Mỹ tạm hoãn lệnh cấm nhập khẩu ghẹ từ Việt Nam và 3 quốc gia châu Á

Theo thông tin mới nhất từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), ngày 31/10, Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ đã ban hành Lệnh đình chỉ vụ kiện giữa Viện Thủy sản Quốc gia Mỹ (NFI), Hiệp hội Nhà hàng Quốc gia Mỹ (NRA) cùng một số doanh nghiệp thủy sản Mỹ với Chính phủ Hoa Kỳ. Vụ kiện này liên quan đến việc thực thi Đạo luật Bảo vệ Động vật Có vú Biển (MMPA) – cơ sở pháp lý cho lệnh cấm nhập khẩu đối với một số nghề cá bị cho là có nguy cơ gây hại đến sinh vật biển có vú.

Theo đó, quy định cấm nhập khẩu ghẹ bơi (swimming crab) từ Việt Nam, Philippines, Indonesia và Sri Lanka sẽ được tạm hoãn cho đến khi Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA/NMFS) hoàn tất quá trình đánh giá lại “khả năng so sánh tương đương” (comparability findings) – tức là mức độ tương đồng trong việc bảo vệ động vật có vú biển giữa các quốc gia xuất khẩu và Mỹ.

Trước đó, ngày 11/10/2025, NFI và các bên liên quan đã đệ đơn kiện NOAA/NMFS tại New York, cho rằng cơ quan này vi phạm thủ tục hành chính khi bác bỏ công nhận tính tương đương đối với 240 nghề cá của 46 quốc gia, trong đó có nghề khai thác ghẹ của Việt Nam (Fishery ID 2988). Sau quá trình thương lượng, Bộ Tư pháp Mỹ và phía nguyên đơn đã đạt được thỏa thuận tạm thời, đồng ý tạm ngưng thi hành lệnh cấm cho đến khi có quyết định mới từ NMFS.

Theo thỏa thuận, các quốc gia bị ảnh hưởng – gồm Việt Nam, Indonesia, Philippines và Sri Lanka – sẽ có ít nhất 60 ngày để cung cấp thêm thông tin, dữ liệu hoặc bằng chứng bổ sung cho NOAA nhằm phục vụ quá trình đánh giá lại. Sau khi nhận hồ sơ, NMFS có 120 ngày để đưa ra quyết định mới và công bố công khai kết quả xem xét.

Các nghề cá được tạm hoãn áp dụng lệnh cấm bao gồm:

 Việt Nam – Fishery ID 2988 (nghề lưới rê và lưới vây)

 Indonesia – Fishery ID 12391 (lưới rê và lưới vây)

 Philippines – Fishery ID 2129, 2130 (bẫy, lưới rê và lưới vây)

 Sri Lanka – Fishery ID 2705 (lưới cua, lưới rê và lưới vây).

Theo Viện Thủy sản Quốc gia Mỹ (NFI), việc đạt được thỏa thuận này đồng nghĩa với việc xuất khẩu ghẹ từ các nước nói trên sẽ tiếp tục được duy trì trong thời gian tới. Tuy nhiên, trách nhiệm hoàn thiện hồ sơ và chứng minh các biện pháp bảo vệ sinh vật biển phù hợp với tiêu chuẩn của Mỹ vẫn thuộc về cơ quan quản lý nghề cá của từng quốc gia.

Các bên liên quan được khuyến nghị khẩn trương nộp bổ sung thông tin trong vòng 60 ngày kể từ khi Chính phủ Mỹ chấm dứt tình trạng “đóng cửa” (shutdown) ngân sách, đồng nghĩa với hạn chót có thể rơi vào đầu tháng 1/2026.

Ảnh minh họa. Nguồn: ST

Đại diện VASEP nhận định, việc Mỹ tạm hoãn lệnh cấm nhập khẩu ghẹ là diễn biến tích cực đối với ngành xuất khẩu ghẹ Việt Nam – vốn phụ thuộc lớn vào thị trường này. Hiện Mỹ chiếm tới 81% tổng kim ngạch xuất khẩu ghẹ của Việt Nam, tương đương 46 triệu USD trong 9 tháng đầu năm 2025, tăng 5% so với cùng kỳ năm trước. Tổng kim ngạch xuất khẩu ghẹ của Việt Nam đạt gần 58 triệu USD, tăng nhẹ 1% so với cùng kỳ 2024.

Tuy nhiên, theo VASEP, đà tăng trưởng đang có dấu hiệu chậm lại so với năm 2024 – thời điểm xuất khẩu ghẹ tăng hai con số. Nguyên nhân chủ yếu do giá bán cao, chi phí logistics gia tăng và sự cạnh tranh mạnh từ Indonesia và Philippines – hai nguồn cung lớn của thị trường Mỹ.

Dù vậy, Mỹ vẫn được xem là thị trường then chốt của ngành ghẹ Việt Nam, đặc biệt với các sản phẩm giá trị cao như thịt ghẹ hấp chín và ghẹ đóng hộp – dòng sản phẩm phổ biến tại các chuỗi nhà hàng và kênh bán lẻ.

Các chuyên gia cho rằng, trong 60 ngày tới, việc Việt Nam phối hợp chặt chẽ với NOAA/NMFS để cung cấp đầy đủ dữ liệu về hoạt động khai thác, giám sát và giảm thiểu tác động đến động vật có vú biển là yếu tố quyết định để giữ vững vị thế tại thị trường Mỹ.

“Lệnh tạm hoãn là cơ hội để Việt Nam chứng minh nỗ lực của mình trong quản lý nghề cá có trách nhiệm. Nếu quá trình xem xét cho kết quả tích cực, xuất khẩu ghẹ Việt Nam sang Mỹ sẽ được duy trì ổn định, thậm chí mở rộng hơn trong tương lai,” đại diện VASEP nhấn mạnh.

Việc Mỹ tạm dừng áp dụng lệnh cấm không chỉ giúp ngành ghẹ duy trì đà xuất khẩu mà còn thể hiện sự hợp tác ngày càng chặt chẽ giữa các bên trong việc cân bằng giữa bảo vệ môi trường biển và đảm bảo thương mại công bằng.

Thùy Khánh