Cá voi mắc cạn – bão mặt trời “bị đổ lỗi”

Ông Kenneth Lohmann, nhà sinh vật học tại Đại học Bắc Carolina, người đã có những công trình nghiên cứu sâu rộng về khả năng định vị từ của các loài động vật cho biết, hiện nay trên trái đất tồn tại rất nhiều loại động vật có khả năng cảm nhận được từ trường của trái đất – khả năng định vị từ. Có thể kể đến như tôm hùm, cá, rùa biển, các loài chim di cư và một số côn trùng… 

Trong đó, một số loài động vật sử dụng khả năng định vị từ để tự định vị phương hướng di chuyển. Một số loài khác lại sử dụng khả năng này như một hệ thống GPS giúp chúng xác định chính xác vị trí. Cá voi cũng sở hữu giác quan đặc biệt này, cho phép chúng cảm nhận từ trường của trái đất để định hướng di cư. 

Người dân địa phương đang cố gắng giải cứu một đàn cá nhà táng mắc cạn tại bờ biển Indonesia vào năm 2017. Ảnh: Shutterstock

Theo các nghiên cứu từ năm 1985 đến năm 2018, các nhà khoa học đã ghi nhận rằng cá voi xám di cư có khả năng mắc cạn cao hơn gấp 4 lần trong thời kỳ số lượng vết đen mặt trời tăng lên, khi mặt trời đạt điểm cực đại. Từ đầu năm 2016 đến năm 2017, thống kê mật độ cá nhà táng mắc cạn tăng cao bất thường, với hàng loạt cơn bão mặt trời xảy ra cùng thời điểm. Chỉ trong năm 2019, đã xảy ra hàng loạt vụ cá voi mắc cạn. Trong đó phải kể đến việc hàng chục con cá voi chết tập thể trên bờ biển Iceland vào tháng 7/2019.

Theo nghiên cứu được đăng tải trên tạp chí Current Biology, các chuyên gia từ Đại học Duke đã đưa ra khẳng định nhiễu loạn tần số vô tuyến gây ra bởi các hạt năng lượng cao từ bão mặt trời có thể ảnh hưởng đến khả năng cảm nhận từ trường của cá voi. Một số loài cá voi lớn có nhiều khả năng bị lạc và vô tình mắc cạn trong các cơn bão mặt trời. Hiện tượng này ngày càng xảy ra thường xuyên trong giai đoạn tiến gần hơn với mức cực đại của chu kỳ mặt trời sắp tới. 

Cá voi xám là một trong những loài sử dụng khả năng định vị từ tính để định vị. Ảnh: Shutterstock

Cực đại mặt trời tiếp theo được dự báo sẽ bắt đầu vào khoảng năm 2025 và suy yếu hơn so với các chu kỳ mặt trời trước. Tuy nhiên, những cập nhật mới đây đã chỉ ra rằng cực đại mặt trời có thể đến sớm hơn và hoạt động mạnh hơn dự đoán trước đó, có thể đến ngay vào cuối năm 2023 hoặc đầu năm 2024. Những giả định đặt ra rằng nếu chu kỳ mặt trời sắp tới hoạt động mạnh hơn dự kiến, nó có thể gây ra mối đe dọa lớn hơn cho cá voi. 

Tuy nhiên, các luận điểm trên đây chỉ là những dự đoán mang tính tương đối. Có thể tình trạng cá voi mắc cạn xảy ra thời gian gần đây không chỉ đến từ hiện tượng cực đại mặt trời sắp tới. Các nguyên nhân khác có thể là do ô nhiễm tiếng ồn từ hoạt động vận tải biển thương mại, các cuộc tập trận hải quân hoặc các bệnh động vật khác. 

Anh Thư 

(Theo Livescience)