Thặng dư thương mại nông, lâm, thủy sản 9 tháng đầu năm tăng mạnh

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tổng kim ngạch xuất khẩu 9 tháng năm 2025 ước đạt 52,3 tỷ USD, tăng gần 16% so với cùng kỳ năm trước, cán cân thương mại của ngành ghi nhận mức thặng dư ấn tượng. Riêng tháng 9/2025, thặng dư đạt khoảng 2,4 tỷ USD, tăng 42,4% so với cùng kỳ năm trước. Lũy kế 9 tháng, thặng dư thương mại đạt mức kỷ lục 15,9 tỷ USD, cao hơn 17,6% so với cùng kỳ 2024.

Các thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam tiếp tục duy trì tăng trưởng tích cực. Hoa Kỳ và Trung Quốc hiện chiếm khoảng 41% tổng giá trị xuất khẩu, trong đó Hoa Kỳ dẫn đầu với 21%, Trung Quốc chiếm gần 20%. Đáng chú ý, tỷ trọng xuất khẩu sang Liên minh châu Âu (EU) và Nhật Bản tăng trở lại, trong khi thị phần tại ASEAN và Hàn Quốc giảm nhẹ. Cơ cấu thị trường có sự dịch chuyển tích cực, phản ánh xu hướng doanh nghiệp Việt Nam đang từng bước chinh phục các thị trường cao cấp hơn, có giá trị gia tăng lớn hơn.

Cá ngừ là một trong những sản phẩm có nguy cơ gặp khó tại thị trường Mỹ với Đạo luật Bảo vệ thú biển (MMPA). Ảnh: ST

Trong bức tranh tăng trưởng chung, ngành thủy sản tiếp tục là điểm sáng nổi bật. Giá trị xuất khẩu thủy sản 9 tháng ước đạt 8,116 tỷ USD, tăng 12,3% so với cùng kỳ năm trước. Trong cơ cấu ngành, tôm chiếm tỷ trọng lớn nhất, khoảng 41%, tiếp theo là cá da trơn gần 18%, cá ngừ khoảng 8%, mực – bạch tuộc xấp xỉ 6%, cùng các nhóm khác như cá hồi, cua – ghẹ…  

Sự bứt phá của thủy sản đến từ nhiều nguyên nhân, trong đó quan trọng nhu cầu tiêu thụ phục hồi tại các thị trường lớn như Mỹ, EU, Trung Quốc. Doanh nghiệp trong nước đẩy mạnh chế biến sâu, đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật và an toàn thực phẩm ngày càng cao, đồng thời tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do đang có hiệu lực. Theo dự báo của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), nếu xu hướng tích cực được duy trì, kim ngạch xuất khẩu thủy sản năm 2025 có thể đạt mốc 10 tỷ USD.

Tuy nhiên, ngành thủy sản vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức. Cụ thể, tại thị trường Mỹ, thuế đối ứng 20% khiến thủy sản Việt Nam kém cạnh tranh hơn so với Thái Lan, Indonesia hay Ecuador. Ngành tôm còn đứng trước nguy cơ bị áp thuế chống bán phá giá cao trong đợt rà soát POR19 (đợt rà soát hành chính lần thứ 19 của Bộ Thương mại Mỹ đối với lệnh áp thuế chống bán phá giá tôm nước ấm đông lạnh nhập khẩu từ Việt Nam trong giai đoạn từ 01/02/2023 đến 31/01/2024).

Thêm vào đó, từ ngày 01/01/2026, Mỹ sẽ cấm nhập khẩu hải sản từ 12 nghề cá của Việt Nam không được công nhận tương đương theo Đạo luật Bảo vệ thú biển (MMPA), có thể làm mất đi hơn 500 triệu USD kim ngạch mỗi năm.

Cùng với đó, “thẻ vàng” IUU vẫn chưa được gỡ bỏ, cộng thêm các quy định mới về kích thước tối thiểu cá ngừ vằn và cấm trộn lẫn nguyên liệu khiến nhiều doanh nghiệp gặp trở ngại trong việc xoay xở nguồn nguyên liệu hợp pháp.

Để duy trì đà tăng trưởng, ngành nông nghiệp tập trung nhiều giải pháp, như đẩy mạnh truy xuất nguồn gốc, tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế, sớm gỡ “thẻ vàng” IUU; đa dạng hóa thị trường, nâng cao năng lực chế biến sâu và phát triển sản phẩm có giá trị gia tăng cao; đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp, ngư dân tiếp cận vốn và công nghệ để hiện đại hóa sản xuất, đáp ứng các yêu cầu nhập khẩu khắt khe. 

Thặng dư thương mại ngành nông nghiệp 9 tháng đầu năm tăng mạnh là tín hiệu khả quan, chứng tỏ năng lực xuất khẩu của Việt Nam đang được củng cố. Tuy nhiên, để biến lợi thế thành tăng trưởng bền vững, Việt Nam cần sớm xử lý những rủi ro và đẩy mạnh chuyển đổi sang sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn. 

Bảo Hân