Thuận thiên, thông minh và bền vững

Giàu tiềm năng, thế mạnh

Chia sẻ tại Hội thảo “Phát triển mô hình lúa thơm – tôm sạch vùng Mekong” do Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan chủ trì mới đây; PGS.TS Dương Nhựt Long, Khoa Thủy sản Trường ĐH Cần Thơ khẳng định: “Với diện tích canh tác trên 200.000 ha, sản phẩm gần với tự nhiên tôm – lúa là mô hình có nhiều tiềm năng và lợi thế phát triển ở khu ven biển ĐBSCL, đặc biệt là tại 3 tỉnh vùng bán đảo Cà Mau là: Kiên Giang, Cà Mau và Bạc Liêu. Đây cũng là mô hình giúp các địa phương biến những mặt hạn chế về điều kiện sinh thái tự nhiên thành cơ hội phát triển. Lợi nhuận bình quân của mô hình trên 90 triệu đồng/ha, tỷ suất lợi nhuận 252%, trong đó thu nhập từ lúa chiếm 23,1%, thủy sản chiếm 76,9%”.

Các tỉnh ven biển bán đảo Cà Mau có lợi thế trong sản xuất các sản phẩm nông nghiệp hữu cơ nhờ hệ sinh thái tôm – lúa, tôm – rừng, lúa – cá… Theo Cục Trồng trọt, nếu có hệ thống thủy lợi tốt có thể tăng thêm 100.000 ha luân canh tôm – lúa và củng cố diện tích tôm – lúa hiện có khoảng 150.000 ha. Sản phẩm gạo ở vùng này có thể đi vào phân khúc thị trường gạo đặc sản có giá cao nhất trên thị trường thế giới hiện nay.

Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu Phạm Văn Thiều khẳng định, đây là mô hình bền vững, hiệu quả, là mô hình “thông minh” tạo ra các sản phẩm sạch, phù hợp với quy trình GAP, giúp nâng cao giá trị, chất lượng sản phẩm hàng hóa, khả năng cạnh tranh trên thị trường.

Ông Trần Văn Công, Tham tán nông nghiệp Việt Nam tại EU cho biết, đối với sản phẩm thủy sản, EU là thị trường lớn, hàng năm nhập khẩu bình quân 55 tỷ USD, nhu cầu đối với tôm sinh thái rất cao, đặc biệt tôm sú đã thâm nhập rất tốt vào Thụy Sĩ nên mô hình tôm – lúa phù hợp với nhu cầu hiện nay của người tiêu dùng EU. Đối với thị trường Tây – Bắc Âu nhập khẩu rất nhiều để tiêu thụ nội địa, cũng như phân phối lại. Khu vực Nam Âu, nhu cầu tiêu thụ thủy sản rất lớn, nhất là các sản phẩm về tôm sinh thái. Nhóm các nước Đông Âu, nhu cầu tiêu thụ thủy sản cũng đang tăng.

Giải pháp khơi mở phát triển

Theo các chuyên gia, từ kết quả thực tế và dự báo dài hạn thì mô hình tôm – lúa vẫn còn gặp nhiều khó khăn, nhất là biến đổi khí hậu, nước biển dâng và gần đây là hiện tượng hạn hán, xâm nhập mặn… Trong khi đó, cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng nhu cầu vùng nuôi, môi trường có nguy cơ bị ô nhiễm nặng, nông dân còn chú trọng con tôm nhiều hơn cây lúa, thiếu vốn và thông tin khoa học kỹ thuật, thị trường… nên hiệu quả còn thấp, chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế.

Ông Dương Nhựt Long phân tích, với diện tích canh tác mô hình bình quân 2 ha/hộ được xem là khá lý tưởng, nhưng hiện mô hình vẫn còn khá nhiều hạn chế dẫn đến năng suất và giá bán của tôm (tôm sú, tôm càng xanh) trong mô hình còn chưa cao. Đó là hầu hết mô hình đều có diện tích ao mương nhỏ, mực nước trên mặt trảng cấy lúa còn thấp (dưới 60 cm), người nuôi chưa quan tâm nhiều đến chất lượng con giống, chưa quản lý được mật độ con giống trong mô hình… Hệ quả của hạn chế trên là tỷ lệ sống của tôm nuôi rất thấp, bình quân chỉ đạt 17,6% đối với tôm sú và 17,3% đối với tôm càng xanh, dẫn đến năng suất tôm nuôi bình quân chỉ đạt khoảng 200 kg/ha đối với tôm sú và 90 kg/ha đối với tôm càng xanh, đặc biệt là kích cỡ tôm thu hoạch chưa được như kỳ vọng. “Trong khi con tôm càng xanh ở Bến Tre luôn bán được giá cao thì tôm trong mô hình giá vẫn còn thấp và bấp bênh. Nguyên nhân của tình trạng này chính là tôm càng xanh trong mô hình chưa nuôi đạt kích cỡ theo yêu cầu thị trường (8 – 12 con/kg), còn tôm sú cỡ phổ biến cũng chỉ trong khoảng 30 – 40 con/kg nên giá bán cũng không cao” – ông Long minh chứng thêm.

Ông Dương Thành Trung, nguyên Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu đặt vấn đề, nuôi tôm hiện nay dễ hay khó và bao giờ có công thức thành công cho nghề nuôi tôm? Do đó, muốn nhân rộng mô hình này cần phải quy hoạch và tổ chức lại sản xuất thì mới có được sản phẩm đủ lớn, chất lượng đồng đều để thuận lợi cho việc liên kết với doanh nghiệp trong khâu đầu tư, tiêu thụ, quảng bá sản phẩm và tiến tới xây dựng thương hiệu cho sản phẩm của mô hình. Muốn vậy phải có sự tham gia mạnh mẽ hơn nữa của các doanh nghiệp và đi kèm theo đó là các cơ chế, chính sách hỗ trợ từ phía Nhà nước.

Chỉ ra hướng đi dài hơi, giúp mô hình tôm – lúa phát triển bền vững, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng, mỗi địa phương phải tổ chức, phải kết nối chuyên gia, nhà khoa học đến với nông dân để cùng nhau chia sẻ những kiến thức, để cho nông dân hiểu về ý nghĩa của mô hình, cùng nhau xây dựng thành công thương hiệu cho sản phẩm từ mô hình. Nếu chúng ta định vị lúa – tôm vùng Mekong hướng đến nông nghiệp sinh thái bền vững, thì cái mà chung ta cần là xây một hệ sinh thái mà ở đó, từ cơ quan quản lý, chính quyền, doanh nghiệp, nhà khoa học, người dân, truyền thông tất cả đều có vai trò quan trọng như nhau.

Xuân Trường