Khánh Hòa phát huy lợi thế nuôi biển, hướng tới trung tâm kinh tế biển quốc gia

Lợi thế vàng từ biển xanh

Khánh Hòa có hơn 490 km đường bờ biển, hơn 200 hòn đảo lớn nhỏ, cùng nhiều vịnh, đầm kín gió như Nha Trang, Cam Ranh, Vân Phong – những “tài sản” thiên nhiên quý giá tạo lợi thế vượt trội cho phát triển kinh tế biển, đặc biệt là nuôi trồng thủy sản.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Khánh Hòa, mỗi năm toàn tỉnh đạt trên 32.000 tấn thủy sản nuôi, trong đó nuôi biển chiếm 50% sản lượng, đóng góp đáng kể vào kim ngạch xuất khẩu 845,9 triệu USD năm 2024. Nghề nuôi biển không chỉ mang lại giá trị kinh tế cao mà còn góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, tạo việc làm, ổn định đời sống hàng nghìn hộ dân ven biển, đồng thời tham gia bảo vệ chủ quyền vùng biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

Nuôi biển bằng lồng HDPE tại khu vực Đầm Bấy, vịnh Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa. Ảnh: Kim Sơ

Từ những năm 1990, người dân Khánh Hòa đã bắt đầu nuôi tôm hùm, cá biển, hàu, rong biển tại các vịnh và đảo ven bờ. Đến nay, tôm hùm vẫn là đối tượng nuôi chủ lực với hơn 80.000 lồng, sản lượng đạt trên 10.600 tấn/năm. Bên cạnh đó, cá chẽm, cá mú, cá bớp, cá chim vây vàng…được nuôi phổ biến với sản lượng hơn 6.000 tấn/năm.

Sự xuất hiện của mô hình nuôi lồng HDPE và công nghệ Nauy đã mở ra hướng đi mới cho ngành nuôi biển công nghệ cao tại Khánh Hòa. Những trang trại hiện đại như Công ty TNHH Thủy sản Australis Việt Nam hay Trung tâm Nuôi biển công nghệ cao (Viện NTTS I đang góp phần thay đổi diện mạo nghề nuôi truyền thống, từng bước dịch chuyển từ quy mô nhỏ lẻ sang sản xuất hàng hóa, gắn với chuỗi giá trị xuất khẩu.

Hướng tới trung tâm nuôi biển công nghệ cao 

Khánh Hòa hiện được đánh giá là “thủ phủ giống thủy sản” của miền Trung, chiếm tới 30% sản lượng giống cả nước. Toàn tỉnh có 558 cơ sở sản xuất giống, trong đó 73 cơ sở cung cấp giống cho nuôi biển. Nhiều đối tượng giống có giá trị kinh tế cao như tôm hùm, cá biển, nhuyễn thể, ốc hương, hải sâm…đã được sản xuất chủ động, cung cấp không chỉ trong tỉnh mà còn cho các vùng nuôi lân cận.

Không chỉ sở hữu điều kiện tự nhiên thuận lợi, Khánh Hòa còn là “cái nôi” của nhiều đơn vị nghiên cứu biển hàng đầu như Viện Hải dương học Nha Trang, Đại học Nha Trang, Viện Nghiên cứu NTTS III, tạo nền tảng khoa học vững chắc cho ứng dụng công nghệ tiên tiến trong nuôi biển.

Bước ngoặt lớn đến vào đầu năm 2025 khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 231/QĐ-TTg phê duyệt Đề án thí điểm phát triển nuôi biển công nghệ cao tại Khánh Hòa. Đây được xem là bước đệm chiến lược, giúp tỉnh hình thành vùng nuôi biển công nghiệp hiện đại, mở rộng ra vùng biển từ 3 đến 6 hải lý, giảm áp lực môi trường ven bờ và hướng đến phát triển bền vững.

Cùng với đó, UBND tỉnh đã trình kế hoạch đầu tư 500 tỷ đồng cho giai đoạn 2026 – 2030 nhằm xây dựng hạ tầng vùng nuôi trồng thủy sản tập trung trên biển, bao gồm hệ thống mốc ranh giới, neo lồng và các hạng mục kỹ thuật phục vụ phát triển lâu dài.

