Việt Nam quyết tâm đẩy lùi vấn nạn ô nhiễm rác thải nhựa

Tỷ lệ ô nhiễm nhựa còn cao

Phát biểu tại “Diễn đàn thường niên về rác thải nhựa đại dương ngành thủy sản năm 2024” tổ chức hồi tháng 4/2024, đại diện Cục Biển và Hải đảo Việt Nam (Bộ Tài nguyên và Môi trường), bà Nguyễn Ngọc Hoàn chia sẻ: Tại Việt Nam, ước tính lượng rác thải nhựa ra đại dương hằng năm là từ 0,28 – 0,73 triệu tấn (theo UNEP, 2018). Và theo một báo cáo hiện trạng môi trường biển và hải đảo thì trong rác thải nhựa, chiếm tỷ trọng nhiều nhất là phao xốp và dây thừng, lưới nhỏ; chiếm đến 47% về số lượng rác và 46% về khối lượng rác thải.

Còn theo bà Bùi Thị Thu Hiền, Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN), hiện nay 25/34 bãi biển đang bị ô nhiễm nhựa. Số lượng và khối lượng rác thải nhựa trung bình tại các bãi biển khu vực miền Nam cao hơn đáng kể so với tại khu vực miền Trung và miền Bắc. Trong đó, các bãi biển tại Phú Quốc, Nha Trang và Côn Đảo có số lượng và khối lượng rác thải nhựa cao nhất. Cùng đó, mặc dù tỷ lệ rác nhựa thủy sản có xu hướng giảm trong tổng rác thải nhựa trên bãi biển, thế nhưng các loại rác thải nhựa có nguồn gốc từ hoạt động thủy sản vẫn chiếm ưu thế trong tổng số rác thải nhựa trên các bãi biển.

Những cam kết mạnh mẽ

Ô nhiễm nhựa đại dương là vấn nạn trên toàn cầu, cùng với nhiều quốc gia trên thế giới, Việt Nam cũng vào cuộc với những hành động nhanh và mạnh.

Năm 2019, Thủ tướng Chính phủ ban hành kế hoạch hành động quốc gia về quản lý rác thải nhựa đại dương đến năm 2030. Mục tiêu chung nhằm thực hiện có kết quả các sáng kiến và cam kết của Việt Nam với quốc tế về việc giải quyết các vấn đề rác thải nhựa mà trọng tâm là rác thải nhựa đại dương, bảo đảm ngăn ngừa việc xả rác thải nhựa từ các nguồn thải trên đất liền và các hoạt động trên biển, phấn đấu đưa Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực về giảm thiểu rác thải nhựa đại dương.

Kế hoạch đặt mục tiêu phấn đấu đến năm 2030 giảm thiểu 75% rác thải nhựa trên biển và đại dương; 100% ngư cụ khai thác thủy sản bị mất hoặc bị vứt bỏ được thu gom, chấm dứt việc thải bỏ ngư cụ trực tiếp xuống biển. 100% các khu, điểm du lịch, cơ sở kinh doanh dịch vụ lưu trú du lịch và dịch vụ du lịch khác ven biển không sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần và túi ni lông khó phân hủy. 100% các khu bảo tồn biển không còn rác thải nhựa, mở rộng quan trắc hằng năm và định kỳ 5 năm một lần đánh giá hiện trạng rác thải nhựa đại dương tại một số cửa sông thuộc 11 lưu vực sông chính và tại 12 huyện đảo.

Việt Nam là quốc gia biển, Chiến lược phát triển các ngành kinh tế biển đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, xác định thủy sản là một trong 6 ngành kinh tế biển then chốt. Và thủy sản được nhận định vừa là “nạn nhân” vừa là tác nhân góp phần gây ô nhiễm rác thải nhựa đại dương.

Năm 2021, Bộ NN&PTNT ban hành Quyết định số 687/QĐ-BNN-TCTS phê duyệt “Kế hoạch hành động quản lý rác thải nhựa đại dương ngành thủy sản, giai đoạn 2020 – 2030” với mục tiêu hướng đến giảm thiểu rác thải nhựa trong sản xuất ngành thủy sản, từng bước quản lý rác thải nhựa đại dương theo tiếp cận từ đầu nguồn tới đại dương, kinh tế tuần hoàn và phát triển kinh tế xanh; nâng cao ý thức, trách nhiệm xã hội của cộng đồng nông, ngư dân, các doanh nghiệp về rác thải nhựa, góp phần thực hiện thành công mục tiêu của Chiến lược quốc gia về quản lý tổng hợp chất thải rắn.

