thải như thức ăn dư thừa lắng tụ, chất thải của cá, xác chết của cá trong quá trình nuôi mà chúng ta không thể thu gom được, xác tảo tàn lắng tụ lâu ngày dưới đáy ao. Đây là nguồn chất thải tương đối lớn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của cá, đặc biệt là vào những ngày thời tiết thay đổi tạo điều kiện cho khí độc trong các chất thải phát sinh và gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của cá.

Một số chế phẩm sinh học có tác dụng kích thích cá tiêu hóa thức ăn tốt hơn, thông qua việc tăng cường hệ vi sinh trong đường ruột. Trộn chế phẩm sinh học cho cá ăn sẽ giúp cá tiêu hóa thức ăn, giảm hệ số sử dụng thức ăn, đồng thời cá mau lớn hơn.

Ứng dụng công nghệ nuôi

Nuôi tuần hoàn: Một trong những phương pháp tốt nhất để giảm thiểu tác nhân ô nhiễm từ ao nuôi thủy sản là giảm lượng xả thải từ việc giảm thay nước (Tucker & Hargreaves, 2003). Hệ thống nuôi trồng thủy sản tuần hoàn (RAS) cho phép canh tác thâm canh, giới hạn lượng xả thải, do đó làm giảm sử dụng nước và giảm thiểu tác động xấu về môi trường.

Công nghệ cao: Áp dụng công nghệ nuôi thâm canh tiên tiến, hệ thống cho ăn tự động, hệ thống năng lượng mặt trời, và ứng dụng các giải pháp IoT để kiểm soát môi trường tự động.

Tiêu chuẩn quốc tế: Tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế như GlobalGAP, ASC để đảm bảo quy trình nuôi bền vững và môi trường sạch.

Quản lý

Người nuôi có thể sử dụng máy sục khí có tác dụng làm tăng hàm lượng ôxy hòa tan trong nước giúp cá hô hấp tốt, giảm hệ số chuyển đổi thức ăn. Cùng với đó, có thể giúp cho vi khuẩn đáy ao làm việc có hiệu quả hơn trong quá trình phân hủy chất thải đáy ao, hạn chế ô nhiễm nguồn nước.

Ở tháng thứ hai, khi lượng thức ăn và chất thải tăng lên nhiều, cần xi phông nhằm loại bỏ các chất cặn bã dưới đáy ao đều được đưa ra khỏi ao nuôi một cách triệt để. Chất thải trong quá trình phân hủy kị khí, sinh ra nhiều khí độc (H₂S, NH₃, NO_2,…) gây độc trực tiếp cho cá, đồng thời quá trình phân hủy mùn bã hữu cơ sẽ sản sinh ra nhiều nitơ và phốt pho, tạo điều kiện cho tảo bùng phát, gây ô nhiễm và thiếu ôxy trong nước.

Xử lý nước thải

Đối với nước thải từ ao cá tra, người nuôi có thể sử dụng để tưới cho lúa, bơm vào vườn cây ăn trái, nâng cấp nền nhà hoặc có thể dùng để nuôi trứng nước.

Tại Việt Nam, các nghiên cứu sử dụng hệ thống đất ngập nước để xử lý nước thải trong nuôi cá tra cho hiệu quả. Thử nghiệm của Đại học Cần Thơ sử dụng cách lọc nước thải qua đất ngập nước chảy ngầm kiến tạo cho hiệu quả cao. Hiệu quả xử lý trong hệ thống này là khả quan: BOD5 đạt 84%.

Thanh Hiếu