Bột ấu trùng ruồi lính đen thay thế bột cá trong nuôi cá tráp đầu vàng

Nguồn protein mới

Trong bối cảnh nguồn bột cá ngày càng khan hiếm và giá cao, côn trùng, đặc biệt là ấu trùng ruồi lính đen (Hermetia illucens, BSFL) đang nổi lên như một giải pháp tiềm năng thay thế. Nhờ khả năng phát triển trên nhiều loại chất thải hữu cơ và quy mô sản xuất lớn, BSFL không chỉ cung cấp nguồn protein dồi dào mà còn góp phần giảm lãng phí thực phẩm, hướng đến mô hình kinh tế tuần hoàn trong ngành chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản.

Ruồi lính đen. Ảnh: istock

Tại châu Âu, việc sử dụng bột côn trùng trong thức ăn thủy sản đã được cấp phép, song mức độ chấp nhận của người tiêu dùng và nhà sản xuất vẫn còn là vấn đề mới mẻ. Nhiều nghiên cứu trước đó cho thấy, bổ sung BSFL ở các tỷ lệ khác nhau không gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng phi lê cá, ngoại trừ sự gia tăng nhẹ axit béo bão hòa, đặc biệt là axit lauric.

Nghiên cứu do nhóm của Copelotti E. và cộng sự (2025) thực hiện, thuộc dự án Sử dụng bột côn trùng trong ngành nuôi thủy sản, đã đánh giá tác động của việc thay thế một phần bột cá bằng bột BSFL tách béo một phần đối với chất lượng và đặc tính cảm quan của phi lê cá tráp đầu vàng (Sparus aurata).

Thí nghiệm được tiến hành tại hệ thống nuôi tuần hoàn (RAS) của Đại học Pisa với 132 cá thể cá tráp, trung bình nặng 364 gram. Cá được chia ngẫu nhiên vào các bể 420 lít và cho ăn hai loại thức ăn: Khẩu phần đối chứng (CTRL) chứa 22,8% bột cá; Khẩu phần thử nghiệm (IF), trong đó 10% BSFL tách béo thay thế khoảng 40% lượng bột cá của khẩu phần đối chứng.

Sau 10 ngày thích nghi, cá được cho ăn đến khi no mỗi ngày, liên tục trong hai tháng. Cuối kỳ thí nghiệm, cá được nhịn ăn 24 giờ trước khi thu mẫu để phân tích các chỉ tiêu hóa lý và cảm quan.

Chất lượng phi lê không thay đổi

Kết quả phân tích cho thấy, không có sự khác biệt đáng kể về thành phần hóa học tổng thể giữa hai nhóm cá. Điều này phù hợp với các công bố trước đây, khẳng định rằng tỷ lệ thay thế 10% bột cá bằng BSFL không ảnh hưởng tới thành phần dinh dưỡng cơ bản của phi lê.

Màu sắc và độ pH của da và thịt cá cũng tương tự nhau giữa hai nhóm. Chênh lệch màu tổng thể chỉ đạt 2,48, vừa đủ để mắt người có thể nhận thấy, chủ yếu do cá ăn BSFL có da sáng và hơi ngả vàng hơn. Tuy nhiên, khác biệt này không đáng kể về mặt cảm quan.

Ấu trùng ruồi lính đen

Đáng chú ý, việc bổ sung BSFL không làm thay đổi độ pH của phi lê, chứng tỏ quá trình acid hóa sau khi chết (yếu tố ảnh hưởng đến độ tươi và kết cấu thịt) không bị tác động.

Khi xem xét thành phần axit béo, ba loại axit chiếm tỷ lệ lớn nhất ở cả hai nhóm là oleic, linoleic và palmitic, chiếm khoảng 70% tổng lượng axit béo. Mặc dù có sự tăng nhẹ ở axit lauric, myristic và stearic, song đây là hệ quả tự nhiên do BSFL chứa nhiều axit béo bão hòa.

