Khó ngăn cá tầm nhập lậu vào Việt Nam

Ngắc ngoải cá tầm nội địa

Sau 9 năm kể từ ngày được đưa vào nuôi thử nghiệm ở Việt Nam, đến nay, cá tầm đã được nuôi ở cả ba miền, trong đó nhiều nhất là tại Lâm Đồng.

Ông Trần Văn Hào, Chủ tịch Hiệp hội Phát triển cá nước lạnh Việt Nam cho biết: “Sản lượng cá tầm trong năm 2013 dự kiến đạt 900 tấn, trong đó Lâm Đồng đạt 450 tấn, các tỉnh miền núi phía Bắc 250 tấn, miền Nam và Tây nguyên (trừ Lâm Đồng) 240 tấn”.

Cá tầm là loài đặc sản, được nhiều người ưa chuộng và người nuôi đang có lãi. Tuy nhiên hiện nay, mỗi ngày hàng chục tấn cá tầm Trung Quốc được nhập lậu vào nước ta, rồi tuồn đi tiêu thụ tại các tỉnh/thành phố bằng nhiều con đường khác nhau, thậm chí là được hàng không “tiếp tay”, với giá chỉ bằng 1/3 cá nội khiến hàng loạt doanh nghiệp, người nuôi cá tầm trong nước “chưa kịp lớn” đã phải đối diện với tình trạng “sống dở chết dở”.

Theo ông Hào: “Hàng ngày có 2 – 3 tấn cá tầm không rõ nguồn gốc nhập lậu vào TP HCM qua sân bay Tân Sơn Nhất và được bán ra thị trường với giá chỉ khoảng 120.000 – 130.000 đồng/kg, thấp hơn nhiều so với cá tầm được sản xuất trong nước. Trung bình mỗi năm, lượng cá tầm nhập lậu vào nước ta khoảng 600 – 700 tấn”. Tuy nhiên, ông Lê Anh Đức, Tổng Giám đốc Tập đoàn Cá tầm Việt Nam cho hay, con số này phải cao gấp 8 lần, lên đến 4.000 – 5.000 tấn, trong đó thị trường phía Nam tiêu thụ khoảng 60 – 70%.

“Cá tầm Việt Nam khó cạnh tranh về giá được với cá tầm nhập lậu từ Trung Quốc, bởi cá tầm nhập lậu được nuôi công nghiệp với nguồn thức ăn có hàm lượng tăng trọng cao, thời gian nuôi chỉ 6 tháng, trong khi cá tầm Việt Nam có thời gian nuôi ít nhất 12 – 18 tháng. Ngoài ra, các doanh nghiệp Việt Nam đều dùng các loại thức ăn nhập khẩu hoặc sản xuất trong nước có giá từ 1,5 – 3 USD/kg”, ông Đức cho biết thêm.

Nhầm lẫn hay tắc trách?

Tại buổi gặp gỡ giữa Hiệp hội Phát triển cá nước lạnh Việt Nam, doanh nghiệp, người nuôi cá tầm Việt Nam với báo chí sáng 7/7/2013 tại Hà Nội, ông Trần Yên, Giám đốc Công ty CP Nuôi trồng Thủy sản Tây Bắc (Lai Châu) bức xúc: Đầu tháng 5/2013, Công ty CP Thủy điện Chu Va đóng tại xã Sơn Bình, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu mở một cơ sở nuôi cá hồi, cá tầm rồi nhập lậu giống từ Trung Quốc về nuôi. Đặc biệt, Công ty này đưa cả người Trung Quốc sang trực tiếp nuôi cá theo lối đáng ngờ. Sau khi phát hiện sự việc, tôi đã báo cáo từ xã lên huyện, rồi lên Giám đốc Sở NN&PTNT Lai Châu. Ba ngày sau Giám đốc Sở vẫn không có ý kiến gì nên tôi đã viết thư gửi lên Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Vũ Văn Tám. Sau 10 ngày, đoàn thanh tra pháp chế của Tổng cục Thủy sản đã trực tiếp lên Lai Châu làm việc. Đến ngày 27/5, tôi có đề nghị Tổng cục Thủy sản trả lời về vấn đề này, nhưng Tổng cục cho hay không có ý kiến gì bởi… chưa tập hợp ý kiến đầy đủ.

Cá tầm Việt Nam khó cạnh tranh với cá tầm nhập lậu từ Trung Quốc – Ảnh: Nam Anh

Không bằng lòng với câu trả lời đó, ngày 29/5 tôi gửi thư thỉnh cầu lên Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát. Đến ngày 11/6, tôi nhận được một phiếu chuyển đơn của Tổng cục Thủy sản. Nội dung như sau: “Ngày 10/6/2013, Tổng cục Thủy sản nhận được thư gửi Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát của ông Trần Yên, người nuôi cá hồi và trồng rừng ở Lai Châu trên đèo Hoàng Liên Sơn. Căn cứ Điều 7 Luật Khiếu nại năm 2011 và Điều 20 Luật Tố cáo năm 2011, Tổng cục Thủy sản chuyển thư này đến Giám đốc Sở NN&PTNT Long An để chỉ đạo làm rõ, giải quyết theo thẩm quyền và thông báo kết quả về Tổng cục Thủy sản.

