(TSVN) – Ngành nuôi tôm toàn cầu đã chứng tỏ được khả năng thích ứng đáng kinh ngạc trước sự biến đổi mạnh mẽ của thị trường, sở thích người tiêu dùng và các thách thức vận hành.
Vị thế thống trị lâu nay của Trung Quốc trong lĩnh vực nhập khẩu tôm toàn cầu đang có dấu hiệu thay đổi. Ecuador, quốc gia xuất khẩu tôm lớn thứ hai thế giới, ghi nhận khối lượng tôm xuất khẩu sang Trung Quốc giảm 27% trong quý I/2024, trong khi xuất khẩu sang Mỹ tăng 33% và châu Âu tăng 20%. Sự chuyển hướng này kéo theo những thay đổi lớn trong mô hình thương mại toàn cầu và tác động mạnh mẽ đến các nhà sản xuất tôm trên toàn thế giới.
“Việc phân bổ lại khối lượng xuất khẩu cho thấy thị trường toàn cầu đang trở nên cân bằng hơn. Sự thay đổi này có thể giúp giá cả ổn định hơn và giảm phụ thuộc vào các thị trường đơn lẻ”, Pijl. Willem, một chuyên gia nuôi tôm tại Shrimpinsight chia sẻ.
Ấn Độ tiếp tục giữ vững vị trí là nhà xuất khẩu hàng đầu thế giới với thị phần 29,47%, giá trị xuất khẩu đạt 5,16 tỷ USD. Mặc dù phải đối mặt với áp lực thị trường, xuất khẩu của Ấn Độ vẫn duy trì tăng trưởng 4% trong quý I/2024. Theo dữ liệu giám sát từ vệ tinh GalaxEye Blue, 71% ao tôm ở Andhra Pradesh, vựa nuôi tôm lớn nhất Ấn Độ, đang hoạt động, cho thấy tình hình sản xuất ổn định.
Ecuador, mặc dù ghi nhận sự sụt giảm quý đầu tiên sau nhiều năm tăng trưởng ổn định, vẫn giữ vị thế mạnh với 16,19% thị phần. Chiến lược chuyển hướng sang sản phẩm chế biến sẵn và đa dạng hóa thị trường cho thấy ngành tôm Ecuador có khả năng thích ứng với những thay đổi của điều kiện thị trường.
Ngành tôm Việt Nam đã ghi dấu ấn thành công vào đầu năm 2024, với giá trị xuất khẩu tăng 14% lên 686 triệu USD trong quý I, cho thấy sự phục hồi mạnh mẽ sau những khó khăn trước đó. Trong khi đó, Indonesia tiếp tục điều chỉnh chiến lược, tập trung vào các sản phẩm có giá trị gia tăng mặc dù xuất khẩu giảm 8%.
Nhân tố trọng tâm thúc đẩy sự “chuyển mình” của ngành tôm là cuộc cách mạng công nghệ, biến các ao tôm truyền thống thành những cơ sở nuôi trồng thủy sản hiện đại. Những hệ thống nuôi siêu thâm canh, có khả năng sản xuất tới 100 tấn/ha mỗi năm, đang dẫn đầu sự thay đổi này.
Tại Andhra Pradesh, Ấn Độ, nhiều trang trại đã áp dụng tự động hóa và hệ thống giám sát thời gian thực. “Độ chính xác trong nuôi tôm hiện đại ngang tầm với bất kỳ nhà máy sản xuất công nghệ cao nào”, theo Tiến sĩ Sarah Chen, chuyên gia công nghệ nuôi trồng thủy sản của Liên minh Nuôi trồng Thủy sản toàn cầu.
Các trại nuôi tôm hiện đại ngày nay đang bắt đầu tận dụng trí tuệ nhân tạo để giám sát chất lượng nước, hệ thống cho ăn tự động theo dõi hành vi của tôm và các quy trình phòng ngừa dịch bệnh tiên tiến. Mặc dù chi phí đầu tư ban đầu khá lớn – thường lên đến 1 triệu USD/ha nhưng lợi nhuận mang lại rất hấp dẫn. Các mô hình thành công ghi nhận tỷ lệ sống trên 85% và hệ số chuyển đổi thức ăn dưới 1,3, những con số khó tưởng tượng cách đây một thập kỷ.
Các vấn đề môi trường đã trở thành mối quan tâm hàng đầu của ngành công nghiệp nuôi tôm trong năm 2024. Biến đổi khí hậu, quản lý chất lượng nước và phòng chống dịch bệnh là những thách thức cốt lõi. Riêng tổn thất hàng năm do dịch bệnh ước tính lên đến 4 tỷ USD, nhấn mạnh sự cấp thiết của các chiến lược quản lý sức khỏe hiệu quả.
Chi phí đầu vào tăng cao là một thách thức đáng kể khác. Chi phí thức ăn, chiếm 40 – 65% tổng chi phí sản xuất, đã tăng mạnh, với giá bột cá 2.600 USD/tấn và giá dầu cá lên tới 6.000 USD/tấn. Áp lực chi phí này đang thúc đẩy đổi mới trong công thức thức ăn và cải thiện hiệu quả suốt chu kỳ sản xuất.
Ngành tôm toàn cầu đã có những phản ứng đa chiều trước các thách thức trong năm 2024. Các nhà sản xuất ngày càng chú trọng đầu tư vào 5 yếu tố: Hệ thống phát hiện và phòng ngừa bệnh tiên tiến; thực hành nông nghiệp bền vững và các chương trình chứng nhận; chương trình cải thiện di truyền nhằm tăng khả năng kháng bệnh và hiệu quả tăng trưởng; chiến lược đa dạng hóa thị trường và nâng cao năng lực chế biến gia tăng giá trị.
Pijl. Willem nhận định: “Tương lai của ngành nuôi tôm nằm ở việc cân bằng giữa hiệu quả sản xuất và tính bền vững. Những trang trại thành công sẽ là những đơn vị linh hoạt thích nghi với nhu cầu thị trường đang biến đổi liên tục mà vẫn đảm bảo trách nhiệm với môi trường”.
Thị trường tôm toàn cầu năm 2024 xuất hiện một số xu hướng có khả năng định hình sự phát triển trong các năm kế tiếp, gồm xu hướng tái cân bằng với sự chú trọng ngày càng tăng vào các sản phẩm chế biến và phương pháp sản xuất bền vững. Cùng đó, tỷ lệ các trang trại áp dụng công nghệ, đặc biệt trong giám sát và phòng ngừa dịch bệnh ngày càng tăng.
Đối với các bên liên quan trong chuỗi giá trị, từ nông dân đến các nhà chế biến và doanh nghiệp xuất nhập khẩu, yếu tố then chốt để thành công là luôn cập nhật thông tin về diễn biến thị trường, đầu tư vào công nghệ phù hợp và duy trì chiến lược kinh doanh linh hoạt. Khi ngành công nghiệp tiếp tục phát triển, những ai có thể thích ứng trong khi vẫn tập trung vào chất lượng và tính bền vững sẽ có vị thế tốt nhất để phát triển trong thị trường đầy biến động này.
Ngành nuôi tôm đang ở bước ngoặt quan trọng, dù đối mặt với nhiều thách thức, ngành này vẫn thể hiện khả năng thích nghi đáng kinh ngạc. Thành công trong bối cảnh thay đổi này sẽ phụ thuộc vào việc đón nhận đổi mới, duy trì hiệu quả hoạt động và đáp ứng linh hoạt nhu cầu thị trường.
Tuấn Minh
(Theo Globalseafood, GAA)