Nghề cá thông minh: AI cách mạng hóa đại dương

Ngành khai thác thủy sản toàn cầu đang bước vào kỷ nguyên công nghệ mới, với trí tuệ nhân tạo (AI) giữ vai trò trung tâm. Từ Nhật Bản đến Bắc Đại Tây Dương, AI đang thay thế kinh nghiệm con người trong những nhiệm vụ phức tạp, qua đó tái định hình khái niệm về hiệu quả và bền vững trên biển.

Trước áp lực cạn kiệt nguồn lợi và yêu cầu giảm phát thải, AI mang đến giải pháp tối ưu hóa hoạt động đánh bắt theo hướng chọn lọc, minh bạch và thân thiện với môi trường.

Thị giác dưới nước: Nhật Bản tiên phong đánh bắt thông minh

Tại Nhật Bản, một trong những trung tâm đổi mới hàng đầu thế giới về thủy sản và nuôi trồng thủy sản, các hệ thống máy học đang dẫn đầu xu hướng nhận diện loài. Với camera độ phân giải cao và cảm biến âm học, các thuật toán này được huấn luyện để phân biệt sinh vật biển ngay dưới nước, trước khi đánh bắt diễn ra.

“Trí tuệ nhân tạo không chỉ phân biệt được các loài có giá trị như cá ngừ hay cá thu, mà còn xác định được kích cỡ, hành vi và mật độ đàn với độ chính xác đáng kinh ngạc,” đại diện Viện Nghiên cứu Kỹ thuật Thủy sản Quốc gia Nhật Bản cho biết. Công nghệ này giúp giảm mạnh tình trạng đánh bắt ngoài ý muốn và nâng cao đáng kể hiệu quả vận hành. Ngoài ra, các thuật toán còn có thể dự đoán đường di cư của cá dựa trên biến số môi trường như nhiệt độ và độ mặn nước biển – một lợi thế then chốt trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

Hệ thống dữ liệu biển khơi: Theo dõi đội tàu quy mô nhỏ và vừa

Không chỉ phục vụ các tàu lớn, công ty Pelagic Data Systems (Mỹ) đã góp phần “dân chủ hóa” công nghệ AI cho đội tàu quy mô nhỏ và vừa tại hơn 20 quốc gia. Hệ thống giám sát qua vệ tinh của họ, được hỗ trợ bởi các thuật toán thông minh, thu thập dữ liệu về lộ trình, thao tác và cường độ đánh bắt của từng tàu.

Dữ liệu này được đối chiếu tự động với bản đồ vùng biển bảo tồn, khu vực cấm đánh bắt và hạn ngạch khai thác. Mục tiêu kép: đảm bảo mỗi tàu vận hành hợp pháp, hiệu quả và có lãi, đồng thời tạo ra dữ liệu giám sát truy xuất nguồn gốc ngay từ đầu chuỗi. Điều này ngày càng được các nhà nhập khẩu quốc tế đánh giá cao, khi họ yêu cầu minh chứng rõ ràng về tính bền vững và tuân thủ quy định.

SmartFish H2020: Châu Âu dẫn đầu tự động hóa có trách nhiệm

Tại châu Âu, dự án SmartFish H2020 do Liên minh châu Âu đồng tài trợ đang tập trung vào tự động hóa một phần hệ thống lưới và kéo lưới. Nhờ cảm biến thông minh, hệ thống có thể điều chỉnh độ sâu và thời điểm đóng lưới chính xác, giúp giảm thiểu tác động đến môi trường và hạn chế đánh bắt ngoài mục tiêu.

Liên minh dự án gồm các viện nghiên cứu và doanh nghiệp từ Na Uy, Tây Ban Nha, Đan Mạch và Ý cũng phát triển hệ thống xử lý bán tự động ngay trên tàu. Thuật toán thị giác máy tính có thể phân loại cá và bảo quản ở nhiệt độ tối ưu mà không cần can thiệp liên tục của con người. “Mục tiêu là tối đa hóa tính bền vững mà vẫn đảm bảo tính cạnh tranh,” điều phối viên dự án chia sẻ, cho thấy nỗ lực hài hòa giữa năng suất và trách nhiệm môi trường của ngành.

Nghề cá bền vững và minh bạch 

Mặc dù công nghệ đánh bắt hoàn toàn tự động vẫn chưa phổ biến, nhiều tàu cá thế hệ mới đã bắt đầu tích hợp các hệ thống định hướng tự động tiên tiến. Những công nghệ này do các công ty như Kongsberg Maritime và Sea Machines Robotics phát triển cho phép tàu di chuyển theo hải trình đã lập trình sẵn, tự động tránh va chạm và điều chỉnh tốc độ tùy theo điều kiện thời tiết, hải văn.

Sự xuất hiện của AI trên biển đang thổi bùng cuộc tranh luận trong ngành thủy sản: tương lai của lao động nghề cá sẽ ra sao? Và liệu có cần một khung pháp lý mới để kiểm soát các hoạt động công nghệ cao này? AI không nhằm thay thế ngư dân, mà là công cụ hỗ trợ giúp họ nâng cao hiệu quả làm việc, đồng thời tái định hình vai trò của con người trên tàu.

Trong bối cảnh nguồn lợi thủy sản suy giảm và biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, AI được kỳ vọng trở thành công cụ then chốt thúc đẩy nghề cá theo hướng chọn lọc, minh bạch và ít phát thải hơn. Trí tuệ nhân tạo cũng góp phần hỗ trợ thực thi các thỏa thuận quốc tế quan trọng, như Hiệp ước BBNJ về bảo tồn đa dạng sinh học ở vùng biển quốc tế mới được Liên Hợp Quốc thông qua, hay các cam kết giảm phát thải nghiêm ngặt của Liên minh châu Âu.

Điều từng là chuyện viễn tưởng về một con tàu có khả năng “suy nghĩ”, ra quyết định và khai thác tối ưu cả về kinh tế lẫn môi trường đang dần hiện hữu trên đại dương. AI có thể không thay thế ngư dân, nhưng chắc chắn sẽ là người bạn đồng hành không thể thiếu trong hành trình gìn giữ đại dương khỏe mạnh và xây dựng một ngành khai thác thủy sản hiện đại, bền vững.

Vũ Đức

Theo WorldFishing