 “Câu chuyện xảy ra ở Lai Châu, Tổng cục Thủy sản chuyển tỉnh Long An giải quyết theo thẩm quyền. Trường hợp này chắc phải chờ lâu vì làm sao mấy người tận ĐBSCL di chuyển hàng nghìn cây số lên Hoàng Liên Sơn cho kịp được”, ông Trần Yên ngậm ngùi vì phiếu chuyển đơn “có một không hai” này.

Đá “quả bóng trách nhiệm”

Tình trạng cá tầm nhập lậu từ Trung Quốc tràn vào nước ta không những làm tê liệt mạng lưới phân phối cá tầm trong nước, đe dọa sự tồn tại của các nhà sản xuất, khiến hàng ngàn nông dân mất việc làm, mà còn là hiểm họa đến sức khỏe người tiêu dùng. Và xa hơn nữa, sẽ dập tắt ngành nuôi trồng cá tầm non trẻ và đầy tiềm năng của Việt Nam. Song đến nay phải làm gì và làm như thế nào để ngăn chặn thì chưa có cơ quan nào lên tiếng.

Ông Nguyễn Trọng Cử, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại Đầu tư Việt Đức (chuyên sản xuất, kinh doanh cá tầm thương phẩm tại huyện Tam Đảo – Vĩnh Phúc) cho biết: Hiện, doanh nghiệp chỉ biết trông chờ bởi đã có quá nhiều văn bản, đơn từ kiến nghị gửi đến các cơ quan chức năng.

Nhiều doanh nghiệp nuôi cá nước lạnh nhận định, 100% cá tầm nhập từ Hà Nội vào TP HCM qua đường hàng không. Vì nếu không vận chuyển theo đường hàng không, với khí hậu và khoảng cách địa lý như vậy cá chỉ có chết.

Do đó, ông Đức cho rằng: “Việc quản lý bằng đường hàng không rất dễ và đây là biện pháp hữu hiệu, đỡ tốn sức nhất để quản lý việc nhập lậu cá tầm. Vì chúng ta có nhiều cửa khẩu nhập lậu, mà hàng không thì chỉ có một cửa khẩu Nội Bài, thậm chí chỉ duy nhất Vietnam Airlines là được vận chuyển hàng tươi sống. Theo đó, chỉ cần cơ quan thú y kết hợp hàng không kiểm tra là sẽ ra ngay. Tuy nhiên, khi trao đổi với cơ quan chức năng của hàng không thì được cho hay, làm gì có con cá nào “bay” từ Hà Nội vào TP HCM”.

Đồng thời, đại diện Cục Hàng không Việt Nam khẳng định, hiện chưa có chốt kiểm dịch thú y nào được lập tại sân bay bởi Bộ NN&PTNT vẫn chưa làm việc với Cục Hàng không về vấn đề này.

Cần sân chơi công bằng

Nhiều ý kiến cho rằng, nên “thả lỏng” cho cá tầm Trung Quốc giá rẻ vào Việt Nam để tăng cạnh tranh, giúp người tiêu dùng Việt Nam có nhiều lựa chọn.

Ông Lê Anh Đức chia sẻ: “Chúng tôi hoan nghênh việc cạnh tranh lành mạnh nếu sản phẩm nhập khẩu tuân theo luật định và ghi rõ nguồn gốc xuất xứ khi đưa ra thị trường. Người tiêu dùng là người cuối cùng quyết định mua sản phẩm nào. Tuy nhiên, chúng tôi phản đối cá tầm nhập lậu từ Trung Quốc vì không qua bất kỳ một quy trình kiểm dịch, thuế quan nào. Sau khi nhập khẩu vào Việt Nam, các sản phẩm này lại “đội lột” cá tầm nuôi tại Việt Nam. Điều này gây sự nhầm lẫn nghiêm trọng cho người tiêu dùng”.

Đồng quan điểm với ông Đức, ông Cử khẳng định: “Hàng dù tốt nhưng nhập lậu thì vẫn là nhập lậu. Nếu chấp nhận cho hàng lậu tồn tại thì ngành cá tầm Việt Nam chắc chắn sẽ chết yểu bởi không thể cạnh tranh. Còn nếu như hàng được nhập khẩu chính thống, chịu đầy đủ các loại thuế và thủ tục thì chúng tôi tự tin để cạnh tranh”.