Dù sở hữu nhiều lợi thế, ngành nuôi biển Khánh Hòa vẫn đối mặt không ít thách thức, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng cực đoan. Những năm gần đây, bão mạnh, nắng nóng kéo dài, nước biển biến động bất thường đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh trưởng và năng suất nuôi.

Một trong những khó khăn lớn là thiếu chủ động về nguồn giống nhân tạo cho các loài đặc sản như tôm hùm, cá mú cọp, khiến người dân phải phụ thuộc vào khai thác tự nhiên hoặc nhập khẩu, làm tăng chi phí và rủi ro dịch bệnh.

Thêm vào đó, hạ tầng vùng nuôi còn manh mún, phần lớn lồng bè vẫn làm bằng tre, gỗ, sắt dễ hư hỏng khi gặp bão lớn. Người nuôi quy mô nhỏ, trình độ kỹ thuật còn hạn chế, nhiều nơi vẫn sử dụng thức ăn tươi, dẫn đến ô nhiễm môi trường nước và nguy cơ dịch bệnh lan rộng.

Đặc biệt, chi phí logistics cũng là “nút thắt” kéo giảm hiệu quả. Đơn cử, để vận chuyển thức ăn từ Cảng Cam Ranh ra Hòn Nội, người dân phải di chuyển gần 3 giờ đồng hồ vòng qua Bình Ba, làm tăng chi phí và giảm lợi nhuận. Việc xây dựng cầu, bến chuyên dụng phục vụ nuôi biển công nghệ cao đang được xem là giải pháp quan trọng để khơi thông điểm nghẽn này.

Thích ứng và phát triển bền vững

Thực tiễn cho thấy, các mô hình nuôi cá, tôm bằng lồng HDPE được triển khai thí điểm tại Khánh Hòa đã mang lại hiệu quả vượt trội. Các hộ tham gia chương trình hỗ trợ của Quỹ Thiện Tâm – Tập đoàn Vingroup ở vịnh Cam Ranh đều ghi nhận hiệu quả kinh tế cao hơn, giảm thiểu rủi ro thiên tai và góp phần bảo vệ cảnh quan, môi trường biển.

Hiện, 70 hộ dân trên địa bàn tỉnh đang được hỗ trợ kinh phí để chuyển đổi từ lồng gỗ sang lồng vật liệu mới (HDPE, FRP); trong đó 27 hộ đã hoàn tất lắp đặt và hạ thủy. Cùng lúc, Hợp tác xã Nuôi biển công nghệ cao Vân Phong được thành lập, tạo nền tảng cho việc tổ chức sản xuất quy mô lớn, liên kết theo chuỗi giá trị

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Khánh Hòa, đến nay tỉnh đã cấp 39 giấy phép nuôi trồng thủy sản trên biển cho các hộ dân và doanh nghiệp; đồng thời đang hướng dẫn thủ tục giao khu vực biển ổn định, giúp người nuôi yên tâm đầu tư lâu dài.

Để khuyến khích người dân mạnh dạn đầu tư, Khánh Hòa đã ban hành nhiều chính sách đặc thù như hỗ trợ tín dụng ưu đãi, bảo hiểm tai nạn và rủi ro thiên tai, hỗ trợ chuyển đổi lồng bè truyền thống, cùng các đề án phát triển nguồn nhân lực và quan trắc môi trường biển.

Song song đó, tỉnh kiến nghị Trung ương bổ sung vốn đầu tư hạ tầng vùng nuôi, sớm ban hành Nghị định sửa đổi Nghị định 67 nhằm tạo hành lang pháp lý cho phát triển nuôi biển xa bờ, kết hợp với quốc phòng – an ninh, hướng tới hình thành các trung tâm dịch vụ hậu cần nghề cá hiện đại.

Từ các mô hình thí điểm cho đến định hướng quy hoạch, Khánh Hòa đang đi đúng hướng trong chiến lược phát triển nuôi biển thích ứng với biến đổi khí hậu. Sự chủ động của chính quyền, sự tham gia của doanh nghiệp và sự thay đổi tư duy của người dân đang tạo nên bức tranh mới cho nghề nuôi biển, nơi công nghệ và môi trường cùng song hành.

Thùy Khánh