Xuất khẩu thủy sản sang Hoa Kỳ tăng trưởng giữa những “gọng kìm” mới

Xuất khẩu vẫn khả quan

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Hoa Kỳ tháng 7/2025 đạt 149,7 triệu USD, tăng 13,6% so với tháng 6 nhưng vẫn giảm 17,5% so với cùng kỳ 2024. Lũy kế 7 tháng đầu năm đạt 1,048 tỷ USD, tương đương 57,6% so với cả năm 2024.

Trong cơ cấu mặt hàng, tôm, cá tra và cá ngừ là ba nhóm sản phẩm chủ lực của Việt Nam trên thị trường Hoa Kỳ. Trong đó, tôm tiếp tục chiếm tỷ trọng lớn nhất (62,8 triệu USD trong tháng 7), tiếp theo là cá tra (28,6 triệu USD) và cá ngừ (17,8 triệu USD).

Xuất khẩu cá ngừ Việt Nam đang đứng trước nguy cơ mất thị trường Hoa Kỳ với chính sách mới từ NOAA. Ảnh: TTXVN 

Bước sang tháng 8/2025, tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của cả nước đạt khoảng 1,07 tỷ USD, nâng giá trị 8 tháng đầu năm lên khoảng 7,15 tỷ USD, tăng trưởng khả quan so với cùng kỳ năm trước. Riêng thị trường Hoa Kỳ, ước tính lũy kế 8 tháng đạt xấp xỉ 1,2 tỷ USD, tiếp tục giữ vị trí đầu bảng trong các thị trường xuất khẩu của Việt Nam.

Đáng chú ý, cá tra – một trong những sản phẩm chịu nhiều cạnh tranh, vẫn duy trì mức tăng ổn định, với giá trị khoảng 234 triệu USD trong 8 tháng. Đây là tín hiệu tích cực cho thấy nhu cầu của người tiêu dùng Hoa Kỳ đối với các sản phẩm thủy sản thiết yếu vẫn còn cao.

Hai “gọng kìm” chính sách 

Dù doanh số khả quan, bức tranh xuất khẩu thủy sản sang thị trường Hoa Kỳ không hoàn toàn sáng. Ngành thủy sản đứng trước hai rào cản lớn từ Hoa Kỳ, đó là Đạo luật Bảo tồn động vật biển (MMPA) và chính sách thuế quan mới.

Ngày 26/8/2025, Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Hoa Kỳ (NOAA) công bố kết quả đánh giá “tương đương” cho các nghề cá nhập khẩu. Theo đó, 12 nghề cá của Việt Nam bị từ chối vì chưa đáp ứng yêu cầu bảo tồn động vật biển, bao gồm: ngư cụ gây nguy hiểm cho động vật có vú biển, thiếu hệ thống giám sát và biện pháp giảm thiểu chưa hiệu quả.

Theo quy định, từ ngày 1/1/2026, mọi sản phẩm khai thác từ 12 nghề này sẽ không được phép nhập khẩu vào Hoa Kỳ. Năm 2024, các nghề này từng mang về khoảng 200 triệu USD, tương đương hơn 10% kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang Mỹ. Nếu không sớm khắc phục, Việt Nam có thể mất trắng phân khúc này trong vài tháng tới.

Song song với MMPA, từ 7/8/2025 Hoa Kỳ áp thuế 20% với hàng hóa xuất xứ Việt Nam và 40% đối với các lô hàng bị nghi ngờ “chuyển tải”. Quyết định này khiến kim ngạch xuất khẩu hàng hóa Việt Nam sang Mỹ trong tháng 8 giảm 2% so với tháng 7, dù tính chung 8 tháng vẫn tăng 26,4% so với cùng kỳ.

Đối với thủy sản – mặt hàng vốn có biên lợi nhuận không quá cao, mức thuế mới lập tức đẩy giá thành lên, làm giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt so với các đối thủ như Ecuador, Ấn Độ hay Thái Lan.

Triển vọng những tháng cuối năm

Theo nhận định của các chuyên gia, quý IV/2025 sẽ là giai đoạn bản lề. Nhu cầu tiêu dùng tại Mỹ vẫn ổn định, đặc biệt với nhóm sản phẩm thiết yếu như tôm, cá tra, cá ngừ. Các doanh nghiệp có chứng nhận quốc tế (ASC, BAP, MSC) và hệ thống truy xuất nguồn gốc minh bạch sẽ giữ được lợi thế. Ngoài ra, việc một số nhà nhập khẩu Mỹ tìm nguồn cung ngoài Trung Quốc để tránh thuế cao cũng mở ra cơ hội cho Việt Nam.

Tuy nhiên, rủi ro ngắn hạn rất lớn. Nếu không kịp bổ sung và hoàn thiện hồ sơ với NOAA, từ 1/1/2026, Việt Nam sẽ mất khoảng 200 triệu USD kim ngạch do 12 nghề bị cấm. Cộng thêm thuế 20 – 40%, giá thủy sản Việt sẽ cao hơn đáng kể so với các nước cạnh tranh, có thể làm chững lại đà tăng trưởng ngay từ quý IV.

Theo ông Trương Đình Hòe, nguyên Tổng Thư ký VASEP, doanh nghiệp cần khẩn trương hoàn thiện hồ sơ chứng minh biện pháp bảo tồn động vật biển, tăng cường hệ thống giám sát nghề cá. Đây là điều kiện tiên quyết để duy trì xuất khẩu sang Hoa Kỳ.

Để ứng phó, các chuyên gia khuyến nghị trong ngắn hạn, Chính phủ và các hiệp hội ngành hàng cần đàm phán với NOAA để gia hạn thời gian khắc phục. Trong khi đó, doanh nghiệp ưu tiên các sản phẩm có truy xuất nguồn gốc rõ ràng, sớm hoàn thiện chứng nhận quốc tế. Tận dụng cơ hội “chuyển đơn hàng” từ các thị trường khác, nhất là với sản phẩm chế biến cao.

Về lâu dài, doanh nghiệp thủy sản Việt Nam cần đầu tư hệ thống giám sát điện tử cho nghề cá khai thác tự nhiên. Tăng tỷ trọng sản phẩm chế biến sâu, giá trị gia tăng để bù chi phí thuế và logistics. Đẩy mạnh mở rộng thị trường sang EU, Nhật Bản, Hàn Quốc và các thị trường mới nhằm giảm rủi ro tập trung.

Xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Hoa Kỳ trong 8 tháng đầu năm 2025 vẫn giữ được đà tăng trưởng, nhưng triển vọng không còn quá sáng khi các rào cản kỹ thuật và thuế quan của Hoa Kỳ ngày càng khắt khe. Những tháng cuối năm này sẽ là phép thử cho khả năng thích ứng của doanh nghiệp Việt Nam. Chỉ khi nhanh chóng nâng chuẩn khai thác, minh bạch chuỗi cung ứng và đa dạng hóa thị trường, ngành thủy sản mới có thể giữ vững thị phần tại Hoa Kỳ – thị trường vừa tiềm năng vừa đầy thách thức.

Phạm Thu