Phòng bệnh hoại tử trên hàu

Nguyên nhân

Theo Friedman và cộng sự (1998), bệnh do vi khuẩn Nocardia crassostreae gây ra. Đây là một loại vi khuẩn Gram dương, vi khuẩn tấn công hàu, gây nhiễm trùng và hoại tử. Loài vi khuẩn này có nhiệt độ môi trường sống tối ưu là 28oC nhưng có thể phát triển ở nhiệt độ môi trường lên đến 30oC (Friedman và Hedrick, 1991; Friedman và cộng sự, 1998).

Bệnh thường xảy ra ở trong môi trường nước nông có hàm lượng ôxy thấp, nhiệt độ ấm và ở những nơi giàu dinh dưỡng. Vi khuẩn Nocardia crassostreae tập trung chủ yếu ở các nang tuyến sinh dục, mô liên kết, mang, tim, cơ quan phụ, và có thể xâm chiếm mọi mô của các cơ quan khác. Vi khuẩn gây bệnh phân bố rộng rãi; không có khu vực nào có thể được coi là không có bệnh. Mặc dù chưa xác định được cụ thể về tỷ lệ tử vong, nhưng mức độ nhiễm trùng nghiêm trọng và tỷ lệ lây lan cao ở một số quần thể hàu cho con số này là đáng kể (Elston, 1993).

Hàu bệnh xuất hiện các mụn mủ. Ảnh: ST

Triệu chứng

Hàu nhiễm bệnh xuất hiện các mụn mủ màu xanh lá cây hoặc màu vàng, có đường kính lên tới 1 cm. Tuy nhiên, chỉ với các triệu chứng này vẫn chưa thể khẳng định hoàn toàn là hàu đang mắc bệnh do vi khuẩn Nocardia crassostreae gây ra, bởi vẫn còn nhiều loại vi sinh khác gây bệnh cũng có triệu chứng tương tự. Kiểm tra bằng kính hiển vi cho thấy các tổn thương mụn mủ này bao gồm các khuẩn lạc nằm ở trung tâm bao quanh bởi sự khuếch tán là các tế bào máu chủ (Elston và cộng sự, 1987; Friedman và cộng sự, 1991; Engelsma và cộng sự, 2008).

Chẩn đoán

Kiểm tra mô học là kỹ thuật tiêu chuẩn để phát hiện bệnh này. Trong mô học, N. crassostreae xuất hiện dưới dạng các cụm dày đặc, nhuộm Gram dương, dương tính với nhuộm PAS, phân nhánh, đính cườm.

Phòng bệnh

Hiện nay vẫn chưa có biện pháp hữu hiệu để điều trị bệnh. Do đó, người nuôi nên áp dụng các biện pháp chăm sóc, quản lý tốt nhằm phòng bệnh. Thường xuyên vệ sinh khu vực nuôi hàu, tránh cách vùng nước ô nhiễm.

San thưa: Trong quá trình nuôi, khi hàu đang lớn dần thì người nuôi phải san thưa bằng cách làm thưa các chuỗi giá thể để đảm bảo điều kiện thức ăn cho hàu. