Hướng đến ngành tôm hiện đại và bền vững

Đối diện thách thức

Theo ông Nguyễn Việt Thắng, Chủ tịch Hội Nghề cá Việt Nam: Con tôm hiện nay vươn lên một tầm cao mới, không chỉ mở rộng về diện tích, mà còn được tập trung đầu tư để trở thành lĩnh vực mũi nhọn của cả ngành nông nghiệp và nền kinh tế đất nước. Ngành tôm đang được khuyến khích áp dụng công nghệ cao, công nghệ tiên tiến để nâng cao sản lượng, chất lượng sản phẩm, nhằm đảm bảo mục tiêu phát triển hiệu quả, bền vững của ngành đề ra, đồng thời cải thiện đời sống của cộng đồng người nuôi tôm và đẩy mạnh xuất khẩu. Tuy vậy, ngành tôm ở Việt Nam cũng đang đứng trước nhiều thách thức do sự biến đổi của khí hậu, môi trường, dịch bệnh. Cùng với đó, hội nhập quốc tế đem lại những cơ hội nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức trong cạnh tranh, nhất là yêu cầu về chất lượng và ATTP ngày càng cao. 

Nhiều ý kiến cho rằng, ngành tôm nước ta còn đối mặt với nguy cơ phát triển không bền vững do hiệu quả sản xuất hạn chế, dẫn đến thu nhập của người nuôi còn thấp; việc phân chia lợi nhuận và trách nhiệm trong chuỗi giá trị con tôm cũng bất cập. Ðồng thời, giá thành sản xuất tôm ở nước ta còn cao so với nhiều nước trên thế giới, nên sức ép cạnh tranh trên thị trường quốc tế ngày càng tăng. Do vậy, tất cả các bên liên quan phải tích cực vào cuộc để thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm giảm chi phí sản xuất. Cần tăng cường liên kết, thực hiện lựa chọn mô hình nuôi phù hợp từng vùng gắn với kiểm soát tốt chất lượng con giống, thức ăn, chất lượng nước cho ao nuôi và kiểm soát chất thải, mầm bệnh, các tác nhân gây hại…

Khu vực ĐBSCL là vùng trọng điểm nuôi tôm với 91,2% diện tích nuôi tôm nước lợ và 80,9% sản lượng nuôi tôm của cả nước. Tuy nhiên, theo ông Trần Đình Luân, Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản, nuôi tôm tại khu vực này nói riêng và cả nước nói chung đang còn những khó khăn nhất định, đó là hạn hán và xâm nhập mặn, chênh lệch nhiệt độ ngày và đêm cao đã khiến việc nuôi tôm gặp nhiều khó khăn. Ngoài ra, vấn đề con giống cho sản xuất vẫn còn bất cập, khi Việt Nam chưa chủ động hoàn toàn được nguồn con giống bố mẹ. Nuôi tôm công nghiệp hiện nay đang đối diện với việc xả thải ra môi trường, đây là vấn đề đáng báo động, ảnh hưởng lớn đến sự phát triển bền vững của ngành tôm Việt Nam. 

Còn theo ông Lê Văn Quang, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Thủy sản Minh Phú, từ năm 2020 về trước, tuy giá thành nuôi tôm của Việt Nam cao hơn các nước trên 30%, nhưng vẫn cạnh tranh được trong xuất khẩu, tức vẫn có hiệu quả là nhờ vào công nghệ chế biến tôm của doanh nghiệp Việt Nam hiện đại hơn so với các nước. Thế nhưng, lợi thế công nghệ đó dần mất đi vì Ecuador, Ấn Ðộ và Indonesia cũng đang đổi mới công nghệ, sản xuất được những mặt hàng giá trị gia tăng, hàng ăn liền như Việt Nam và khả năng trong 3 – 5 năm tới, họ sẽ đuổi kịp Việt Nam. Nếu chúng ta không có sự cải tiến, không có cách nhìn và tiếp cận mới thì ngành tôm trong nước sẽ rất khó khăn.

Đi tìm giải pháp

Trên con đường đưa tôm thương phẩm ra thị trường thế giới, chúng ta vẫn chưa chuẩn bị sẵn sàng trong việc truy xuất nguồn gốc, các tiêu chuẩn khắt khe từ các thị trường khó tính. Chính vì vậy, giá trị thương hiệu của tôm Việt Nam chưa cao… Với những thực trạng trên, để đưa ngành tôm đạt đích 10 tỷ USD đến năm 2025 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, đã đến lúc ngành tôm Việt Nam cần thay đổi tư duy, thay đổi cách làm với hướng chiến lược lâu dài. Để thực hiện được, điều quan trọng nhất vẫn là cần khép kín chuỗi giá trị ngành tôm, chủ động kiểm soát tất cả các phân khúc thì mới phát triển bền vững. Bên cạnh đó, sự phối hợp đồng bộ giữa các nhà: Nhà nước, Nhà nông và Nhà doanh nghiệp sẽ là bệ đỡ quan trọng, để đồng lòng nâng cao giá trị tôm Việt Nam.

Ông Trần Đình Luân cho biết, thực hiện Nghị quyết 120 của Chính phủ về phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu, chuyển hướng thủy sản là trọng tâm. Trong những năm qua, đã xuất hiện nhiều mô hình sản xuất tôm mang lại hiệu quả, nhiều tập đoàn, công ty tham gia vào các chuỗi giá trị của ngành hàng tôm và đã được nhiều kết quả khả quan. Với những định hướng, chiến lược phát triển thủy sản, kỳ vọng sẽ khai thác tiềm năng, lợi thế của tôm nước lợ không chỉ kim ngạch xuất khẩu dừng lại ở 3 hay 4 tỷ USD mà mong muốn xuất khẩu tôm đạt kim ngạch từ 5 đến 6 tỷ USD trong thời gian tới. Cùng đó, các địa phương quan tâm phát triển các mô hình liên kết chuỗi để giảm trung gian, giảm giá thành sản xuất. Tăng cường kiểm tra, kiểm soát điều kiện cơ sở sản xuất, lưu thông giống, thức ăn thủy sản, sản phẩm xử lý môi trường NTTS, xử lý nghiêm các hành vi đầu cơ, trục lợi, ép giá, tung tin thất thiệt (nếu có). Các hội, hiệp hội, doanh nghiệp cần tích cực tham gia phát triển các mô hình hợp tác, liên kết theo chuỗi giá trị nhằm tiếp cận thị trường, giảm giá thành sản xuất, phát triển bền vững. 

Ngọc Ngọc