Bảo tồn rùa biển, thú biển – Loài động vật quan trọng trong hệ sinh thái biển

Tất cả các loài Rùa biển, thú biển đều nằm trong Sách Đỏ Việt Nam (2007), Danh lục đỏ IUCN, Các loài rùa biển thuộc Nhóm I của Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ ban hành tại Nghị định 64/2019/NĐ-CP trong khi các loài thú biển đều thuộc Nhóm I của Danh mục các loài thủy sản nguy cấp, quý, hiếm ban hành tại Nghị định số 37/2024/NĐ-CP.

Cục Kiểm ngư đã phối hợp với các đơn vị liên quan đẩy mạnh hoạt động truyền thông bảo tồn rùa biển, thú biển. Trong ảnh: quang cảnh tập huấn ngày 13/11

Ông Lê Trần Nguyên Hùng, Phó Cục trưởng, Cục Kiểm ngư cho biết công tác bảo tồn rùa biển tại Việt Nam đã được quan tâm từ rất sớm với việc tham gia ký kết biên bản ghi nhớ về bảo tồn rùa biển và môi trường sống của chúng ở Ấn Độ Dương và Đông Nam Á (IOSEA) từ ngày 01/10/2001, xây dựng và ban hành Kế hoạch hành động quốc gia về bảo tồn rùa biển Việt Nam đến năm 2010 và Kế hoạch hành động bảo tồn rùa biển tại Việt Nam giai đoạn 2016 – 2025. Trong khi công tác bảo tồn các loài thú biển mới được quan tâm gần đây trước yêu cầu tương đương từ Đạo luật bảo vệ thú biển của Hoa Kỳ. 

Kết quả thực hiện kế hoạch hành động quốc gia về bảo tồn rùa biển cho thấy, công tác bảo tồn, bảo vệ rùa biển đã có những chuyển biến rõ nét, nhận thức của các cấp, các ngành và nhân dân về bảo tồn, bảo vệ rùa biển đã có chuyển biến sâu sắc; công tác ngăn ngừa, đấu tranh với các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến rùa biển đều có tiến triển tốt. Hệ thống văn bản liên quan đến bảo tồn rùa biển đã và đang được hoàn thiện; Quy trình cứu hộ và tái thả rùa biển đã được nghiên cứu và áp dụng vào thực tế; Các nghiên cứu về hiện trạng, phân bố, đặc điểm sinh học, sinh thái học, ứng dụng công nghệ trong khai thác nhằm hạn chế tác động tới rùa biển đều đạt kết quả khả quan, cung cấp căn cứ để bảo tồn rùa biển; Các hoạt động như dựng pano tuyên truyền, phổ biến tài liệu bảo tồn rùa biển cho địa phương, thiết lập các mô hình cộng đồng kết hợp du lịch và bảo vệ rùa biển, các chương trình tình nguyện viên cho học sinh – sinh viên tham gia bảo tồn rùa biển đều có hiệu quả cao. 

Tuy nhiên, bên cạnh đó, công tác bảo tồn, bảo vệ rùa biển vẫn đang đối mặt với những khó khăn, thách thức như: môi trường nước ô nhiễm, nơi kiếm ăn bị thu hẹp, các bãi đẻ bị tác động mạnh (xây khu du lịch, tác động thường xuyên của các hoạt động kinh tế – xã hội…), tình trạng khai thác không chủ ý vẫn còn diễn ra; hiện tượng buôn bán, tiêu thụ rùa biển và các sản phẩm từ rùa biển bất hợp pháp vẫn còn tiếp diễn tại một số địa phương; công tác phối hợp của các lực lượng thực thi pháp luật trong việc phát hiện, xử lý các trường hợp vi phạm về rùa biển còn chưa kịp thời; nguồn lực để thực hiện công tác bảo tồn rùa biển còn nhiều hạn chế, công tác cứu hộ chưa được quan tâm thực hiện đầy đủ,….

Rùa biển, thú biển dễ bị thương và bị chết do khai thác không chủ ý. Trong ảnh một rùa biển bị chết, mình dính đầy móc câu dạt vào bờ biển Nhơn Lý, TP Quy Nhơn vào ngày 3/11/2024

Trong 2 ngày từ 13-14/11, tại Vườn Quốc gia Núi Chúa, Cục Kiểm ngư (Bộ NN&PTNT) phối hợp cùng HSI tại Việt Nam, IUCN Việt Nam tổ chức tập huấn “Hướng dẫn cứu hộ rùa biển, thú biển và thu thập thông tin về khai thác không chủ ý đối với nhóm loài này”. Đây là chương trình tập huấn quan trọng, nhằm trang bị những kiến thức, kỹ năng thiết yếu cho những cán bộ làm công tác bảo tồn biển, quản lý thủy sản ở các địa phương có thể tham gia cứu hộ hoặc tổ chức tuyên truyền, tập huấn lại cho ngư dân ở địa phương mình về quy trình cứu hộ các loài rùa biển, thú biển.

Trong chương trình tập huấn, các học viên sẽ được hướng dẫn các kỹ năng chuyên sâu về cứu hộ rùa biển và thú biển, cách xử lý tình huống khẩn cấp, chăm sóc cá thể bị thương, và các phương pháp giúp tái thả chúng về môi trường tự nhiên. Bên cạnh đó, khóa học cũng sẽ giới thiệu các phương pháp thu thập thông tin về các trường hợp khai thác không chủ ý đối với rùa biển và thú biển – một nhiệm vụ quan trọng giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tình trạng của loài, từ đó đưa ra các biện pháp quản lý phù hợp.

Thông qua khóa tập huấn này, các học viên không chỉ thành thạo về mặt kỹ năng, mà còn trở thành những đại sứ bảo vệ môi trường biển, giúp lan tỏa những thông điệp tích cực về bảo tồn đến với cộng đồng.

Thời gian qua, Cục Kiểm ngư đã phối hợp với các tổ chức triển khai nhiều hoạt động liên quan đến bảo tồn rùa biển, thú biển như: tuyên truyền bảo vệ rùa biển thông qua các hình thức như in ấn pano, áp phích, tập huấn; tổ chức thực hiện điều tra hoạt động đánh bắt, vận chuyển buôn bán bất hợp pháp rùa biển và tổ chức Hội thảo quốc gia về bảo tồn rùa biển; xây dựng sổ tay hướng dẫn cứu hộ rùa biển,…. Các hoạt động trên đã góp phần vào việc thực hiện Kế hoạch hành động quốc gia bảo tồn rùa biển Việt Nam giai đoạn 2016 – 2025.

Ái Trinh