Điều quan trọng, hàm lượng EPA (eicosapentaenoic acid) và DHA (docosahexaenoic acid) không bị giảm sút. Do ấu trùng ruồi lính đen vốn không tổng hợp EPA và DHA, kết quả này phản ánh sự cân bằng dinh dưỡng ổn định của khẩu phần ăn thử nghiệm. Theo nhóm nghiên cứu, điều này cho thấy cá tráp đầu vàng có thể được nuôi bằng thức ăn chứa BSFL ở giai đoạn vỗ béo mà không làm giảm chất lượng dinh dưỡng của sản phẩm.

Không ôxy hóa lipid

Phân tích mức độ ôxy hóa lipid trong phi lê cho thấy, không có khác biệt rõ ràng giữa hai nhóm. Hàm lượng axit béo bão hòa và không bão hòa đa (PUFA) tương tự nhau, dẫn đến mức độ ổn định lipid tương đồng.

Kết quả này tương tự nghiên cứu của Moutinho và cộng sự, khi thay thế dầu thực vật bằng dầu ruồi lính đen trong thức ăn cá tráp, đã ghi nhận sự giảm đáng kể quá trình peroxid hóa lipid, nhờ đặc tính bền ôxy hóa của nguồn dầu côn trùng.

Trong phần đánh giá cảm quan, nhóm nghiên cứu sử dụng phép thử duo–trio với 26 chuyên gia trong lĩnh vực dịch vụ ẩm thực. Ở mẫu phi lê sống, có đến 23 người phân biệt chính xác giữa hai loại mẫu, cho thấy sự khác biệt cảm nhận được ở mức tin cậy 95%. Khi hỏi chi tiết, các chuyên gia nhận thấy khác biệt chủ yếu ở màu sắc, kết cấu, độ tơi và mùi – những yếu tố liên quan đến cấu trúc mô và thành phần axit béo.

Tuy nhiên, ở mẫu phi lê đã nấu chín, chỉ 14 người nhận biết được sự khác biệt, dưới ngưỡng ý nghĩa thống kê. Điều này cho thấy thức ăn chứa BSFL ảnh hưởng nhẹ đến phi lê sống nhưng không làm thay đổi hương vị hoặc cấu trúc sau chế biến.

Tiềm năng và triển vọng

Từ các kết quả trên, nhóm nghiên cứu kết luận rằng, bột ấu trùng ruồi lính đen tách béo một phần hoàn toàn có thể thay thế 10% bột cá trong khẩu phần nuôi cá tráp đầu vàng mà không ảnh hưởng đến thành phần dinh dưỡng, màu sắc hay độ tươi của phi lê.

Sự hiện diện của một số axit béo như lauric và myristic trong thịt cá phản ánh đặc tính riêng của nguồn nguyên liệu BSFL, song không làm biến đổi đáng kể thành phần axit béo tổng thể. Đặc biệt, việc duy trì ổn định EPA và DHA củng cố giá trị dinh dưỡng của sản phẩm cuối cùng. Điều này mở ra hướng đi bền vững cho ngành thức ăn thủy sản.

Nghiên cứu của Đại học Pisa là minh chứng rằng, nguồn protein từ côn trùng không chỉ bền vững mà còn an toàn và hiệu quả, phù hợp với định hướng phát triển xanh của ngành thủy sản toàn cầu. Việc bổ sung 10% bột ấu trùng ruồi lính đen tách béo một phần trong khẩu phần cá tráp đầu vàng không làm giảm giá trị dinh dưỡng hay cảm quan của sản phẩm, còn góp phần giảm áp lực khai thác bột cá. Đây là bước tiến quan trọng trong chiến lược phát triển thức ăn thủy sản “xanh hơn, bền vững hơn”, đưa ngành nuôi biển tiến gần hơn đến mô hình kinh tế tuần hoàn.

Dũng Nguyên
Theo InsectFish