Phát triển thương hiệu thủy sản Việt Nam: Cần chiến lược lâu dài

Mỏi mắt tìm thương hiệu tập thể 

Thương hiệu tập thể đầu tiên gắn với địa lý được triển khai đăng ký tên gọi xuất xứ là Nước mắm Phú Quốc. Thế nhưng bên cạnh Nước mắm Phú Quốc của Việt Nam, trên thế giới đang tồn tại Nước mắm Phú Quốc sản xuất tại Thái Lan, hay Nước mắm Phú Quốc sản xuất tại Mỹ, do doanh nghiệp Viet Huong Fishsauce đăng ký bảo hộ thương hiệu từ năm 1982 đến nay, hiện có mặt ở Úc, Thái Lan và nhiều nước châu Âu.

Cá tra là một sản phẩm đặc hữu Việt Nam, với sản lượng xuất khẩu chiếm đến 90% nhu cầu. Đáng lẽ các nhà xuất khẩu cá tra Việt Nam phải toàn quyền quyết định giá bán theo hướng nâng cao giá trị, hiệu quả cho toàn chuỗi, tiến tới phát triển bền vững ngành hàng này. Thực tế, các doanh nghiệp Việt Nam cạnh tranh không lành mạnh, bằng cách hạ giá bán, giảm chất lượng, khiến hình ảnh cá tra Việt Nam bị suy giảm trong mắt người tiêu dùng thế giới. Mặt khác, đến nay sản phẩm cá tra Việt Nam dù đã có mặt tại 125 quốc gia và vùng lãnh thổ nhưng đa phần lại mang thương hiệu của các nhà nhập khẩu. Do đó không nhiều người tiêu dùng biết cá tra được sản xuất tại Việt Nam.

Điều này cũng xảy ra tương tự đối với mặt hàng hải sản xuất khẩu. Vùng biển Việt Nam có khoảng 100 loài hải sản giá trị cao, sản lượng khai thác hằng năm có thể tới 4 triệu tấn. Nhưng sản phẩm hải sản Việt Nam xuất khẩu phải thông qua trung gian hay dưới dạng gia công cho các nhãn hiệu nổi tiếng của nước ngoài, nên ít được người tiêu dùng biết đến.

Nước mắm – sản phẩm truyền thống của Việt Nam đã từng bước xây dựng được thương hiệu ở trong và ngoài nước – Ảnh: Thành Long

Bên cạnh những mặt hàng chủ lực (cá tra, tôm, cá ngừ…), các sản phẩm đặc sản địa phương cũng cần được quan tâm xây dựng thương hiệu gắn với phát triển sản xuất. Ví dụ: mắm tôm chà, mắm còng lột Gò Công (Tiền Giang), mắm tôm Huế, mắm cá thu Phan Thiết (Bình Thuận), mắm cá cơm Nam Ô (Đà Nẵng)… Đây cũng là những sản phẩm truyền thống nổi tiếng, được nhiều người tiêu dùng trong ngoài nước biết đến, nhưng đến nay vẫn chưa được quan tâm xây dựng, quảng bá và phát triển thương hiệu.

Thương hiệu xứng tầm: cách nào?

Trong Chiến lược phát triển thủy sản Việt Nam đến năm 2020 (đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tháng 9/2010), thủy sản Việt Nam được định hướng là một ngành sản xuất hàng hóa, có thương hiệu uy tín, có khả năng cạnh tranh cao trong hội nhập quốc tế. Trước mắt, xây dựng thương hiệu và tiêu chuẩn chất lượng cho một số sản phẩm thủy sản xuất khẩu chủ lực, đáp ứng yêu cầu về chất lượng, mẫu mã và quy cách sản phẩm thủy sản của các nước nhập khẩu.

Tuy nhiên, việc xây dựng thương hiệu cho ngành thủy sản còn nhiều khó khăn, do các doanh nghiệp chưa thật sự thấy lợi ích của việc xây dựng thương hiệu tập thể. Nhiều doanh nghiệp còn lo ngại thương hiệu tập thể lấn át thương hiệu riêng. Hiện nay nhiều doanh nghiệp thủy sản, nhất là ngành cá tra, chỉ nghĩ đến lợi ích trước mắt, sẵn sàng bán sản phẩm với giá rẻ, chất lượng thấp, nhằm cạnh tranh về giá, mà chưa nghĩ đến việc liên kết với nhau để xây dựng thương hiệu tập thể gắn với chất lượng sản phẩm tốt, giá cả phải chăng. Cùng đó, một số doanh nghiệp chỉ chú trọng phát triển thương hiệu riêng, chưa nghĩ đến việc cần có thương hiệu quốc gia.

Theo nhiều chuyên gia, để xây dựng được thương hiệu tập thể xứng tầm, cần có chiến lược lâu dài phù hợp thực tế Việt Nam. Trong đó, đầu tiên là phải tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho các doanh nghiệp về việc cần phải xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm thủy sản. Bên cạnh đó, việc xác lập tên thương hiệu để nhanh chóng đăng ký tại các thị trường nhập khẩu cũng cần làm ngay, bởi nếu chậm có thể làm mất thương hiệu ở nhiều nước, thậm chí trên toàn thế giới, như một số trường hợp từng xảy ra.

Một thương hiệu tập thể sau khi được xây dựng, muốn tồn tại và ngày càng được nhiều người tiêu dùng biết đến, cần phải có cơ chế quản lý và khai thác có hiệu quả. Muốn làm được điều này phải có sự tham gia, hỗ trợ của cơ quan quản lý nhà nước trung ương và địa phương, bên cạnh sự nỗ lực của các thành viên chủ sở hữu thương hiệu tập thể. Trong đó, Tổng cục Thủy sản là cơ quan đầu mối trong vận động doanh nghiệp, hỗ trợ xây dựng quy chế quản lý, khai thác thương hiệu tập thể; đồng thời kêu gọi tài trợ từ nhiều nguồn, để triển khai các đề tài nghiên cứu khoa học.