Xuất khẩu tôm cuối năm: Đà tăng giảm tốc trước áp lực thuế Mỹ

Theo số liệu mới nhất vừa được Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) công bố, bức tranh xuất khẩu tôm của nước ta đang gam màu sáng chủ đạo. Chỉ tính riêng tháng 10/2025, kim ngạch xuất khẩu đã đạt con số ấn tượng 498 triệu USD, tăng vọt 26% so với cùng kỳ năm trước.

Đây được ghi nhận là một trong những tháng có thành tích xuất khẩu tốt nhất kể từ đầu năm. Con số này không chỉ là những dữ liệu khô khan, mà nó phản ánh một thực tế sôi động: các nhà máy đang đỏ lửa hết công suất, nhu cầu từ các thị trường lớn đang hồi phục mạnh mẽ và các doanh nghiệp đang chạy đua với thời gian để đẩy nhanh tốc độ giao hàng phục vụ mùa lễ hội quốc tế.

Ảnh minh họa

Châu Á “bùng nổ”, tôm chân trắng lĩnh xướng

Nhìn lại chặng đường 10 tháng đầu năm 2025, ngành tôm Việt Nam đã có một màn trình diễn xuất sắc khi mang về tổng kim ngạch 3,9 tỷ USD, tăng trưởng 22% so với cùng kỳ. Kết quả này là sự cộng hưởng của cơ cấu sản phẩm hợp lý và chiến lược thị trường linh hoạt.

Trong cơ cấu sản phẩm, “ngôi vương” vẫn thuộc về tôm chân trắng. Với giá trị xuất khẩu đạt 2,5 tỷ USD, chiếm gần 65% tỷ trọng, loại tôm này tiếp tục là “gà đẻ trứng vàng” cho toàn ngành. Sở dĩ tôm chân trắng giữ vững vị thế thống trị là nhờ khả năng cung ứng sản lượng lớn, giá thành cạnh tranh và đặc biệt là phù hợp với thị hiếu tiêu dùng phổ thông tại hầu hết các thị trường lớn trên thế giới.

Ở phân khúc ngách, tôm sú mang về 385 triệu USD, chiếm khoảng 10% thị phần. Dù không tăng trưởng đột biến, nhưng tôm sú Việt Nam vẫn giữ được sự ổn định đáng quý nhờ tệp khách hàng trung thành tại Nhật Bản và nhu cầu đối với phân khúc tôm cỡ lớn, tôm sinh thái tại Trung Quốc. Đáng chú ý, nhóm “tôm loại khác” đã mang về tới 991 triệu USD, tăng mạnh so với cùng kỳ. Đây là tín hiệu cho thấy các doanh nghiệp Việt đang chuyển dịch mạnh mẽ sang các sản phẩm đông lạnh chế biến sâu, tối ưu hóa hiệu suất nhà máy để khai thác các dòng sản phẩm giá trị gia tăng cao – con đường tất yếu để thoát bẫy gia công giá rẻ.

Về bức tranh thị trường, VASEP nhận định châu Á chính là “động cơ” tăng trưởng chính trong năm nay. Trung Quốc & Hồng Kông đã có sự trỗi dậy mạnh mẽ, soán ngôi để trở thành thị trường nhập khẩu tôm lớn nhất của Việt Nam. Lũy kế 10 tháng, thị trường này chi tới 1,1 tỷ USD mua tôm Việt, tăng trưởng kỷ lục 64%. Riêng tháng 10, con số này là 140 triệu USD, tiếp tục dẫn đầu theo tháng.

Sự bùng nổ của thị trường Trung Quốc và sự ổn định của khối CPTPP (đạt hơn 1 tỷ USD, tăng 33%) cho thấy lợi thế địa lý và sự phục hồi kinh tế tại khu vực châu Á đang ủng hộ tôm Việt. Trong khi đó, các thị trường xa như EU (487 triệu USD, tăng 20%) và Mỹ (702 triệu USD, tăng 9%) vẫn duy trì đà tăng trưởng ổn định, chủ yếu tập trung vào các đơn hàng chế biến sâu đòi hỏi kỹ thuật cao.

Thuế quan Mỹ kìm chân đà tăng

Mặc dù bức tranh 10 tháng đầu năm rất rực rỡ, nhưng VASEP đưa ra dự báo thận trọng cho chặng đường còn lại. Bước sang quý cuối năm – vốn được coi là “mùa vàng” tiêu thụ, xuất khẩu tôm được dự báo sẽ giảm tốc độ tăng trưởng. Áp lực không đến từ nhu cầu thị trường, mà đến từ các rào cản thương mại, cụ thể là các loại thuế và biện pháp phòng vệ từ Mỹ.

Mỹ tuy không còn là thị trường dẫn đầu về tốc độ tăng trưởng trong năm nay, nhưng vẫn là thị trường định hình giá cả và tâm lý chung. Những diễn biến mới về thuế chống bán phá giá (AD) và thuế chống trợ cấp (CVD) đang tạo ra một “cơn gió ngược” đối với các doanh nghiệp xuất khẩu sang thị trường này.

Những yếu tố này đang tạo sức ép trực tiếp lên giá thành sản phẩm. Khi mức thuế bị áp cao hơn hoặc chưa rõ ràng, biên lợi nhuận của doanh nghiệp sẽ bị bào mòn, làm giảm khả năng cạnh tranh so với các đối thủ như Ấn Độ hay Ecuador. Hơn nữa, tâm lý e ngại rủi ro pháp lý cũng khiến tiến độ ký kết các hợp đồng mới cho năm sau bị chậm lại. Các nhà nhập khẩu Mỹ có thể sẽ dè dặt hơn hoặc yêu cầu chia sẻ rủi ro về thuế, đẩy khó khăn về phía nhà sản xuất Việt Nam.

Trong bối cảnh đó, việc đa dạng hóa thị trường mà các doanh nghiệp đang thực hiện (tập trung vào Trung Quốc, Nhật Bản, EU) là bước đi đúng đắn để phân tán rủi ro. Tuy nhiên, để giữ vững thành quả 3,9 tỷ USD và hướng tới đích đến cuối năm, ngành tôm Việt Nam cần sự linh hoạt tối đa trong việc điều phối thị trường và kiểm soát chi phí sản xuất trước những biến động khó lường từ rào cản thương mại quốc tế.

Tuệ Lâm