Nâng cao chất lượng giống – khâu then chốt của nuôi trồng thủy sản

Hội nghị nhằm đánh giá kết quả công tác quản lý, sản xuất, cung ứng và tiêu thụ giống thủy sản trong giai đoạn 2024–2025, đồng thời thảo luận các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, phát triển sản xuất giống phục vụ nuôi trồng thủy sản năm 2026 và các năm tiếp theo. Đây là diễn đàn quan trọng trong bối cảnh ngành thủy sản đang đứng trước nhiều thách thức do biến đổi khí hậu, dịch bệnh, chi phí đầu vào gia tăng và yêu cầu ngày càng khắt khe từ thị trường xuất khẩu.

Nền tảng của tăng trưởng bền vững

Phát biểu khai mạc sự kiện, ông Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh, giống thủy sản là mắt xích đầu tiên nhưng có vai trò quyết định trong toàn bộ chuỗi giá trị nuôi trồng thủy sản. Chất lượng con giống ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất, tỷ lệ sống, chi phí sản xuất, hiệu quả kinh tế cũng như khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn sinh học, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc.

Hội nghị diễn ra sáng 19/12 tại Ninh Bình. Ảnh: Cục Thủy sản và Kiểm ngư

Theo Thứ trưởng, những năm gần đây, mặc dù ngành thủy sản vẫn duy trì được đà tăng trưởng, song thực tế cho thấy nhiều rủi ro trong nuôi trồng bắt nguồn từ chất lượng giống chưa đồng đều, nguồn gốc chưa được kiểm soát chặt chẽ, đặc biệt ở các vùng nuôi nhỏ lẻ. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, dịch bệnh ngày càng khó lường, nếu không kiểm soát tốt con giống ngay từ đầu, người nuôi sẽ phải đối mặt với rủi ro lớn, làm gia tăng chi phí và giảm hiệu quả sản xuất.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến yêu cầu, các đơn vị chuyên môn, địa phương và doanh nghiệp tập trung nâng cao chất lượng giống thủy sản, coi đây là giải pháp mang tính căn cơ, lâu dài để tái cơ cấu ngành thủy sản theo hướng hiệu quả, bền vững và có trách nhiệm.

Theo báo cáo của Cục Thủy sản và Kiểm ngư, giai đoạn 2024–2025, sản xuất giống thủy sản cả nước cơ bản đáp ứng nhu cầu nuôi trồng trong nước. Năm 2025, tổng sản lượng giống thủy sản các loại ước đạt gần 400 tỷ con, trong đó giống tôm nước lợ chiếm tỷ trọng lớn, phục vụ nuôi tôm thẻ chân trắng và tôm sú – hai đối tượng nuôi chủ lực của ngành.

Các vùng sản xuất giống tập trung chủ yếu tại khu vực Nam Trung Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long, với sự tham gia của hàng nghìn cơ sở sản xuất, ương dưỡng giống. Nhiều doanh nghiệp đã đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng, ứng dụng công nghệ mới trong sản xuất giống, góp phần cải thiện chất lượng con giống và giảm tỷ lệ hao hụt trong quá trình nuôi.

Dự kiến sản lượng nuôi trồng thủy sản năm 2025 ước đạt 5.979.200 tấn, vượt kế hoạch và tăng 3,92% so với năm 2024; tổng sản lượng con giống được sản xuất năm 2025 ước đạt 392,5 tỷ giống các loại (đạt 100,8% so với năm 2024) đủ phục vụ nuôi trồng thủy sản. Giá trị kim ngạch xuất khẩu thủy sản năm 2025 ước đạt trên 11,0 tỷ USD.

Tuy nhiên, Cục Thủy sản và Kiểm ngư nhận định, ngành sản xuất giống vẫn còn không ít hạn chế. Nguồn tôm bố mẹ, đặc biệt là tôm thẻ chân trắng vẫn phụ thuộc lớn vào nhập khẩu; công tác chọn tạo, sản xuất giống bố mẹ trong nước mới ở giai đoạn đầu, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế. Bên cạnh đó, một số cơ sở sản xuất giống quy mô nhỏ còn hạn chế về điều kiện kỹ thuật, chưa tuân thủ đầy đủ các quy định về an toàn sinh học và kiểm soát dịch bệnh.

