Hết một năm, cá tra vẫn rối

Thiếu đủ bề

Đến nay mới có vài tỉnh phê duyệt quy hoạch chi tiết vùng nuôi cá tra (như An Giang, Sóc Trăng); còn lại chưa hoàn thành. Tỉnh có diện tích nuôi cá tra lớn nhất ĐBSCL là Đồng Tháp dự kiến tháng 6/2015 mới phê duyệt quy hoạch, còn thành phố Cần Thơ và tỉnh Hậu Giang vừa được cấp kinh phí.

Chưa có quy hoạch chi tiết nên chưa thể cấp mã số nhận diện cho ao nuôi. Các địa phương tổ chức đăng ký nuôi cá tra thương phẩm chỉ nhằm nắm tình hình sản lượng. Nhiều hộ nuôi ở các tỉnh Đồng Tháp, An Giang còn chưa đăng ký nuôi cá tra thương phẩm.

Quy hoạch, đăng ký nuôi cá tra thương phẩm, ao nuôi được cấp mã số nhận diện là các cơ sở của việc đăng ký hợp đồng xuất khẩu với Hiệp hội Cá tra Việt Nam. Các cơ sở chưa có đủ nên việc đăng ký hợp đồng xuất khẩu theo quy định từ 1/6/2015 vẫn chủ yếu hình thức như trước đây, chưa có tác động mạnh thiết lập trật tự, nâng cao chất lượng.

Quy định bắt buộc thực hiện tiêu chuẩn VietGAP với tất cả ao nuôi từ ngày 31/12/2015, theo lãnh đạo các địa phương, cũng khó thực hiện. Diện tích VietGAP hiện nay ở tỉnh Đồng Tháp lớn nhất với hơn 560 ha, tỉnh khác không đáng kể. Tỉnh An Giang đang thí điểm hỗ trợ thực hiện VietGAP. Tỉnh Hậu Giang đang thẩm định để phê duyệt vốn hỗ trợ làm VietGAP khoảng 4 tỷ đồng.

Người nuôi cá tra vẫn vất vả, nghèo khó – Ảnh: Huy Hùng

Khó nhất trong thực hiện VietGAP, theo Phó chủ tịch Hiệp hội Cá tra Việt Nam Võ Hùng Dũng là ở tư duy. Ông phân tích, VietGAP là thông điệp khẳng định chất lượng nuôi cá với thị trường, một điều bình thường hiện nay, không thực hiện VietGAP mới không bình thường. “Không phải thực hiện VietGAP sẽ được giá cao mà mới được thị trường chấp nhận, còn không VietGAP thì thị trường không mua. Đó là tư duy mới, cần nhận thức”, ông Dũng nói.

Xuất khẩu vẫn ảm đạm

Phó chủ tịch Hiệp hội, ông Võ Hùng Dũng nhận định, tồn kho của các doanh nghiệp đang tăng vì khó khăn thị trường.

Phân tích khó khăn thị trường, ông Dũng cho rằng, việc lùi áp dụng tiêu chuẩn hàm ẩm và tỷ lệ mạ băng theo Nghị định 36 “không có tín hiệu tốt với thị trường”. Nghị định 36 quy định tiêu chuẩn sản phẩm cá tra tối đa hàm ẩm 83%, tỷ lệ mạ băng 10%, thực hiện từ 1/1/2015 nhưng do doanh nghiệp kiến nghị nên được lùi đến  1/1/2016. Nhiều đại biểu tán đồng, sự “lùi bước” ấy khiến ngành cá tra vẫn chìm trong khủng hoảng. Vì thị trường chưa nhận được tín hiệu cải thiện chất lượng nên tâm lý người dùng vẫn nghi ngại.

Đại diện tại Việt Nam của Liên minh Nuôi trồng thủy sản toàn cầu (GAA), một tổ chức phi lợi nhuận quốc tế có trụ sở ở Mỹ, hoạt động hỗ trợ nâng cao chất lượng thủy sản, Bà Nguyễn Thị Thanh Bình cho biết, người tiêu dùng Mỹ và EU “lo ngại cá tra nhiều nước quá”. Bà kể, khách hàng thân thiết nói, miếng cá tra nấu chín trước đây co lại ít, hiện nay co lại nhiều.

Minh bạch và cần hỗ trợ

Phó Chủ tịch Hiệp hội Cá tra Việt Nam Hồ Văn Vàng cho biết, hiện nay các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu đã nuôi khoảng 75% tổng sản lượng, còn 25% do các nông hộ. Ông nói: “Nông dân bán cá cho doanh nghiệp bị kiểm soát rất gắt gao, nên nếu chất lượng sản phẩm cá tra kém, bị khách hàng chê là do doanh nghiệp chế biến”. Chủ tịch Hiệp hội Thủy sản An Giang Lê Chí Bình nói thêm, nếu cá chất lượng kém mà vẫn bán được cho nhà máy, cũng do cán bộ của nhà máy tiêu cực.

Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản Đồng Tháp Lê Hoàng Vũ cho rằng, trước đây đưa ra thời điểm thực hiện tiêu chuẩn hàm ẩm và tỷ lệ mạ băng có tính áp đặt nên doanh nghiệp phản ứng, nay cần theo hướng minh bạch và hỗ trợ. Minh bạch đã trở thành yêu cầu bức bách. Bà Bình, đại diện GAA kể rằng tổ chức này thống nhất hỗ trợ một dự án nâng cao chất lượng tôm Việt Nam mà chưa chấp nhận dành cho cá tra vì “cá tra còn thiếu minh bạch”. Từ thị trường EU cũng đã yêu cầu, trên nhãn hàng hóa và cả trên chứng thư kèm lô hàng cá tra phải ghi rõ khối lượng sản phẩm không bao gồm lượng nước mạ băng.

Phó Giám đốc Sở NN&PTNT An Giang Đoàn Ngọc Phả kiến nghị: Nếu sản phẩm cá tra ghi rõ chất lượng là cho xuất khẩu, doanh nghiệp muốn bán đi đâu thì bán. “Nhưng Nhà nước lại cần có chính sách hỗ trợ sản phẩm chất lượng cao theo Nghị định 36”, ông Phả nói. Đại diện Tổng cục Thủy sản, ông Nguyễn Anh Khoa cho biết, lãnh đạo Tổng cục đang chủ trương hướng đó, minh bạch sản phẩm và hỗ trợ sản phẩm chất lượng cao để xây dựng thương hiệu sản phẩm quốc gia.