Thay đổi “địa chấn” trong thương mại thủy sản toàn cầu

Động lực ngắn hạn của tăng trưởng nhập khẩu

Theo ông Nikolik, phần lớn lượng thủy sản nhập khẩu vào Trung Quốc tăng trong năm 2022 là do tôm, chủ yếu đến từ Ecuador (564.597 tấn) và Ấn Độ (136.838 tấn). Điều này phản ánh việc mở cửa lĩnh vực dịch vụ thực phẩm – một lĩnh vực đã bị tê liệt bởi các hạn chế và mối lo ngại về COVID-19 kể từ khi bùng phát – đã trở lại. Nhiều nhà nhập khẩu đã lấp đầy kho hàng của mình để chuẩn bị cho một mùa kinh doanh mới. “Trong hai năm qua, nhu cầu thủy sản đã bị kìm hãm rất nhiều và các nhà nhập khẩu kỳ vọng rằng người dân sẽ bùng nổ trong năm nay”, ông giải thích.

Trung Quốc hiện là nhà nhập khẩu thủy sản ròng, phá vỡ xu hướng kinh tế kéo dài nhiều năm. Ảnh: TFS

Mặc dù còn quá sớm để có tiếp cận các số liệu, nhưng nhiều bằng chứng cho thấy người Trung Quốc đang quay trở lại nhà hàng với số lượng ngày càng tăng, mở đường cho một năm nhu cầu thủy sản mạnh mẽ sau hai năm yên ắng, và ông Nikolik kỳ vọng tình hình này sẽ khiến Trung Quốc trở thành nhà nhập khẩu thủy sản ròng.

Xu hướng dài hạn đằng sau tăng trưởng nhập khẩu

Ngoài tôm, ông Nikolik đã rất ngạc nhiên khi nhập khẩu fillet cá tra từ Việt Nam tăng mạnh với mức tăng 109% về khối lượng và 147% về giá trị trong nửa đầu năm 2022 so với cùng kỳ năm 2021. Đây là bước tăng trưởng “mạnh mẽ” của ngành cá tra Việt Nam, đồng thời cũng có thể thấy sự thay đổi trong thói quen của người tiêu dùng Trung Quốc.

“Khá ngạc nhiên vì Trung Quốc là nhà sản xuất và xuất khẩu khổng lồ cá thịt trắng nước ngọt và là nhà xuất khẩu cá rô phi lớn nhất thế giới, nhưng cuối cùng lại nhập khẩu một lượng lớn cá tra. Điều này cho thấy cá tra có lợi thế hơn và có thể phản ánh nhu cầu ngày càng tăng đối với các sản phẩm thủy sản tiện lợi của thế hệ trẻ thành thị ngày nay – những đối tượng không có thời gian để nấu các bữa ăn hải sản truyền thống. Thật thú vị khi Trung Quốc đã nhập khẩu nhiều cá tra vào năm 2022 hơn cả Mỹ và châu Âu cộng lại”, ông phản ánh.

Năm 2022 đánh dấu lần đầu tiên Trung Quốc trở thành nhà nhập khẩu thủy sản ròng, sau khi nhập khẩu tăng trưởng 30%. Nguồn: Rabobank

Trong khi đó, theo ông Nikolik, các xu hướng dài hạn đang giúp thúc đẩy nhập khẩu thủy sản là việc dân số già hóa và ngày càng giàu có của đất nước bởi đây là động lực đang dẫn dắt mọi người rời bỏ nghề nuôi cá và đánh bắt tự nhiên để chuyển sang các lĩnh vực khác.

“Điều này có nghĩa là trên toàn bộ nền kinh tế, Trung Quốc đang sản xuất trong nước ít hơn nhưng lại tiêu dùng nhiều hơn. Trong những tình huống như này thường có xu hướng chuyển sang sản xuất các sản phẩm có giá trị cao hơn. Do đó, đã có sự chuyển đổi từ sản xuất thủy sản sang sản xuất những sản phẩm có giá trị cao và tiềm năng xuất khẩu cao như pin hay ô tô điện. Và Trung Quốc đang nới lỏng chính sách cũ để tự cung tự cấp thủy sản và không còn xác định là nước xuất khẩu thủy sản lớn. Đây là một tiến trình tự nhiên của nền kinh tế”, ông giải thích.