Chung tay hành động

Tại “Diễn đàn thường niên về rác thải nhựa đại dương ngành thủy sản năm 2024”, ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản, cho biết: “Rác thải nhựa đại dương là một vấn đề môi trường nóng của Việt Nam hiện nay, do đó ngành thủy sản cũng đã và đang có nhiều hành động thiết thực trong quản lý, nhằm chung tay giảm các tác động của nhựa tới môi trường”.

Tại Diễn đàn, bà Nguyễn Thị Phương Dung, Trưởng phòng Khoa học Công nghệ và Hợp tác Quốc tế (Cục Thủy sản), chia sẻ: Cùng với nhiều quốc gia trên thế giới, Việt Nam đang quyết tâm đẩy lùi vấn nạn ô nhiễm rác thải nhựa nói chung, rác thải nhựa đại dương nói riêng. Trong “Kế hoạch hành động quản lý rác thải nhựa đại dương ngành thủy sản, giai đoạn 2020 – 2030”, Bộ NN&PTNT đặt ra 5 nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu, gồm: Nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm và thay đổi thói quen của cộng đồng ngư dân và các bên có liên quan. Xây dựng và hoàn thiện văn bản quản lý nhà nước về quản lý rác thải nhựa đại dương trong ngành thủy sản. Giảm thiểu rác thải nhựa, thu gom, phân loại từ nguồn, tái sử dụng, tái chế và từng bước thay thế sử dụng vật tư chuyên dùng bằng nhựa trong ngành thủy sản. Nghiên cứu khoa học, ứng dụng, phát triển, chuyển giao công nghệ liên quan đến quản lý rác thải nhựa đại dương trong ngành thủy sản. Và tăng cường hợp tác quốc tế.

Bà Nguyễn Thị Diệu Thúy, Giám đốc Chương trình giảm nhựa, WWF-Việt Nam, cho biết: Từ năm 2019 – 2023, WWF-Việt Nam đã hỗ trợ 3 Khu bảo tồn biển/Vườn Quốc gia Phú Quốc, Côn Đảo và Cù Lao Chàm thực hiện chương trình giám sát và đánh giá rác thải nhựa trên bờ biển và rạn san hô tại 11 Khu bảo tồn biển trên toàn quốc. Đồng thời, triển khai một số mô hình quản lý rác thải nhựa đại dương tại địa phương như: Mô hình đoàn tàu cá chống rác thải nhựa đại dương ở Phú Quốc; Mô hình thí điểm quản lý rác thải nhựa cho tàu cá, cảng cá thực hiện Phụ lục V Công ước Marpol tại Đà Nẵng; Thí điểm mô hình ngư dân thu gom rác về bờ tại Đồng Hới (tỉnh Quảng Bình)… Trong năm 2024 – 2025, WWF-Việt Nam sẽ tập trung triển khai thí điểm mô hình thực nghiệm công cụ kinh tế nhằm thu gom rác thải nhựa từ tàu cá tại Cảng cá An Thới. Đồng thời lồng ghép hoạt động giảm thiểu rác thải nhựa vào các dự án bảo tồn biển…

Còn bà Bùi Thị Thu Hiền, IUCN Việt Nam đề xuất giải pháp cho các Vườn Quốc gia, Khu Bảo tồn biển tiếp tục thực hiện giám sát rác thải nhựa trên biển và rạn san hô; thành lập nhóm tình nguyện tuyên truyền và thu gom rác thải lưu động (1 tháng/1 lần), tổ chức tập huấn cho cán bộ, công nhân viên trong Vườn Quốc gia, Khu Bảo tồn biển. Bên cạnh đó, phối hợp với Ban Quan lý cảng để tuyên truyền trực tiếp với ngư dân neo đậu tàu trong cảng; có sự phân công trách nhiệm cụ thể cho các thành viên để nâng cao hiệu quả hoạt động.

Hồng Hà