Hội Nghề cá Việt Nam: Loại trừ nguyên nhân cá chết vì thủy triều đỏ

Chủ tịch Hội Nghề cá Việt Nam Nguyễn Việt Thắng nêu rõ, về việc xác định nguyên nhân khiến cá chết hàng loạt mà Bộ Tài nguyên và Môi trường vừa công bố, nên loại trừ nguyên nhân thủy triều đỏ (tảo nở hoa). Bởi những biểu hiện đặc trưng của thủy triều đỏ không được ghi nhận trong thực tế như: lượng tảo phát triển nhiều gây đổi màu nước biển, cá tầng mặt chết hàng loạt, hoặc xác tảo trôi dạt vào bờ từng mảng lớn gây ô nhiễm, hôi thối… Đa số cá chết sống ở tầng đáy, phát hiện lần đầu ở ven biển Kỳ Anh, Hà Tĩnh. Chất độc theo dòng hải lưu chảy từ Bắc xuống Nam tiếp tục gây chết ở Quảng Bình, kế đến là Quảng Trị và phía bắc Thừa Thiên – Huế. Tại đây chất độc đã được pha loãng nên không thấy hiện tượng cá chết. Đến nay, không có bằng chứng nào (động đất, sóng thần, núi lửa…) để dẫn tới nhận định: Đáy biển sinh ra chất độc làm chết cá tầng đáy. Do vậy giả thiết chất độc do con người gây ra là tương đối có cơ sở.

Hội Nghề cá Việt Nam  và bà con ngư dân mong sớm có câu trả lời: tại vùng biển Kỳ Anh (nơi phát sinh cá chết đầu tiên) có bao nhiêu đường ống xả thải ra biển (bao gồm ống xả thải công khai và bao nhiêu ống xả thải do các nhà máy tự làm để xả nước thải chưa qua xử lý). Kết quả kiểm kê 300 tấn hóa chất được nhập về nhà máy Formosa đã sử dụng bao nhiêu, số đã sử dụng thì dùng vào việc gì và sau khi sử dụng chúng có qua đường ống xả thải ra biển không. Kết quả phân tích chất độc (hiện nay chúng ta có rất nhiều máy phân tích sắc ký lỏng hai khối phổ – LC/MS/MS một lần có thể phân tích nhiều yếu tố) của mẫu đất lấy ở cuối nguồn các ống xả và kết quả phân tích chất độc của mẫu lấy từ mang và dạ dày cá chết.

Từ hai kết quả phân tích này, kết luận cá chết có phải vì chất độc không? Nếu cá chết do chất độc thì chất độc ấy phải do nguồn xả thải của các nhà máy tại huyện Kỳ Anh không? Nếu kết quả phân tích cho thấy cá chết không phải do độc tố, các nhà máy ở Kỳ Anh không thải ra chất độc hoặc có thải ra chất độc nhưng không làm chết cá thì mới truy tìm nguyên nhân theo hướng khác. Nếu cá chết do chất độc có nghĩa toàn bộ sinh vật biển đã bị hủy diệt, chúng ta chỉ nhìn thấy cá do chúng có cá thể lớn và nổi lên mặt nước. Việc cần làm tiếp theo là xác định chất độc ấy tồn dư trong đất và nước biển bao lâu.

Hiện nay ngư dân không đi đánh cá, người nuôi cá lồng trên biển không dám nuôi, người nuôi tôm, cá nước lợ không dám lấy nước biển vào nuôi tôm, cá. Tất cả đang chờ đợi câu trả lời từ cơ quan chức năng có trách nhiệm. Một hệ lụy khác là người tiêu dùng do hoang mang nên không sử dụng cá biển và nếu câu hỏi này không sớm được trả lời thì xuất khẩu thủy sản Việt Nam, các ngành kinh tế khác  như du lịch sẽ bị ảnh hưởng.

Do vậy, Hội Nghề cá Việt Nam kiến nghị, các cơ quan chức năng, bộ ngành liên quan khẩn trương xác định nguyên nhân cá chết và có biện pháp phục hồi sản xuất nghề cá và các nghề khác. Đồng thời, các ban ngành bố trí lực lượng để thu gom cá chết để tiêu hủy, không để tình trạng người dân tự do gom cá mang đi nơi khác bán cho người ăn hoặc chế biến thành cá khô, cá mắm hoặc làm nước mắm.

Mặt khác, Hội nghề cá Việt Nam cũng đề nghị Chính phủ có chủ trương, Bộ Tài Chính, Bộ NN&PTNT chỉ đạo các tỉnh thống kê những hộ nuôi trồng thủy sản ven biển, các hộ nuôi cá biển và các hộ ngư dân khai thác thủy sản ven bờ thuộc các tỉnh từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên – Huế bị thiệt hại do hiện tượng cá chết để hỗ trợ, mỗi người trong gia đình bị thiệt hại ít nhất 15 kg gạo/1 tháng, tính từ tháng 4/2016 đến khi có giải pháp khôi phục sản xuất.