Hiệp định toàn cầu đầu tiên hạn chế trợ cấp nghề cá chính thức có hiệu lực

Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vừa xác nhận Hiệp định về Trợ cấp nghề cá  đã chính thức có hiệu lực sau khi hơn hai phần ba thành viên phê chuẩn. Đây là bộ quy tắc thương mại toàn cầu đầu tiên nhằm hạn chế các khoản trợ cấp gây hại cho nghề cá, cấm trợ cấp cho hoạt động khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU), khai thác các loài đã bị khai thác quá mức và đánh bắt tại các vùng biển quốc tế không thuộc sự quản lý của tổ chức nghề cá khu vực.

Thông báo được đưa ra tại cuộc họp đặc biệt của Đại hội đồng WTO ở Geneva ngày 15/9, với Brazil, Kenya, Việt Nam và Tonga nằm trong nhóm thành viên mới nhất phê chuẩn. Mali và Oman cũng đã thông qua hiệp định và sẽ sớm hoàn tất thủ tục nộp văn kiện, nâng tổng số lên 111 quốc gia thành viên đã phê chuẩn.

Theo ước tính của WTO, chính phủ các nước chi khoảng 35 tỷ USD mỗi năm cho trợ cấp khai thác thủy sản, trong đó khoảng 22 tỷ USD bị coi là có hại, góp phần trực tiếp làm suy kiệt nguồn lợi hải sản. WTO mô tả đây là một “thành tựu lịch sử”, không chỉ là thỏa thuận đầu tiên của WTO tập trung vào môi trường, mà còn là hiệp định đa phương ràng buộc đầu tiên về phát triển bền vững đại dương, và là thỏa thuận đa phương thứ hai đạt được kể từ khi WTO thành lập.

Tổng Giám đốc WTO Ngozi Okonjo-Iweala nhấn mạnh: “Trong bối cảnh hệ thống thương mại quốc tế đang đối mặt với nhiều thách thức, hiệp định về trợ cấp thủy sản gửi đi một thông điệp mạnh mẽ rằng các thành viên WTO có thể hợp tác trong tinh thần trách nhiệm chung.”

Hiệp định hướng tới đảo ngược đà suy giảm nguồn lợi thủy sản toàn cầu, đồng thời bảo đảm an ninh lương thực và sinh kế cho khoảng 260 triệu người trên thế giới đang phụ thuộc vào nghề cá. Năm 2021, có tới 35,5% trữ lượng cá toàn cầu bị khai thác quá mức, trong khi con số này chỉ là 10% vào năm 1974. Đại sứ Saqer Abdullah Almoqbel của Ả-rập Xê-út, Chủ tịch Đại hội đồng WTO, khẳng định đây là minh chứng cho tầm nhìn chung về phát triển bền vững nghề cá toàn cầu.

Thỏa thuận được WTO thông qua theo đồng thuận tại Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 12 vào tháng 6/2022. Sau khi có hiệu lực, WTO sẽ thành lập Ủy ban về Trợ cấp nghề cá để giám sát việc thực thi, xem xét báo cáo của các thành viên về chương trình trợ cấp và thúc đẩy tính minh bạch thông qua việc công khai thông tin. Các thành viên WTO sẽ phải cung cấp chi tiết về trợ cấp nghề cá, cũng như dữ liệu về trữ lượng nguồn lợi và biện pháp bảo tồn hiện có.

Để hỗ trợ các nước thực hiện nghĩa vụ, WTO đã thành lập Quỹ nghề cá WTO (WTO Fish Fund), cung cấp hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho các quốc gia đang phát triển và kém phát triển nhất. Đến nay, 17 thành viên đã cam kết hơn 18 triệu USD cho quỹ này, hiện đang tiếp nhận các đề xuất dự án.

WTO khuyến khích các thành viên chưa phê chuẩn sớm hoàn tất thủ tục trước Hội nghị Bộ trưởng tiếp theo vào tháng 3/2026. Tổ chức này cho rằng, khi được triển khai đầy đủ, hiệp định không chỉ bảo vệ tài nguyên biển mà còn giúp các chính phủ tiết kiệm hàng tỷ USD để tái đầu tư cho quản lý nghề cá bền vững và các nỗ lực bảo tồn.

Dũng Nguyên

Theo Aquaculture