Sử dụng lá ổi phòng bệnh trong nuôi trồng thủy sản

Nhiều lợi ích

Thảo dược là một trong những nguyên liệu tiềm năng được sử dụng phổ biến trong phòng trị bệnh cho người và động vật. Nhiều loại thảo dược được ghi nhận có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát dịch bệnh vì chứa nhiều chất có hoạt tính kháng ôxy hóa, kháng vi khuẩn, giảm stress và tăng cường hệ miễn dịch trên động vật (Chakraborty et al., 2011).

Trong lĩnh vực nuôi trồng thủy sản, lá ổi đã được chứng minh là một nguồn tài nguyên quý giá, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe của thủy sản.

Dịch chiết lá ổi cho thủy sản là một giải pháp tự nhiên giúp tăng cường hệ miễn dịch, cải thiện tăng trưởng, và phòng bệnh hiệu quả cho tôm, cá. Hoạt chất sinh học trong lá ổi có tác dụng kháng khuẩn, chống ôxy hóa, giúp tôm cá chống lại các tác nhân gây bệnh như Vibrio spp., đồng thời giúp cá giải độc, giảm stress và tăng khả năng tiêu hóa thức ăn.

Giải pháp bền vững

Những năm qua, đã có rất nhiều nghiên cứu về cây ổi trên một vài động vật thủy sản như cá tra, cá lóc, cá trê, cá rô phi và tôm sú đã được chứng minh là cải thiện đáng kể hiệu suất tăng trưởng, miễn dịch cũng như chống viêm hiệu quả. Kết quả nghiên cứu của Gobi và cộng sự (2016) đã chứng minh dịch chiết lá ổi làm tăng sự tăng trưởng và hệ thống miễn dịch của cá rô phi đơn tính (Oreochromis mossambicus). Ngoài ra, theo Truong et al., (2018), dịch chiết lá ổi bổ sung vào thức ăn cũng làm tăng hệ thống miễn dịch của cá tra giống.

Năm 2021, một nghiên cứu của Dewi cùng cộng sự cho thấy tác động tích cực của chiết xuất lá ổi ở các nồng độ khác nhau khi trộn vào thức ăn. Việc bổ sung cao chiết lá ổi ở nồng độ 5 g/kg thức ăn cho giá trị tổng tế bào máu, hoạt tính phenoloxidase, hoạt tính thực bào và sản sinh các phân tử ôxy hóa cao nhất, đồng thời các protein có liên quan đến miễn dịch (lysozyme, superoxide dismutase, glutathione peroxidase,…) cũng được biểu hiện.

Ngoài ra, tăng trưởng của tôm được bổ sung cao chiết ổi cũng cao hơn so với tôm đối chứng, tôm ở nghiệm thức bổ sung cao chiết ổi (5 g/kg thức ăn) có tốc độ tăng trưởng cao nhất và hệ số tiêu tốn thức ăn thấp nhất. Sau cảm nhiễm với vi khuẩn V. parahaemolyticus, tỷ lệ sống của tôm được bổ sung cao chiết ổi (5 g/kg thức ăn) đạt 72,27%, cao hơn so với các nghiệm thức còn lại.

Gần đây nhất, tại Việt Nam, các nhà khoa học của Trường Thủy sản, Đại học Cần Thơ và Sở Khoa học Công nghệ TP Cần Thơ đã thực hiện nghiên cứu xác định liều lượng bổ sung dịch chiết lá ổi vào thức ăn lên một số chỉ tiêu miễn dịch của cá điêu hồng.

Hiện nay, cá điêu hồng được nuôi với mật độ cao đã và đang gây ảnh hưởng lên chất lượng nước nuôi khiến dịch bệnh trên cá điêu hồng nuôi bè xảy ra trầm trọng và gây thiệt hại nặng về kinh tế (Dang & Nguyen, 2012).

Trong thí nghiệm, cá điêu hồng giống (45,1 ± 1,64 g/con) sau khi mua về được thuần dưỡng trong các bè cá 15 ngày trước khi bố trí thí nghiệm. Trong giai đoạn thuần cá trước thí nghiệm, cá được cho ăn theo nhu cầu 2 lần/ngày.

Lá ổi được sử dụng để sản xuất dịch chiết là lá ổi tươi. Lá ổi sau khi được thu hái, được rửa qua nước sạch và nước muối loãng để loại bỏ bùn đất đồng thời loại bỏ các lá sâu sau đó được xử lý qua đèn tia cực tím trước khi đưa vào sản xuất dịch lá ổi. Dịch lá ổi sử dụng cho toàn bộnghiên cứu này được sản xuất dựa vào kết quả nghiên cứu của Nguyen et al., (2020). Dịch lá ổi sau khi sản xuất được bảo quản trong tủ đông (bổ sung nhiệt độ) để dùng cho thí nghiệm.

Thí nghiệm được thực hiện với 5 nghiệm thức bao gồm nghiệm thức đối chứng 0% và 4 nghiệm thức bổ sung 0,08, 0,2, 0,5 và 0,8% dịch chiết lá ổi vào thức ăn cho cá mỗi nghiệm thức được lặp lại 4 lần. Cá được bố trí vào mỗi giai với số lượng 120 con/giai. Cá được cho ăn 2 lần/ngày đến thỏa mãn nhu cầu. Thí nghiệm được theo dõi trong 8 tuần nuôi.

Kết quả nghiên cứu cho thấy tổng hàm lượng miễn dịch globulin (Ig) tăng dần qua các tuần và đạt cao nhất tại tuần 8 ở hai nghiệm thức 0,5% (26,21 mg/mL) và 0,8% (24,97 mg/mL). Hàm lượng lysozyme đạt mức cao nhất sau 8 tuần ở hai nghiệm thức là 0,5% và 0,8% tương ứng 228,43 U/mL và 223,52 U/mL. Riêng hàm lượng glucose cho thấy các giá trị giảm dần và đạt mức thấp nhất ở nghiệm thức 0,8% (14,40 mg/dL) sau 8 tuần. Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng việc bổ sung 0,5% dịch chiết lá ổi vào thức ăn giúp tăng khả năng miễn dịch của cá điêu hồng nuôi bè trong 8 tuần thí nghiệm.

Nguyễn Hằng