Mở cửa thị trường Brazil: Cú hích lớn cho cá rô phi Việt Nam

Sau một thời gian bị tạm dừng nhập khẩu do lo ngại về virus TiLV, thị trường Brazil đang có dấu hiệu được khơi thông trở lại cho cá rô phi Việt Nam. Đây là tin vui cho ngành thủy sản, đặc biệt khi nhu cầu tiêu thụ cá rô phi toàn cầu liên tục gia tăng. Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), thị trường cá rô phi toàn cầu đạt giá trị 10,6 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến sẽ tăng lên 14,5 tỷ USD vào năm 2033. Mức tăng trưởng kép hàng năm 3,52% cho thấy sức hấp dẫn của thị trường này, đặc biệt là tại Mỹ, nơi nhập khẩu khoảng 200.000 tấn cá rô phi mỗi năm.

Khẳng định vị thế

Năm 2024, xuất khẩu cá rô phi của Việt Nam đạt 41 triệu USD, tăng 138% so với năm trước. Trong đó, Mỹ là điểm sáng lớn nhất với kim ngạch 19 triệu USD, tăng gần 7 lần. Xuất khẩu tiếp tục khởi sắc trong quý I/2025, đạt gần 14 triệu USD, với Mỹ chiếm 46% thị phần, tiếp theo là Nga, Trung Đông, Nhật Bản và Bỉ. Ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng thư ký VASEP, cho rằng đà tăng trưởng này là kết quả của việc chuyển hướng sang đối tượng nuôi có khả năng thích nghi cao, vòng đời ngắn, chi phí thấp và phù hợp với xu thế tiêu dùng hiện đại. Công nghệ nuôi bể bạt cũng góp phần tăng năng suất và giảm dịch bệnh.

Cá rô phi được đánh giá là dòng sản phẩm có nhiều tiềm năng nhờ giá cả hợp lý, dễ chế biến, phù hợp với nhiều thị hiếu tiêu dùng. Với khí hậu nhiệt đới ổn định và nguồn nước dồi dào, đặc biệt tại Đồng bằng sông Cửu Long, Việt Nam có lợi thế nuôi cá rô phi quanh năm. Ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư cho biết, cá có thể đạt trọng lượng thương phẩm 600 – 800g chỉ sau 5 – 6 tháng nuôi. Với diện tích nuôi hiện đạt khoảng 30.000 ha, sản lượng 300.000 tấn, mục tiêu đến năm 2030 là mở rộng lên 40.000 ha và sản lượng 400.000 tấn, đồng thời cải thiện chất lượng con giống và gia tăng tỷ lệ xuất khẩu sản phẩm giá trị cao.

Thách thức và giải pháp

Tuy nhiên, ngành hàng cá rô phi cũng đang đối mặt với nhiều thách thức nội tại. Chất lượng giống chưa đồng đều, tình trạng lai cận huyết phổ biến làm cá sinh trưởng chậm, hiệu quả fillet thấp. Dịch bệnh, đặc biệt là virus TiLV, không chỉ làm giảm sản lượng mà còn ảnh hưởng đến uy tín sản phẩm trên thị trường quốc tế. Chi phí sản xuất vẫn còn cao do phụ thuộc lớn vào nguồn thức ăn nhập khẩu, trong khi cơ sở hạ tầng phục vụ nuôi trồng và chế biến còn manh mún.

Để tháo gỡ những nút thắt này, các chuyên gia cho rằng cần có chiến lược đầu tư bài bản và toàn diện. Ông Ngô Thế Anh, Trưởng phòng Nuôi trồng thủy sản, Cục Thủy sản và Kiểm ngư, nhấn mạnh việc phát triển cá rô phi theo hướng công nghiệp hiện đại, sản xuất quy mô hàng hóa, gắn kết chuỗi giá trị từ con giống, thức ăn, nuôi thương phẩm đến chế biến và tiêu thụ. Hiện Việt Nam có khoảng 510 cơ sở chế biến đủ điều kiện xuất khẩu cá rô phi. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Hoài Nam, cần đầu tư thêm vào nghiên cứu giống chất lượng cao, kháng bệnh tốt, cũng như dây chuyền fillet tự động và các sản phẩm giá trị gia tăng như cá hun khói, snack để đáp ứng thị trường cao cấp. Đồng thời, các mô hình nuôi cần đạt chứng nhận quốc tế như ASC, BAP, sử dụng công nghệ để truy xuất nguồn gốc, và hợp tác với các doanh nghiệp sản xuất thức ăn để giảm chi phí.

Về thị trường, cần tăng cường xúc tiến thương mại, tham gia các hội chợ chuyên ngành và tận dụng triệt để các hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết như EVFTA, RCEP hay ASEAN – Trung Quốc để giảm thuế và mở rộng thị phần. Theo ông Trần Đình Luân, việc đa dạng hóa đối tượng và phương thức nuôi theo hướng phù hợp với lợi thế quốc gia là giải pháp cần thiết để nâng cao năng lực cạnh tranh. Cá rô phi được đánh giá là đối tượng nuôi hội tụ đầy đủ điều kiện và tiềm năng, với mô hình nuôi kết hợp hoặc luân canh với tôm nước lợ không chỉ cho ra sản phẩm chất lượng cao mà còn giúp kiểm soát dịch bệnh trên tôm nuôi – một lợi thế rõ rệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp.

Tuệ Lâm