Ngành thủy sản đặt mục tiêu đưa cá rô phi Việt Nam thành sản phẩm xuất khẩu chiến lược

Sự kiện quy tụ các nhà quản lý, chuyên gia, nhà khoa học và doanh nghiệp trong lĩnh vực thủy sản, cùng thảo luận giải pháp thúc đẩy sản xuất, nâng cao giá trị và mở rộng thị trường tiêu thụ cá rô phi – loài thủy sản được xem là “ứng viên sáng giá” cho mục tiêu xuất khẩu bền vững của Việt Nam.

Toàn cảnh diễn đàn phát triển sản xuất và tiêu thụ cá rô phi năm 2025 tại Hải Phòng. Ảnh: Thùy Khánh 

Tiềm năng lớn nhưng còn nhiều thách thức

Phát biểu khai mạc diễn đàn, ông Nhữ Văn Cẩn – Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư nhấn mạnh, Việt Nam có tiềm năng rất lớn để phát triển cá rô phi thành ngành hàng chiến lược, bởi đây là đối tượng nuôi dễ thích nghi, sinh trưởng nhanh, phù hợp với nhiều vùng sinh thái nước ngọt và nước lợ.

Cả nước hiện có hơn 400.000 ha diện tích nuôi thủy sản nước ngọt, hơn 7.000 hồ chứa và hồ thủy điện, cùng hệ thống sông ngòi dày đặc, đây là những điều kiện tự nhiên thuận lợi để phát triển nuôi cá rô phi hàng hóa quy mô lớn.

Ông Nhữ Văn Cẩn, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư phát biểu khai mạc Diễn đàn. Ảnh: Thùy Khánh 

Theo ông Cẩn, cá rô phi không chỉ có giá thành sản xuất hợp lý, phù hợp với nhiều tầng lớp người tiêu dùng mà còn là sản phẩm có giá trị dinh dưỡng cao, dễ chế biến và có khả năng đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. “Chỉ trong 8 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu cá rô phi đã đạt 63,3 triệu USD, vượt xa kế hoạch của cả năm 2024 chỉ đạt 23 triệu USD. Đây là tín hiệu đáng mừng, song cũng đặt ra yêu cầu phải đầu tư bài bản hơn về giống, công nghệ nuôi, chế biến và xây dựng thương hiệu,” ông Cẩn nhấn mạnh.

Tại Hải Phòng, địa phương đang triển khai số hóa quản lý vùng nuôi, cấp mã số vùng nuôi cá rô phi phục vụ truy xuất nguồn gốc, tạo nền tảng cho sản phẩm địa phương tiếp cận thị trường xuất khẩu. Bà Phạm Thị Đào – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hải Phòng khẳng định, thành phố đang hướng tới phát triển thủy sản bền vững gắn với kinh tế xanh, trong đó cá rô phi là sản phẩm chủ lực. Với lợi thế tự nhiên và hạ tầng vùng nuôi phát triển, Hải Phòng hiện có hàng trăm hecta ao, hồ, đầm và vùng chuyển đổi đất trũng được sử dụng cho nuôi cá rô phi, đặc biệt ở các xã Kiến Thụy, Tiên Lãng, Thủy Nguyên.

“Thành phố khuyến khích các hộ nuôi và doanh nghiệp áp dụng công nghệ cao như Biofloc hay nuôi lồng HDPE trên hồ chứa, sông lớn. Các mô hình này đã cho năng suất tăng từ 25 đến 30% so với ao truyền thống, đồng thời giảm thiểu ô nhiễm môi trường nước,” bà Đào cho biết.

Hướng đi bền vững

Theo báo cáo tại diễn đàn, Việt Nam hiện có hơn 40.000 ha nuôi cá rô phi chuyên canh và 300.000 ha nuôi ghép, tổng sản lượng đạt khoảng 316.000 tấn/năm. Cả nước có hơn 300 cơ sở sản xuất giống, gần 80 nhà máy thức ăn và 510 cơ sở chế biến đủ điều kiện xuất khẩu. Các doanh nghiệp lớn như Nam Việt, Việt Nhật, Xuyên Việt hay De Heus đã và đang đầu tư mạnh mẽ vào chuỗi sản xuất, chế biến và tiêu thụ, giúp mở rộng đáng kể thị phần cá rô phi Việt Nam trên bản đồ thủy sản thế giới.

