Rào cản kỹ thuật siết chặt, thủy sản Việt Nam làm gì để giữ vững vị thế?

Ngành thủy sản Việt Nam hiện là một trong những trụ cột xuất khẩu quan trọng với kim ngạch hàng chục tỷ USD mỗi năm. Tuy nhiên, các rào cản kỹ thuật ngày càng khắt khe từ các thị trường lớn đã và đang đặt ra nhiều thách thức. Đặc biệt, EU yêu cầu nghiêm ngặt về quy định chống khai thác bất hợp pháp (IUU), trong khi Mỹ và Nhật Bản tập trung vào kiểm soát dư lượng kháng sinh và chất lượng chế biến. Những tiêu chuẩn này không chỉ làm gia tăng chi phí sản xuất mà còn khiến nhiều lô hàng bị trả về, ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của thủy sản Việt Nam.

Theo ông Trương Đình Hòe, nguyên Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), vấn đề chống khai thác IUU đang là một rào cản lớn đối với xuất khẩu thủy sản sang EU. Ông nhấn mạnh: “Những quy định này đòi hỏi minh bạch nguồn gốc và tuân thủ chặt chẽ các tiêu chuẩn khai thác bền vững. Điều này không chỉ tác động đến các doanh nghiệp mà còn yêu cầu cả hệ thống ngành phải đồng bộ.”

Ảnh minh họa: Nguồn: ST

Ở thị trường Mỹ, yêu cầu về dư lượng kháng sinh và quy trình chế biến tiếp tục là bài toán khó. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là do quy trình nuôi trồng và thu hoạch còn phụ thuộc vào thói quen canh tác cũ, trong đó việc sử dụng thuốc kháng sinh không đúng quy định là một điểm yếu lớn. Hệ thống truy xuất nguồn gốc chưa đồng bộ cũng khiến các sản phẩm khó đáp ứng yêu cầu minh bạch từ các đối tác quốc tế. Hậu quả là hàng loạt doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, gặp khó khăn khi phải gánh chịu chi phí tuân thủ tiêu chuẩn cao, thậm chí đứng trước nguy cơ phá sản.

Để vượt qua những rào cản kỹ thuật này, doanh nghiệp cần đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ. Việc áp dụng các hệ thống kiểm soát chất lượng hiện đại và sử dụng phần mềm quản lý chuỗi cung ứng không chỉ giúp đảm bảo chất lượng sản phẩm mà còn tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Đồng thời, xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc bằng công nghệ blockchain hoặc phần mềm chuyên dụng sẽ giúp minh bạch hóa chuỗi cung ứng, đáp ứng yêu cầu từ các thị trường lớn.

Ông Lê Văn Quang, Tổng Giám đốc Tập đoàn thủy sản Minh Phú cho rằng, thay vì tập trung vào sản lượng, ngành thủy sản Việt Nam cần chuyển hướng sang chất lượng bền vững, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về môi trường và sức khỏe.

Song song đó, các cơ quan quản lý nhà nước cần tăng cường kiểm tra chặt chẽ tại các cơ sở chế biến và vùng nuôi, đảm bảo các doanh nghiệp tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế. Việc triển khai các chương trình hỗ trợ tài chính, đào tạo và kết nối thị trường cũng là giải pháp quan trọng giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa vượt qua khó khăn. Hơn nữa, Việt Nam cần chủ động đàm phán với các đối tác thương mại để giảm thiểu những yêu cầu kỹ thuật không cần thiết, mở rộng cơ hội xuất khẩu.

Hiệp hội ngành nghề cũng đóng vai trò then chốt trong việc hỗ trợ doanh nghiệp. Do vậy, việc tổ chức các chương trình đào tạo tiêu chuẩn quốc tế, hội chợ xúc tiến thương mại và chiến dịch quảng bá thương hiệu thủy sản Việt Nam là những hành động thiết thực để nâng cao vị thế ngành thủy sản trên trường quốc tế. Đặc biệt, việc nhấn mạnh tính bền vững và chất lượng cao của sản phẩm sẽ giúp Việt Nam xây dựng được thương hiệu quốc gia mạnh mẽ.

Bên cạnh đó, các hiệp định thương mại tự do (FTA) như EVFTA và CPTPP mang lại những lợi thế lớn về thuế quan và thủ tục hành chính, tạo cơ hội cho doanh nghiệp tăng cường xuất khẩu. Thị trường mới như Trung Đông và châu Phi cũng là những điểm sáng tiềm năng, nơi có nhu cầu lớn nhưng tiêu chuẩn không quá khắt khe. Khi doanh nghiệp thủy sản Việt Nam mở rộng xuất khẩu sang các thị trường này không chỉ giúp giảm áp lực từ các thị trường lớn mà còn đa dạng hóa đầu ra cho ngành.

Trong bối cảnh đầy thách thức, ngành thủy sản có thể vượt qua và phát triển bền vững nếu có sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, cơ quan nhà nước và các hiệp hội ngành nghề. Bằng cách tận dụng tối đa cơ hội từ các hiệp định thương mại và áp dụng các giải pháp công nghệ tiên tiến, thủy sản Việt Nam sẽ không chỉ giữ vững vị thế trên thị trường quốc tế mà còn tiến xa hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Minh Khuê