Chiết xuất thảo dược tăng cường miễn dịch tế bào

Hệ miễn dịch của tôm gồm hai nhánh chính: miễn dịch thể dịch và miễn dịch tế bào, phối hợp nhằm bảo vệ cơ thể khỏi tác nhân gây bệnh. Trong đó, các tế bào máu (hemocyte) giữ vai trò trung tâm, thực hiện nhiều chức năng quan trọng như thực bào, bao vây mầm bệnh, hình thành nốt sần, kích hoạt hệ thống prophenoloxidase (proPO), đồng thời tổng hợp các peptide kháng khuẩn (AMPs) và enzyme chống ôxy hóa (Tassanakajon et al., 2018).

Hemocyte được chia thành ba loại: tế bào không hạt hyaline (HC), tế bào bán hạt (SGC) và tế bào hạt (GC) (Sun et al., 2020; Xian et al., 2021). Trong đó, SGC và GC có hoạt tính thực bào mạnh, đóng vai trò then chốt trong điều hòa miễn dịch và kích hoạt hệ proPO – cơ chế quan trọng giúp loại bỏ mầm bệnh, tạo melanin và hỗ trợ phục hồi tổn thương (Tuan et al., 2016; Liu et al., 2020).

VIU-VET là chiết xuất thực vật do Catalysis S.L. (Tây Ban Nha) phát triển, chứa các phân tử hoạt tính sinh học như axit amin có khả năng chống ôxy hóa và điều hòa miễn dịch. Sản phẩm này đã được chứng minh hiệu quả trong nâng cao sức khỏe và năng suất ở heo, song chưa có nghiên cứu ứng dụng trong nuôi trồng thủy sản. Nghiên cứu hiện tại được thực hiện nhằm đánh giá khả năng tăng cường đáp ứng miễn dịch ở tôm khi bổ sung VIU-VET qua thức ăn.

Vật liệu và phương pháp

Thức ăn thương mại được phối trộn với chiết xuất thực vật VIU-VET ở hai liều lượng: 4 mL/kg và 10 mL/kg. Hỗn hợp được trộn với 5% tinh bột biến tính alpha làm chất kết dính, sau đó phủ ngoài bằng 5% dầu mực.

TTCT khỏe mạnh (trọng lượng trung bình ~ 2 g) được thuần dưỡng 3 ngày trước khi bố trí thí nghiệm. Tôm được chia thành ba nhóm ăn khác nhau: F1: không bổ sung VIU-VET (đối chứng); F2: bổ sung 4 mL VIU-VET/kg thức ăn; F3: bổ sung 10 mL VIU-VET/kg thức ăn.

Mỗi nghiệm thức được lặp lại 3 lần, mỗi bể nuôi 25 con tôm (kích thước bể 48 × 70 × 41 cm³; thể tích nước 100 L; độ mặn 20 ppt). Vào ngày 7 và 21 sau khi cho ăn, 5 mẫu tôm mỗi lặp được thu để phân tích các chỉ tiêu miễn dịch: tổng số tế bào máu (THC), tỷ lệ phân bố tế bào máu (DHC), và hoạt tính thực bào.

Kết quả

Tổng số bạch cầu (THC) và phân loại bạch cầu (DHC)

Sau 7 ngày cho ăn, tổng số bạch cầu (THC) không có sự khác biệt đáng kể giữa các nhóm (P>0,05). Tuy nhiên, đến ngày 21, nhóm tôm ăn khẩu phần F3 ghi nhận THC cao hơn rõ rệt (2,5 ± 0,7 x 107 tế bào/mL) so với nhóm F1 (1,93 ± 0,6 x 107 tế bào/mL) (P=0,035).

Ba loại bạch cầu được xác định gồm: tế bào hyaline (HC), bán hạt (SGC) và hạt lớn (GC). Trong đó, số lượng tế bào SGC ở nhóm F3 cao nhất, khác biệt có ý nghĩa thống kê so với F1 vào cả ngày 7 (P=0,038) và ngày 21 (P=0,007). Ngược lại, số lượng HC ở F3 lại thấp hơn đáng kể so với F1 vào ngày 21 (P=0,006) (Hình 1).

Hoạt tính thực bào của bạch cầu

Tỷ lệ thực bào trung bình của các nhóm dao động 22,34 – 32,26% vào ngày 7 và 18,05 – 25,21% vào ngày 21. Nhóm F3 và F2 đều có hoạt tính thực bào cao hơn đáng kể so với F1 ở cả hai thời điểm (P<0,05) (Hình 2).

Chỉ số thực bào trung bình dao động trong khoảng 1,31 – 1,61 vào ngày 7 và 1,27 – 1,41 vào ngày 21. Nhóm F3 luôn ghi nhận chỉ số cao hơn đáng kể so với F1, trong khi F2 chỉ vượt F1 ở ngày 7.

Hình ảnh minh họa hoạt tính thực bào của bạch cầu ở các nhóm khẩu phần F1–F3 được trình bày trong hình 3 (ngày 7) và hình 4 (ngày 21).

Thảo luận và kết luận

Bổ sung chiết xuất thảo dược VIU-VET vào khẩu phần ăn giúp tăng cường miễn dịch tế bào ở tôm, thể hiện qua tổng số tế bào máu (THC) tăng, tỷ lệ tế bào bán hạt (SGC) cao hơn, số lượng và hiệu suất thực bào được cải thiện. Hiệu quả tăng dần theo liều lượng, trong đó nhóm 10 mL/kg cho thấy phản ứng miễn dịch mạnh hơn rõ rệt so với nhóm 4 mL/kg.

Kết quả phù hợp với các nghiên cứu trước, khẳng định vai trò của chất kích thích miễn dịch trong việc tăng THC và hoạt tính thực bào, góp phần nâng cao khả năng đề kháng với các tác nhân gây bệnh như Vibrio spp. và WSSV. Vì SGC và GC là các tế bào thực bào chủ lực ở tôm, sự gia tăng số lượng thực bào phản ánh rõ nét khả năng loại trừ mầm bệnh được cải thiện.

Tóm lại, bổ sung VIU-VET, đặc biệt ở liều cao, có thể cải thiện rõ rệt miễn dịch tế bào của tôm chỉ sau 7 ngày. Tuy nhiên, cần tiếp tục nghiên cứu trong điều kiện nuôi thực tế để đánh giá hiệu quả ứng dụng lâu dài của sản phẩm này trong nuôi tôm.

Dũng Nguyên
(Theo Aquafeed)