Xuất khẩu tôm ổn định, sẵn sàng trước thách thức mới

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), tháng 8/2025, xuất khẩu tôm Việt Nam đạt 479 triệu USD, tăng gần 19% so cùng kỳ năm trước. Lũy kế 8 tháng đầu năm, kim ngạch đạt 2,97 tỷ USD, tăng 23%, ghi nhận đà tăng trưởng ổn định từ đầu năm.
Trong cơ cấu sản phẩm, TTCT vẫn giữ vai trò chủ lực với hơn 64% thị phần; tôm sú có mức tăng nhẹ, trong khi nhóm tôm loại khác nổi bật với tốc độ tăng trưởng ba con số nhờ nhu cầu mạnh đối với tôm hùm. Giá tôm nguyên liệu trong nước vẫn ở mức cao so với các nguồn cung cạnh tranh, dù có điều chỉnh giảm nhẹ trong tuần đầu tháng 9, phản ánh tình trạng nguồn cung chưa thật sự dồi dào.

Biến động từ thị trường lớn

Thị trường Trung Quốc và Hồng Kông tiếp tục là điểm sáng với mức tăng trưởng 62% trong tháng 8, đưa giá trị 8 tháng lên tới 836 triệu USD, tăng 75% và chiếm gần 30% tổng kim ngạch của cả nước. Nhu cầu tập trung vào các sản phẩm tươi sống và phân khúc cao cấp như tôm hùm, tôm sú size lớn, giúp doanh nghiệp Việt tận dụng được lợi thế khác biệt so với Ecuador hay Ấn Độ. Tuy nhiên, tồn kho nhập khẩu tại Trung Quốc đang có xu hướng tăng và giá bán tại chỗ đã giảm, cho thấy khả năng điều chỉnh trong ngắn hạn.

Tại thị trường Mỹ, xuất khẩu tháng 8 đạt 92,6 triệu USD, cao hơn 1,4% so cùng kỳ năm trước, nâng tổng kim ngạch 8 tháng lên gần 500 triệu USD. Con số này cho thấy Mỹ vẫn là thị trường quan trọng của tôm Việt, nhưng diễn biến về chính sách thương mại đang đặt ra thách thức không nhỏ.

Kết quả sơ bộ POR19 (đợt rà soát hành chính lần thứ 19 của Bộ Thương mại Mỹ đối với lệnh áp thuế chống bán phá giá tôm nước ấm đông lạnh nhập khẩu từ Việt Nam trong giai đoạn từ 01/02/2023 đến 31/01/2024) với mức thuế chống bán phá giá cao hơn nhiều so với trước đây, cùng với thuế chống trợ cấp và thuế đối ứng, có thể ảnh hưởng đáng kể đến lợi thế cạnh tranh.
Hiện ngành tôm, các hiệp hội và cơ quan chức năng đang tích cực làm việc để bảo vệ quyền lợi chính đáng. Trong khi chờ kết quả cuối cùng, doanh nghiệp cần thận trọng trong ký kết hợp đồng mới, đồng thời chủ động mở rộng thị trường thay thế để giảm áp lực phụ thuộc.

Thị trường EU tiếp tục duy trì đà tăng tích cực, tháng 8 đạt 66,9 triệu USD, tăng 19% so cùng kỳ; lũy kế 8 tháng đạt gần 376 triệu USD, tăng hơn 17%. Đức, Bỉ và Pháp tiếp tục đóng vai trò đầu tàu, trong khi Hà Lan chủ yếu giữ vai trò trung chuyển. Với nhu cầu cả năm dự báo chạm mức kỷ lục, EU vẫn là dư địa quan trọng cho tôm Việt, đặc biệt ở các sản phẩm chế biến sâu, có chứng nhận bền vững, minh bạch và truy xuất nguồn gốc.

Khối CPTPP cũng ghi nhận kết quả khả quan khi kim ngạch tháng 8 đạt hơn 130 triệu USD, tăng tới 40%. 8 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu sang khối này đạt 829 triệu USD, tăng 36%. Nhật Bản và Australia là động lực chính, với nhu cầu ổn định và tập trung vào các dòng sản phẩm tiện lợi, chất lượng cao.