Tăng cường kiểm dịch, siết chặt quản lý chất lượng giống

Một nội dung quan trọng khác được trình bày tại hội nghị là công tác kiểm dịch giống thủy sản. Báo cáo của Cục Chăn nuôi và Thú y cho thấy, trong hai năm 2024–2025, công tác kiểm dịch giống thủy sản tiếp tục được tăng cường, góp phần hạn chế nguy cơ lây lan dịch bệnh từ con giống sang vùng nuôi thương phẩm.

Tuy vậy, trước sự phát triển nhanh của nuôi trồng thủy sản và nhu cầu con giống lớn, việc kiểm soát chất lượng giống đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa các cơ quan quản lý trung ương và địa phương. Các đại biểu cho rằng, cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, tăng cường phân cấp, phân quyền cho địa phương đi đôi với nâng cao năng lực kiểm tra, giám sát tại cơ sở.

Tại hội nghị, đại diện Vụ Khoa học và Công nghệ cùng các viện nghiên cứu đã chia sẻ kết quả thực hiện các nhiệm vụ khoa học công nghệ trong lĩnh vực chọn tạo giống thủy sản. Nhiều tiến bộ kỹ thuật trong chọn lọc di truyền, kiểm soát dịch bệnh, cải thiện sức đề kháng của con giống đã và đang được ứng dụng vào thực tiễn sản xuất.

Các viện nghiên cứu chuyên ngành nuôi trồng thủy sản cũng giới thiệu một số kết quả nổi bật trong chọn tạo giống tôm, cá có năng suất cao, thích ứng tốt với điều kiện môi trường biến đổi. Đây được xem là nền tảng quan trọng để từng bước làm chủ nguồn giống trong nước, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu và nâng cao giá trị gia tăng cho ngành thủy sản.

Cá giống của Tập đoàn Thăng Long. Ảnh: Thùy Khánh 

Phần thảo luận tại hội nghị ghi nhận nhiều ý kiến từ đại diện các địa phương, doanh nghiệp sản xuất giống và cơ sở nuôi trồng thủy sản. Các ý kiến tập trung phản ánh những khó khăn trong tiếp cận vốn, đất đai, hạ tầng kỹ thuật; đề xuất có cơ chế khuyến khích đầu tư vào sản xuất giống chất lượng cao, xây dựng vùng sản xuất giống tập trung gắn với kiểm soát dịch bệnh. Một số doanh nghiệp cho rằng, để nâng cao chất lượng giống, cần tăng cường liên kết giữa nhà quản lý, nhà khoa học và doanh nghiệp; đẩy mạnh chuyển giao tiến bộ kỹ thuật; đồng thời nâng cao nhận thức của người nuôi về vai trò của con giống chất lượng, tránh chạy theo giá rẻ mà bỏ qua yếu tố an toàn và bền vững.

Kết luận hội nghị, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, năm 2026 và giai đoạn tiếp theo, ngành thủy sản cần tiếp tục lấy chất lượng giống làm trọng tâm, coi đây là khâu đột phá để nâng cao hiệu quả sản xuất và sức cạnh tranh của sản phẩm thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế. Theo đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách về quản lý giống thủy sản; tăng cường kiểm tra, giám sát chất lượng con giống; đẩy mạnh nghiên cứu, chọn tạo giống bố mẹ trong nước; khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ cao vào sản xuất giống. Các địa phương cần rà soát, quy hoạch vùng sản xuất giống phù hợp với điều kiện tự nhiên và định hướng phát triển nuôi trồng thủy sản của từng vùng.

Hội nghị phát triển giống thủy sản tại Ninh Bình được kỳ vọng sẽ tạo thêm động lực cho các địa phương, doanh nghiệp và người nuôi chung tay nâng cao chất lượng con giống, từng bước xây dựng ngành nuôi trồng thủy sản hiện đại, hiệu quả và bền vững, đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế nông nghiệp và kim ngạch xuất khẩu của đất nước.

Thùy Khánh