Thị trường EU: Yêu cầu ngày càng cao hơn về tính bền vững

Theo số liệu từ Cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang EU trong tháng 9/2025 đạt 106,9 triệu USD, tăng 30,2% so với cùng kỳ năm 2024 và cao hơn 20,3 triệu USD so với mức bình quân năm 2024. Lũy kế 9 tháng đầu năm, xuất khẩu thủy sản sang thị trường này đạt 866,7 triệu USD, tương đương 83,5% kim ngạch cả năm 2024. Kết quả này cho thấy thị trường EU tiếp tục duy trì vai trò là một trong những động lực tăng trưởng quan trọng của ngành thủy sản Việt Nam.

Trong cơ cấu mặt hàng xuất khẩu sang thị trường EU xuất hiện sự phân hóa rõ rệt. Tôm vẫn là sản phẩm chủ lực, chiếm gần 55% tổng kim ngạch thủy sản xuất sang EU trong tháng 9/2025, đạt 58,5 triệu USD. Mặc dù giá trị xuất khẩu tôm giảm 8% so với tháng trước, nhưng mức tăng 48,9% so với cùng kỳ năm trước là minh chứng cho sức phục hồi mạnh của mặt hàng này. Cá ngừ đạt 15,8 triệu USD, tăng gần 7% so với tháng 9/2024, trong khi cá da trơn giảm nhẹ 0,4%, xuống 13,8 triệu USD.

Giá xuất khẩu bình quân tại thị trường này cũng ghi nhận xu hướng trái chiều, tôm tăng 13,1% so với cùng kỳ, nhưng cá ngừ và cá da trơn lại giảm do áp lực dư cung toàn cầu.

Giá xuất khẩu cá da trơn Việt Nam sang EU chịu áp lực dư cung toàn cầu. Ảnh: Vũ Sinh/TTXVN

Tại thị trường EU, sản phẩm thủy sản nước ta chịu sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt. Nhóm hàng tôm đang phải đối đầu với nguồn cung từ Ecuador và Ấn Độ, hai quốc gia có lợi thế lớn về giá, đặc biệt đối với sản phẩm tôm nguyên liệu đông lạnh. Tuy nhiên, lợi thế của Việt Nam nằm ở năng lực chế biến sâu và chất lượng sản phẩm phù hợp với xu hướng tiêu dùng bền vững của EU. Khoảng 50% tôm xuất khẩu của Việt Nam sang EU là sản phẩm chế biến, giúp gia tăng giá trị và bảo đảm biên lợi nhuận tốt hơn.

Thêm nữa, yêu cầu thị trường EU ngày càng nghiêm ngặt cũng là vấn đề mà doanh nghiệp thủy sản phải đặc biệt lưu ý. Mặc dù trong 9 tháng đầu năm 2025, số cảnh báo liên quan đến nông sản và thực phẩm Việt Nam vào EU giảm khoảng 50%, khối này vẫn liên tục siết chặt quy định về dư lượng kháng sinh, thuốc bảo vệ thực vật và vi sinh. Điều này buộc doanh nghiệp phải tăng đầu tư cho hệ thống quản lý chất lượng, kiểm soát nguyên liệu và truy xuất nguồn gốc điện tử để đáp ứng yêu cầu.

Ngoài ra, quy định liên quan đến phát triển bền vững, trách nhiệm chuỗi cung ứng và môi trường của EU tiếp tục tác động mạnh đến ngành thủy sản. Mặc dù Quy định chống mất rừng (EUDR) không áp trực tiếp lên mặt hàng thủy sản, nhưng các cơ chế rà soát rủi ro, chuẩn truy xuất nguồn gốc cao và yêu cầu về chứng nhận bền vững đang được áp dụng rộng rãi cho các ngành thực phẩm nhập khẩu. Đây là dấu hiệu cho thấy trong tương lai gần, các sản phẩm thủy sản, đặc biệt là những mặt hàng có chuỗi cung ứng phức tạp như cá ngừ, nhiều khả năng sẽ phải tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường chặt chẽ hơn.

Một thách thức đáng kể khác là “thẻ vàng” IUU mà Ủy ban châu Âu (EC) đang áp dụng đối với Việt Nam. Các sản phẩm khai thác như cá ngừ, mực và bạch tuộc đều bị ảnh hưởng trực tiếp. Nếu không tháo gỡ được “thẻ vàng”, thủy sản khai thác của Việt Nam sẽ tiếp tục chịu mức kiểm tra cao, kéo theo thời gian thông quan dài và chi phí tăng, làm giảm sức cạnh tranh tại thị trường EU, vốn đã có sự hiện diện mạnh của các đối thủ như Thái Lan, Philippines và Indonesia.

Mặc dù đối diện nhiều thách thức, nhưng triển vọng xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang EU trong quý IV/2025 và năm 2026 vẫn tích cực, nhờ nhu cầu tăng cao trong dịp lễ hội và sự phục hồi kinh tế của khu vực này. Các chuyên gia dự báo tôm, cá ngừ và thủy sản chế biến sẽ tiếp tục giữ đà tăng trưởng tốt. Tuy nhiên, áp lực giảm giá do dư cung toàn cầu, đặc biệt đối với tôm, khả năng còn kéo dài. Doanh nghiệp được khuyến nghị ưu tiên phát triển các dòng sản phẩm chế biến sâu, tiện dụng; mở rộng hợp tác trực tiếp với hệ thống bán lẻ tại EU và đầu tư mạnh vào công nghệ truy xuất nguồn gốc, quản trị rủi ro chuỗi cung ứng.

Từ bức tranh tổng thể trên có thể thấy EU tiếp tục là thị trường trọng điểm của thủy sản Việt Nam khi nhu cầu đang tăng trở lại. Tuy nhiên, để duy trì tốc độ tăng trưởng và mở rộng thị phần, ngành thủy sản cần chuyển mạnh sang mô hình sản xuất bền vững, minh bạch và đáp ứng nhanh các tiêu chuẩn mới của EU. Đây là yêu cầu bắt buộc và là điều kiện tiên quyết để nâng cao giá trị cũng như vị thế của thủy sản Việt Nam tại thị trường EU cũng như trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Hồng Hà