Dẫu vậy, ngành hàng này vẫn đối mặt nhiều khó khăn: chi phí sản xuất cao do giá thức ăn chiếm tới 70% tổng chi phí, quy mô sản xuất nhỏ lẻ, hạ tầng chưa đồng bộ và liên kết chuỗi còn lỏng lẻo. Chất lượng giống ở một số vùng chưa ổn định, trong khi thị trường xuất khẩu tập trung chủ yếu ở Mỹ và châu Âu khiến ngành dễ bị tác động khi nhu cầu biến động.

Từ góc nhìn quản lý, Cục Thủy sản và Kiểm ngư xác định phát triển cá rô phi không chỉ nhằm tăng sản lượng mà còn hướng đến xây dựng chuỗi giá trị bền vững. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người nuôi, trong đó tập trung phát triển vùng nuôi tập trung gắn chế biến, nâng cao chất lượng giống, ứng dụng công nghệ tiên tiến và kiểm soát tốt môi trường nuôi.

Mục tiêu đến năm 2030 đưa sản lượng cá rô phi đạt 400.000 tấn, kim ngạch xuất khẩu khoảng 100 triệu USD, hình thành chuỗi sản xuất – chế biến – tiêu thụ khép kín và xây dựng thương hiệu quốc gia “Cá rô phi Việt Nam”. Để đạt mục tiêu này, ngành thủy sản tập trung vào các hướng đi trọng tâm: quy hoạch lại vùng nuôi tập trung gắn với hạ tầng đồng bộ; hoàn thiện hệ thống giống chất lượng cao; ứng dụng mạnh mẽ công nghệ nuôi hiện đại như Biofloc và RAS; phát triển thức ăn bền vững từ nguồn nguyên liệu trong nước; khuyến khích doanh nghiệp liên kết với nông dân trong sản xuất và bao tiêu sản phẩm; đầu tư chế biến sâu, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu; đồng thời đẩy mạnh chứng nhận VietGAP, ASC và truy xuất nguồn gốc để đáp ứng yêu cầu quốc tế.

Một số sản phẩm chế biến sâu từ cá rô phi. Ảnh: Thùy Khánh 

Tại diễn đàn, Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản I trình bày kết quả nghiên cứu giống cá rô phi thế hệ G4 có khả năng tăng trưởng nhanh hơn 10% và tỷ lệ phi lê cao hơn 26% so với các dòng nhập ngoại. Tập đoàn De Heus giới thiệu các giải pháp dinh dưỡng tiên tiến giúp nâng hiệu quả sử dụng thức ăn và giảm giá thành sản xuất. Trong khi đó, Hội đồng Xuất khẩu Đậu tương Hoa Kỳ (USSEC) khuyến nghị Việt Nam cần xây dựng ngành hàng cá rô phi theo mô hình xanh, gắn với nguồn nguyên liệu bền vững và chuỗi cung ứng minh bạch để đáp ứng xu hướng tiêu dùng toàn cầu.

Đánh giá tổng thể, cá rô phi đang nổi lên như một hướng đi mới cho thủy sản Việt Nam, sau thành công của cá tra và tôm. Không chỉ giúp đa dạng hóa sản phẩm xuất khẩu, cá rô phi còn tạo sinh kế ổn định cho hàng chục nghìn hộ dân vùng ven sông, hồ và đồng bằng.

Ông Nhữ Văn Cẩn, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư cho rằng, để ngành cá rô phi thực sự phát triển, cần sự vào cuộc đồng bộ của cơ quan quản lý, nhà khoa học, doanh nghiệp và người nuôi. “Nếu làm tốt khâu giống, công nghệ, tổ chức sản xuất và thị trường, Việt Nam hoàn toàn có thể đưa cá rô phi trở thành sản phẩm thủy sản chủ lực mới, góp phần nâng cao kim ngạch xuất khẩu và phát triển kinh tế nông thôn bền vững,” ông nói.

Với sự tham gia của nhiều bên liên quan, Diễn đàn phát triển sản xuất và tiêu thụ cá rô phi 2025 tại Hải Phòng được kỳ vọng sẽ mở ra hướng đi mới cho ngành thủy sản nước ta – một ngành hàng hiện đại, hiệu quả và thân thiện với môi trường, đóng góp tích cực vào mục tiêu tăng trưởng xanh của quốc gia.

Thùy Khánh