Nuôi hải sâm, nghề mới nhiều triển vọng

Mô hình nuôi hải sâm đã trở thành hướng phát triển kinh tế chính tại nhiều tỉnh, thành khu vực miền Trung. Ảnh: Chu Khôi

Làm chủ công nghệ nhân giống hải sâm

Vừa qua, trong chuyến điền dã đến Khánh Hòa, chúng tôi được tham quan khu vực ươm nuôi hải sâm của Trung tâm Quốc gia Giống hải sản miền Trung, thuộc Viện Nghiên cứu NTTS III tại Nha Trang (RIA3) và nhiều đầm của nông dân chuyên nuôi hải sâm. Ở khu vực đầm nuôi hải sâm rộng 4 ha, Trung tâm Quốc gia Giống hải sản miền Trung, đang ươm nuôi 3 loại hải sâm: hải sâm đen, hải sâm cát và hải sâm vú. Các ao nuôi được chia thành nhiều khu vực cả trong nhà và ngoài trời phù hợp với từng giai đoạn phát triển của hải sâm.

Tại khu vực ươm nuôi trong nhà, ấu trùng hải sâm được ươm trong những bể nuôi bằng xi măng, TS Nguyễn Đình Quang Duy, Giám đốc Trung tâm thò tay xuống bể vớt lên những tấm lưới, trên mặt ván chi chít những chấm đen nhỏ. TS Duy cho biết: “Giai đoạn khó nhất trong nuôi hải sâm là giai đoạn cho sinh sản và hình thành ấu trùng – đây là hai giai đoạn yêu cầu áp dụng công nghệ xử lý nhiều nhất. Hải sâm khi mới hình thành ấu trùng rất nhạy cảm với ánh sáng nên được ươm nuôi trong khoảng 3 tuần đến 1 tháng trên những tấm ván có chất liệu phù hợp (khoảng 500 con/tấm) tại bể nuôi trong nhà, sau đó mới được đưa ra ao ngoài trời để phát triển làm con giống”.

Dẫn chúng tôi ra khu ao nuôi hải sâm bố mẹ chuyên sinh sản, ông Duy lội xuống ao vớt lên cho chúng tôi xem những con hải sâm to bằng củ khoai lang, có những con nặng tới 5 – 7 g. “Hải sâm bố mẹ được kích thích và cho ăn đầy đủ nên có thể liên tục đẻ trong 3 – 4 năm. Hiện, Trung tâm có thể sản xuất được khoảng 2,5 triệu giống/năm và có kế hoạch mở rộng hơn. Việt Nam là hiện đang là một trong những quốc gia thành công về sản xuất giống và thương phẩm hải sâm ở quy mô thương mại, với uy tín cả về mặt khoa học và thương mại”, TS Duy nhấn mạnh.

Đến thời điểm này, Trung tâm Quốc gia Giống hải sản miền Trung là đơn vị duy nhất ở Việt Nam cho sinh sản và ương nuôi thành công con giống hải sâm, bởi vậy đây cũng là đơn vị duy nhất cung cấp được con giống hải sâm. Giai đoạn 2018 – 2023, Trung tâm đã phối hợp cùng Đại học Sunshine Coast (Australia) triển khai Dự án “Nâng cao kỹ năng chuyên môn hỗ trợ nuôi trồng hải sâm trong cộng đồng ở Việt Nam và Philippines” với sự tài trợ của Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế Australia (ACIAR). Đề cập về kết quả của Dự án trên, các chuyên gia cho biết đến nay đã xây dựng thành công quy trình nuôi ghép hải sâm cát và ốc hương. Cùng đó, cũng đã xây dựng quy trình nuôi thương phẩm hải sâm bằng bổ sung các nguồn thức ăn chế biến từ rong mơ, mùn bã hữu cơ từ các loài hải sản nuôi ghép khác (như cá chim vây vàng), nhằm tối ưu năng suất và giá trị của hải sâm nuôi với các đối tượng khác.

Lợi nhuận cao, ít rủi ro

Rời Trung tâm Quốc gia Giống hải sản miền Trung, chúng tôi đến tham quan đầm nuôi hải sâm rộng 2,5 ha nằm kề vịnh biển Vân Phong của gia đình ông Phan Văn Tiến ở thôn Tân Dân, xã Vạn Thắng, Vạn Ninh, Khánh Hòa.

Ông Phan Văn Tiến cho biết, gia đình chuyên nuôi hải sản đã gần 30 năm. Trước đây, ông nuôi các loài hải sản cho lợi nhuận cao như: ốc hương, cá chim, cá dìa, tôm sú…, tuy nhiên có những năm bão lớn cùng với triều cường tràn bờ, các loài hải sản đều trôi hết ra biển, nên bị mất trắng. Cách đây gần chục năm, ông Tiến được cán bộ của RIA3 khuyên nuôi hải sâm, vì nếu bão lớn hay biển tràn vào, hải sâm vùi mình trong cát sẽ không bị cuốn trôi ra biển cùng đó, được bao tiêu sản phẩm nên ông đã mạnh dạn đầu tư.

Ông Tiến cho hay, mỗi lứa nuôi hải sâm 6 – 8 tháng, thả 20.000 con giống/ha. Khi thu hoạch, được Công ty Hải sâm Việt Nam thu mua với giá 200.000 đồng/kg (đã mổ ruột). Sau khi trừ chi phí, riêng hải sâm đem về cho ông lợi nhuận khoảng 360 triệu đồng/năm.

Theo ông Tiến, thức ăn chính của hải sâm là phù du và chất hữu cơ có trong nước biển, vì vậy không tốn chi phí mua thức ăn. Mặt khác, hải sâm được ví như máy lọc nước làm sạch môi trường, nhờ vậy khi nuôi ghép hải sâm kết hợp với ốc hương, cá chim, cá dìa; nuôi luân canh với cá mú, tôm sú, tôm thẻ thì sẽ giúp làm sạch môi trường cho các loài hải sản kia phát triển khỏe mạnh. “Hiện, tôi cùng với 8 hộ dân khác liên kết cùng thực hiện mô hình nuôi kết hợp hải sâm với các hải sản khác trên tổng diện tích đầm 20 ha. Qua nhiều năm nuôi hải sâm cát, thấy đối tượng này dễ nuôi, không cần đầu tư thức ăn, ít dịch bệnh, đặc biệt làm sạch môi trường ao nuôi”, ông Tiến chia sẻ.

Ông Đỗ Phước Kha, Trưởng phòng phát triển vùng nguyên liệu của Công ty Hải sâm Việt Nam cho hay, nhu cầu tiêu thụ hải sâm khô đang tăng mạnh tại thị trường Trung Quốc và các nước Đông Nam Á, giá xuất khẩu hải sâm khô sang Trung Quốc dao động từ 200 – 400 USD/kg. Công mong muốn được liên kết bao tiêu ổn định với 3.500 hộ dân nuôi hải sâm, nhằm đưa vùng Duyên hải Nam Trung bộ trở thành vựa sản xuất hải sâm cát vào năm 2025. Đầu ra sản phẩm hiện nay hầu như phục vụ ẩm thực, song trong tương lai, Công ty sẽ xây dựng nhà máy chế biến collagen, viên nang, thực phẩm chức năng…, nhằm để gia tăng giá trị của hải sâm.

Minh Khôi