Ngoài ra, các thị trường Hàn Quốc, Đài Loan duy trì mức tăng trưởng hai con số trong 8 tháng đầu năm; trong khi Nga và Canada có dấu hiệu chững lại.

Với đà tăng trưởng hiện tại, những tháng cuối năm nay, Trung Quốc và EU được dự báo vẫn giữ nhịp tăng trưởng tốt, trong khi Mỹ là thị trường cần theo dõi sát sao diễn biến về thuế. Dù còn nhiều yếu tố bất định, cơ hội tăng trưởng vẫn còn nhờ nhu cầu tiêu thụ toàn cầu cải thiện, nhất là trong mùa cao điểm cuối năm.

VASEP cho rằng, trong bối cảnh thị trường phân hóa, doanh nghiệp tôm Việt cần linh hoạt hơn trong chiến lược. Thay vì tập trung quá nhiều vào một thị trường, cần chủ động khai thác đồng thời các khu vực CPTPP, EU và Trung Quốc để cân bằng rủi ro.

Bên cạnh đó, việc nâng cấp sản phẩm theo hướng giá trị gia tăng, gắn với các chứng nhận ASC, hữu cơ và bền vững, sẽ giúp tăng sức cạnh tranh ở những phân khúc ít chịu tác động từ giá. Ngoài ra, việc liên kết chặt chẽ với vùng nuôi để ổn định nguồn cung, kiểm soát chất lượng và chi phí cũng là yếu tố then chốt.

Tái cơ cấu toàn diện

Trong bối cảnh áp lực ngày càng lớn, ngành tôm nói riêng và ngành thủy sản Việt Nam nói chung không còn con đường nào khác ngoài việc tái cơ cấu toàn diện theo hướng xanh, minh bạch và bền vững.

Giới chuyên gia cho rằng, doanh nghiệp cần thay đổi chiến lược cạnh tranh. Thay vì chạy đua về giá, thủy sản Việt Nam cần chinh phục khách hàng bằng chất lượng, sự minh bạch và tính bền vững. Sản phẩm tôm hữu cơ, tôm đạt chứng nhận ASC hay cá tra sinh thái đang là xu hướng được ưa chuộng tại châu Âu. Việc ứng dụng công nghệ blockchain, QR code trong truy xuất nguồn gốc không chỉ đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế mà còn nâng cao giá trị thương hiệu Việt.

Tôm sinh thái, tôm đạt chứng nhận ASC là xu hướng được ưa chuộng tại nhiều thị trường. Ảnh: MP

Trong khi đó, các thị trường mới nổi như Trung Đông, Nam Á, châu Phi và Nam Mỹ đang mở ra dư địa tăng trưởng rộng lớn. Đây là những khu vực có nhu cầu thủy sản cao nhưng ít bị ràng buộc bởi các tiêu chuẩn ngặt nghèo như EU hay Mỹ. Nhờ lợi thế về giá cả cạnh tranh và chất lượng ổn định, sản phẩm cá tra, tôm, cá ngừ và nhuyễn thể của Việt Nam ngày càng khẳng định được chỗ đứng tại đây.

Quan trọng hơn, Việt Nam có thể tận dụng các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như EVFTA, CPTPP hay UKVFTA để mở rộng thị phần và nâng cao năng lực cạnh tranh. Những hiệp định này không chỉ mang lại lợi thế về thuế quan, mà còn tạo động lực để doanh nghiệp cải thiện quy trình sản xuất, nâng cao tiêu chuẩn và xây dựng thương hiệu quốc gia cho thủy sản Việt.

Sự kiên định trong chiến lược phát triển xanh, minh bạch và bền vững sẽ là chìa khóa mở ra tương lai cho thủy sản Việt Nam. Đây không chỉ là giải pháp ngắn hạn để đáp ứng yêu cầu xuất khẩu, mà còn là con đường dài hạn nhằm xây dựng uy tín thương hiệu Việt trên thị trường quốc tế. Khi các doanh nghiệp chủ động nâng cao chất lượng, ứng dụng công nghệ hiện đại và mở rộng thị trường mới, ngành thủy sản Việt Nam hoàn toàn có thể kỳ vọng đạt mốc 10 tỷ USD xuất khẩu, tiếp tục khẳng định vai trò là một trong những ngành hàng chủ lực đóng góp quan trọng cho nền kinh tế quốc gia.

Thái Bình