Hợp tác phát triển công nghệ hướng đến chuỗi giá trị bền vững

Những hạn chế trong chuỗi giá trị và mục tiêu chiến lược

Kim ngạch xuất khẩu mỗi năm trên dưới 4 tỷ USD, đến hàng trăm quốc gia, thủy sản nước ta đã có vai trò chủ đạo cung cấp sản phẩm toàn cầu. Bên cạnh tôm và cá tra là sản phẩm chủ lực, nuôi biển cũng đã có những doanh nghiệp xuất khẩu trên 100 triệu USD, xuất khẩu cá rô phi năm 2024 đạt 41 triệu USD… 

Kết quả nổi bật của khoa học công nghệ: Chọn tạo được 35 giống thủy sản, xây dựng các công thức về thức ăn cho cá tra, tôm hùm, ốc hương, cá biển….Nuôi trồng xây dựng được nhiều mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh; ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc. Trong khai thác, xây dựng quy trình kỹ thuật khai thác và bảo quản sau thu hoạch, cải tiến ngư cụ, bảo vệ nguồn lợi. Trong chế biến, có nhiều công nghệ chế biến sản phẩm giá trị gia tăng, đảm bảo an toàn thực phẩm.

Mục tiêu chiến lược của ngành thủy sản nước ta là tự chủ công nghệ nuôi trồng từ đất liền đến trên biển để phát triển bền vững và hiệu quả

Tuy nhiên, khoa học công nghệ chưa xứng tầm là động lực dẫn dắt ngành thủy sản phát triển. Còn nhiều hạn chế trong nghiên cứu phát triển sản phẩm mới như nuôi biển công nghiệp, rong tảo biển, cá cảnh, chế biến dược liệu và mỹ phẩm. Sản xuất giống chất lượng còn thấp, phụ thuộc vào nước ngoài hoặc khai thác tự nhiên. Công nghệ khai thác chưa thật sự tôn trọng đầy đủ quy luật sinh trưởng và phân bố các loài thủy sản, tổn thất sau thu hoạch còn cao hơn mức trung bình thế giới. Trong chế biến, sản phẩm giá trị gia tăng chưa nhiều, chưa khai thác hiệu quả phụ phẩm.

Cục Thủy sản và Kiểm ngư cho biết, định hướng phát triển khoa học công nghệ thủy sản thời gian tới tập trung vào hạ tầng, dữ liệu và công nghệ chiến lược. Trong nuôi trồng, nghiên cứu chọn tạo giống tăng trưởng nhanh, kháng bệnh, thích ứng với biến đổi khí hậu; phát triển công nghiệp nuôi cá biển, nuôi trồng rong biển; chú trọng nghiên cứu dịch tễ học về bệnh cho các đối tượng chủ lực, có giá trị kinh tế cao. Trong khai thác, nghiên cứu phát triển cơ giới hóa, hiện đại hóa đội tàu. Trong chế biến, nghiên cứu công nghệ chế biến sâu, sản phẩm ăn liền, thực phẩm chức năng, nguyên liệu hóa mỹ phẩm.

Ưu tiên nghiên cứu ứng dụng kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh, bảo vệ môi trường, phòng chống dịch bệnh, thích ứng với biến đổi khí hậu. Ứng dụng công nghệ số trong quản lý, vận hành khai thác cơ sở dữ liệu quốc gia để phát triển đi liền với bảo vệ nguồn lợi. 

Nhiều doanh nghiệp hợp tác chuỗi giá trị 

Cục Thủy sản và Kiểm ngư cũng cho biết, nhiều doanh nghiệp đã phát triển chuỗi giá trị từ nuôi trồng đến chế biến xuất khẩu đạt kết quả đáng chú ý như với sản phẩm tôm của Minh Phú, cá tra của Vĩnh Hoàn….Một số doanh nghiệp tập trung hợp tác phát triển chuỗi giá trị hướng đến bền vững và lợi nhuận. 

Có thể kể đến Liên doanh giữa Tập đoàn Thủy sản Việt Úc và Tập đoàn BioMar, cộng hưởng hai thế mạnh để kiến tạo giải pháp nuôi tôm toàn diện. Việt Úc dẫn đầu về tôm giống công nghệ cao ở nước ta đã nhiều năm và BioMar nổi tiếng về dinh dưỡng thủy sản đến từ Đan Mạch với hơn 60 năm kinh nghiệm toàn cầu và hiện diện tại hơn 80 quốc gia. Liên doanh tập trung cung cấp từ con giống, thức ăn đến các giải pháp hỗ trợ kỹ thuật, phòng trị bệnh và vận hành trại; đáp ứng nhu cầu từng địa phương bằng năng lực công nghệ và tiêu chuẩn quốc tế, hướng đến mục tiêu bền vững. Mới đây, vào ngày 6/5/2025 tại tỉnh Bến Tre, Liên doanh ký kết chiến lược phân phối tôm giống công nghệ cao, sản phẩm dinh dưỡng tôm cải tiến và đội ngũ kỹ thuật hỗ trợ trực tiếp tại trại nuôi.

Hiệp hội hợp tác công tư giữa các bên của đối tác Hà Lan và Việt Nam (ShrimpTechVietnam) nhằm giúp người nuôi tôm phát triển bền vững. Các dự án của ShrimpTechVietnam những năm qua đã xây dựng hệ sinh thái sản phẩm, hướng đến bền vững và lợi nhuận. Gồm có, ứng dụng công nghệ tổng hợp để giám sát các thiết bị cho ăn trong ao và các hoạt động suốt quá trình nuôi tôm. Với máy cho tôm ăn tự động, chỉ phát thức ăn khi cần thiết hoặc theo lịch trình được định sẵn; đặc biệt nó có thể kết hợp với ShrimpTalk để phát hiện âm thanh của tôm, qua công nghệ thông minh phân tích nhu cầu của tôm và điều phát thức ăn tối ưu. Có thiết bị liên tục giám sát lượng ôxy hòa tan và nhiệt độ trong nước để gửi cảnh báo trước khi các thông số này đạt đến mức độ nguy hiểm.

Công ty TNHH Behn Meyer Việt Nam xây dựng chuỗi cung ứng thực phẩm xanh, sạch với 3 mục tiêu chính: Bền vững, phúc lợi thủy sản và bảo vệ môi trường; nhằm thực hiện sứ mệnh: Nâng cao đời sống người nuôi, phát triển bền vững ngành thủy sản, đóng góp vào sự thịnh vượng chung. Behn Meyer hình thành gần 200 năm ở Đức và đến Việt Nam đã 30 năm. Kết quả phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội của Behn Meyer khá tốt, đã đạt được chứng chỉ Platinum của tổ chức EcoVadis – cấp độ cao nhất, chỉ 1% trong tổng số hơn 130.000 doanh nghiệp toàn cầu tham gia đánh giá được nhận. 

Giám đốc điều hành Behn Meyer Việt Nam bày tỏ: “Chúng tôi nhận thấy sự quan tâm và cam kết mạnh mẽ từ các cơ quan quản lý cũng như cộng đồng doanh nghiệp đối với các giải pháp phát triển ngành tôm bền vững. Đây là một tín hiệu hết sức tích cực, chứng tỏ ngành thủy sản Việt Nam đã sẵn sàng cho công cuộc chuyển đổi xanh. 

Khi tất cả các bên cùng chung sức, quyết tâm và hành động, mục tiêu “xanh hóa vùng nuôi” hoàn toàn có thể đạt được, góp phần đưa ngành thủy sản Việt Nam phát triển hiện đại, bền vững và thân thiện với môi trường”.

Sáu Nghệ