Siết chặt quản lý tàu cá, tăng mạnh mức phạt vi phạm IUU

Ngày 17/11/2025, Chính phủ ban hành Nghị định 301/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 38/2024/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản. Trong đó, bổ sung 5 biện pháp khắc phục hậu quả để tăng tính răn đe và xử lý dứt điểm vi phạm, gồm: buộc trang bị đầy đủ thiết bị thông tin liên lạc; khắc phục lỗi kỹ thuật, sự cố tín hiệu thiết bị giám sát hành trình (VMS); buộc gửi đầy đủ dữ liệu VMS; và buộc chủ tàu lắp đặt thiết bị giám sát hành trình theo quy định. Đây là các yêu cầu trọng yếu trong hệ thống kiểm soát nghề cá, đặc biệt đối với tàu có chiều dài từ 15 mét trở lên.

Nghị định mới tăng chế tài xử lý các hành vi vi phạm liên quan đến khai thác IUU. Ảnh: ST

Một điểm đáng chú ý là trường hợp thiết bị VMS mất kết nối nhiều lần trong cùng một chuyến biển, nếu chủ tàu hoặc thuyền trưởng không báo cáo vị trí 6 giờ/lần theo quy định, sẽ bị xử phạt theo tình tiết tăng nặng “vi phạm nhiều lần”. Đồng thời, hành vi tháo gỡ, tàng trữ hoặc vận chuyển từ hai thiết bị giám sát hành trình của tàu khác trở lên sẽ bị chuyển hồ sơ để xem xét xử lý hình sự.

Về nhóm vi phạm nghiêm trọng trong khai thác thủy sản, Nghị định sửa đổi Điều 20 với hệ thống mức phạt được phân tầng rõ ràng theo tính chất và mức độ vi phạm. Cụ thể, mức phạt 300 – 500 triệu đồng áp dụng với các hành vi như sử dụng tàu 15 – 24 m không có giấy phép, không duy trì truyền dữ liệu giám sát hành trình, vô hiệu hóa VMS hoặc không có thiết bị VMS khi hoạt động. Trường hợp tái phạm hoặc vi phạm nhiều lần, mức phạt được nâng lên 500 – 700 triệu đồng.

Đối với các hành vi đặc biệt nghiêm trọng như sử dụng tàu 24 m trở lên khai thác không phép ở biển, khai thác tại vùng biển nước ngoài, hoặc sử dụng tàu không quốc tịch, mức phạt lên tới 800 triệu – 1 tỷ đồng. Thuyền trưởng trong từng trường hợp cụ thể cũng phải chịu mức phạt tương ứng từ 100 – 700 triệu đồng. Ngoài ra, nhiều hành vi còn bị tịch thu phương tiện, tịch thu thủy sản hoặc tước giấy phép khai thác từ 6 đến 16 tháng.

Nghị định cũng siết chặt vi phạm vùng khai thác thủy sản. Tàu dưới 12 m khai thác sai vùng ven bờ, lộng, hoặc khơi bị phạt 10 – 30 triệu đồng; tàu từ 12 – 15 m phạt 30 – 40 triệu đồng; tàu 15 – 24 m và từ 24 m trở lên phạt từ 50 – 100 triệu đồng. Đáng lưu ý, tàu làm nghề lưới kéo hoặc nghề kết hợp ánh sáng khai thác tại vùng ven bờ sẽ bị phạt gấp đôi mức quy định. Hành vi vượt ranh giới khai thác không có chấp thuận cũng bị xử phạt đến 200 triệu đồng.

Bên cạnh đó, các hành vi liên quan đến truy xuất nguồn gốc và quản lý cảng cá được quy định chặt chẽ hơn. Tàu từ 15 m trở lên không cập cảng chỉ định để bốc dỡ thủy sản bị phạt 20 – 30 triệu đồng. Vi phạm về đánh dấu tàu cá, ghi số đăng ký sai hoặc không đúng số được cấp bị phạt 7 – 50 triệu đồng tùy trường hợp.

Nghị định cũng tăng mạnh mức phạt trong nhóm hành vi thu gom, mua bán, tàng trữ thủy sản có nguồn gốc bất hợp pháp. Vi phạm dưới 200 kg bị phạt 20 – 40 triệu đồng; từ 1.000 kg trở lên bị phạt đến 300 triệu đồng, đi kèm các hình thức bổ sung như tịch thu toàn bộ thủy sản, đình chỉ hoạt động 1 – 3 tháng hoặc tước đăng ký tàu cá.

Nghị định bổ sung hành vi vi phạm trong lĩnh vực giống thủy sản, như lưu thông giống không rõ nguồn gốc, vi phạm quy định về kiểm dịch, hoặc cung cấp thông tin sai lệch về chất lượng giống. Đây là nội dung nhận được sự quan tâm lớn của người nuôi trồng khi thời gian qua xuất hiện nhiều trường hợp giống kém chất lượng gây thiệt hại kinh tế. Đồng thời, trong nuôi trồng và chế biến thủy sản, Nghị định sửa đổi một số quy định về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, bảo vệ môi trường nước, đồng thời tăng chế tài đối với cơ sở gây ô nhiễm hoặc xả thải không qua xử lý.

Ngoài ra, Nghị định 301 cũng sửa đổi, bổ sung toàn diện các quy định về thẩm quyền xử phạt. Nhiều chức danh trong lực lượng Công an, Biên phòng, Cảnh sát biển, Hải quan, Quản lý thị trường, Kiểm lâm, Kiểm ngư và các cơ quan chuyên ngành nông nghiệp được nâng mức xử phạt tối đa lên tới 1 tỷ đồng, có quyền tịch thu phương tiện và tước giấy phép theo thẩm quyền. Quy định mới giúp phân định rõ trách nhiệm và tăng hiệu quả xử lý, tránh chồng chéo giữa các lực lượng thực thi.

Đáng lưu ý, Điều 55 được sửa đổi để xác định lại thẩm quyền xử phạt từng nhóm hành vi theo chức năng quản lý của từng cơ quan. Trong đó, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có quyền phạt tiền tối đa lên đến 1 tỷ đồng (khoản 2 Điều 46). Tương tự, Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư cũng có quyền phạt tiền tối đa đến 1 tỷ đồng (khoản 4 Điều 53).

Việc ban hành Nghị định sửa đổi lần này khẳng định quyết tâm của Chính phủ trong tăng cường quản lý nghề cá, ngăn chặn các hành vi khai thác IUU, đáp ứng yêu cầu kiểm soát nguồn gốc thủy sản xuất khẩu và phù hợp với khuyến nghị của Ủy ban châu Âu (EC).

Bảo Hân