Nông sản Việt trước xung đột Nga và Ukraine?

Tác động sâu sắc

Theo nhận định của Bộ NN&PTNT, tác động bao gồm các biện pháp trừng phạt kinh tế mạnh mẽ của phương Tây cũng như phản ứng từ phía Nga đã gây ra tác động toàn diện và sâu sắc đến kinh tế thế giới như là ngắt hệ thống thanh toán quốc tế (SWIFT) các Ngân hàng quốc tế lớn của Nga; phong tỏa tài sản của các ngân hàng tập đoàn lớn; ngăn cản xuất, nhập khẩu; ngừng cung cấp tín dụng, đứt gãy chuỗi cung ứng, phá giá đồng RUB, tăng lạm phát, bất ổn thị trường chứng khoán toàn cầu…

Bộ NN&PTNT cho rằng, Việt Nam cũng không nằm ngoài các tác động xấu về kinh tế do ảnh hưởng của xung đột Nga – Ukraine. Đặc biệt là các rủi ro về thanh toán quốc tế, đứt gãy chuỗi cung ứng cho các xuất, nhập khẩu (các hãng tàu lớn đã tuyên bố không vận chuyển đi và đến Nga, tăng chi phí vận chuyển), tăng chi phí đầu vào nhập khẩu đối với hàng hóa cơ bản, nhu cầu suy giảm ở Nga, Ukraine và các nước liên quan. Thương mại nông nghiệp Việt Nam với Nga và Ukraine cũng sẽ bị suy giảm đáng kể. Khi xung đột nổ ra, giao dịch xuất khẩu sang Nga đều phải tạm dừng do rủi ro về giao dịch ngân hàng, thiếu tàu vận chuyển và chi phí cao. Do đó, các doanh nghiệp hiện nay đều phải theo dõi tình hình để xử lý hàng tồn hoặc tìm cách xuất khẩu sang các thị trường khác.

Việt Nam xuất khẩu sang Nga hàng năm khoảng 500 triệu USD (năm 2021 là 550 triệu USD) hàng nông, lâm, thủy sản, trong đó có một số mặt hàng có giá trị xuất khẩu đáng kể như: thủy sản (164 triệu USD, chiếm 3% tổng xuất khẩu thủy sản), cà phê (173 triệu USD chiếm khoảng 6%), tiêu, điều (60 triệu USD, chiếm khoảng 2%). Về lĩnh vực thủy sản, hiện, có khoảng 50 doanh nghiệp Việt Nam được cấp phép xuất khẩu thủy sản sang Nga. Đại diện VASEP cho biết, có những doanh nghiệp đã giao hàng cho đối tác ở Nga nhưng chưa nhận được tiền và đang lo lắng về việc sẽ khó thu được tiền hàng khi Nga bị loại khỏi hệ thống SWIFT. Kéo theo đó là những công ty ở một số nước khác trước nay vẫn nhập khẩu thủy sản Việt Nam để chế biến xuất khẩu sang Nga cũng bị ảnh hưởng, dẫn tới ngừng mua thủy sản Việt Nam.

Sản xuất thức ăn chăn nuôi, thủy sản gặp khó về nguồn nguyên liệu trước xung đột Nga – Ukranie; ảnh:  Anovafeed

Nga và Ukraine là các nước xuất khẩu lúa mì lớn thứ nhất và thứ 3 thế giới, chiếm gần 1/3 tổng kim ngạch thương mại lúa mì thế giới. Căng thẳng giữa Nga – Ukraine đã khiến giá lúa mì tăng 17,8% so với mức giá trước xung đột. Ngoài ra, Ukraine còn là nước xuất khẩu ngô lớn thứ 4, chiếm 22% kim ngạch thương mại thế giới, khiến giá thành phẩm từ ngô tăng 8,4% so với trước khi xảy ra xung đột. Lúa mì và ngô là một trong những nguyên liệu chính để sản xuất thức ăn chăn nuôi. Việt Nam cũng nhập khẩu từ Nga và Ukraine (tổng nhập khẩu nông, lâm, thủy sản từ Nga vào Việt Nam năm 2021 khoảng 500 triệu USD) nhiều nguyên liệu đầu vào cho sản xuất nông nghiệp trong nước như lúa mỳ (trong điều kiện bình thường có thể đến 1 triệu tấn, chiếm khoảng 20% tổng nhập khẩu lúa mì), ngô (3% tổng nhập khẩu ngô) làm thức ăn chăn nuôi, phân bón (10% tổng nhập khẩu phân bón). 

Theo các chuyên gia, hiện nay, chi phí logistics đang “ăn mòn” lợi nhuận của doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam, cao hơn gấp nhiều lần so thời điểm trước dịch COVID-19. Cuộc xung đột Nga – Ukraine có thể đẩy tình trạng phí logistics đắt đỏ hơn, thiếu container rỗng, ùn tắc cảng biển… Việc thiếu hãng tàu và tăng chi phí vận chuyển khiến các doanh nghiệp nhập khẩu đầu vào của Việt Nam phải dừng giao dịch với Nga và chuyển sang các tìm nhà cung ứng từ các nước khác như: Australia, Nam Mỹ, Nam Phi.

Giải pháp ứng phó

Trước thực tế trên, Bộ NN&PTNT đề nghị các doanh nghiệp nông sản theo dõi sát tình hình, phối hợp chặt chẽ với Hiệp hội ngành hàng và Ngân hàng Nhà nước để hỗ trợ trong việc thanh toán khi có hàng xuất khẩu đi Nga nhưng giao dịch tài chính đang bị đình trệ. Sẽ hướng đến giải pháp xử lý khó khăn trước mắt do ngưng trệ thị trường Nga và Ukraine giải pháp đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, kể cả các thị trường trước đây có lượng nhập khẩu khá lớn (EU, Trung Quốc, Trung Đông…) từ Nga, Ukraine đối với các mặt hàng như thủy sản, gỗ và nội thất. 

Bộ cũng sẽ làm việc với 4 hiệp hội, ngành hàng lớn là VASEP, Hiệp hội Cà phê – cacao (VICOFA), Hiệp hội Điều Việt Nam, Hiệp hội Gỗ và lâm sản Việt Nam để bàn giải pháp xử lý khó khăn trước mắt do ngưng trệ thị trường Nga và Ukraine; giải pháp đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Đồng thời, sẽ có những giải pháp thu hút doanh nghiệp tăng cường đầu tư để chủ động trong đầu vào thiết yếu cho sản xuất nông nghiệp, hệ thống chế biến và logistics nông nghiệp.

Trước đó, Bộ Công thương cũng đưa ra khuyến cáo cuộc xung đột này có thể ảnh hưởng tới khả năng giao nhận hàng hóa, dẫn tới rủi ro trong khâu thanh toán, đặc biệt là đối với các hợp đồng thanh toán T/T (chuyển tiền sau khi giao hàng). Vì vậy, các doanh nghiệp xuất nhập khẩu cần phải thận trọng trong việc giao kết hợp đồng. Bộ sẽ phối hợp với Bộ NN&PTNT để có những đánh giá chính xác về tình hình, tăng cường cảnh báo sớm và hỗ trợ doanh nghiệp ứng phó với biện pháp phòng vệ thương mại có thể xảy ra trong tình hình hiện nay.

Hải Lý