Các yếu tố khác ảnh hưởng đến việc Trung Quốc giảm tập trung vào sản xuất thủy sản trong nước là việc ngừng hoạt động phần lớn đội tàu đánh cá xa bờ.

“Sự kết hợp các yếu tố này cho thấy đây là xu hướng đã tiềm tàng từ lâu và rất có thể sẽ đi theo mô hình của châu Âu và Mỹ: EU có thâm hụt thương mại thủy sản là 28 tỷ USD, Mỹ là 25 tỷ USD. Nuôi cá hiếm khi là lựa chọn mang lại giá trị gia tăng cao nhất (tức là tạo thu nhập) trong một nền kinh tế có quy mô lớn của một lục địa”, ông Nikolik nhận xét.

Trung Quốc đã từ chỗ là nhà xuất khẩu lớn nhất cho đến nay thậm chí còn không lọt vào top 10 của năm 2022. Nguồn: Trade Data Monitor / Rabobank

Mặc dù vậy, ông vẫn nhận thấy thị trường thủy sản nội địa của Trung Quốc – đặc biệt là cá chép và cá rô phi – có khả năng vẫn mạnh. “Trung Quốc vẫn sản xuất 1,5 triệu tấn cá rô phi mỗi năm, nhưng 10 năm trước, 90% trong số đó sẽ được xuất khẩu, trong khi hiện nay chỉ có 20% được xuất khẩu và họ nhập khẩu cá thịt trắng từ Việt Nam và là nhà nhập khẩu ròng. Tự cung tự cấp có thể vẫn là một chính sách của chính phủ ở một mức độ nào đó, nhưng việc trở thành một nhà xuất khẩu thủy sản ròng thì không”, ông nói.

Ý nghĩa toàn cầu

Ông Nikolik rất quan tâm đến việc đánh giá tác động đối với phần còn lại của thế giới thủy sản nếu Trung Quốc đi theo mô hình tương tự như châu Âu và Mỹ – những thị trường thâm hụt hải sản, mà hiện đã tăng hơn 1 tỷ USD mỗi năm kể từ khi bùng phát đại dịch COVID-19.

“Trung Quốc tạo ra những cơ hội to lớn ở cấp độ toàn cầu. Năm 2017, xuất khẩu thủy sản ròng của Trung Quốc trị giá 11 tỷ USD và hiện tại chúng đang ở mức âm. Điều này có nghĩa là các quốc gia khác đã có thể chiếm được thị trường trị giá 11 tỷ USD đó trong 5 năm. Nếu xu hướng này tiếp tục và Trung Quốc nhập khẩu ròng 11 tỷ USD trong 5 năm tới, thì phần còn lại của thế giới – rất có thể là các nhà xuất khẩu điển hình như Chilê, Na Uy, Việt Nam và Ecuador – sẽ có cơ hội đáp ứng nhu cầu đó”, ông dự đoán.

“Và chúng ta có thể tiến thêm một bước nữa. Châu Âu và Mỹ có tổng thâm hụt thương mại thủy sản hàng năm là 53 tỷ USD, mặc dù có nhiều diện tích biển hơn, dân số ít hơn và mức tiêu thụ thủy sản bình quân đầu người ít hơn so với Trung Quốc. Có khả năng Trung Quốc sẽ đi theo các thông số sản xuất và tiêu thụ giống như châu Âu và Mỹ và nếu đúng như vậy, ai có thể sản xuất thêm 50 tỷ USD giá trị thủy sản?”, ông chỉ ra.

Đây là xu hướng mà ông Nikolik đã dự đoán lần đầu tiên vào đầu năm 2018 trong một báo cáo có tên “China’s Changing Tides” (tạm dịch: Thủy triều thay đổi của Trung Quốc) và ông cho rằng dự báo của mình dường như đã được chứng minh. Ông cũng nhấn mạnh đây là xu hướng có thể tạo ra một số cơ hội lớn cho những quốc gia sẵn sàng và có khả năng tăng xuất khẩu thủy sản trong những năm tới. Nhu cầu đối với cá hồi, tôm và các loài cá thịt trắng nước ngọt nói riêng đều có khả năng tiếp tục tăng trưởng. Nhu cầu đối với các loài khác cũng có thể sẽ tăng lên một cách phù hợp.

Tuệ Nhi

(Theo Thefishsite)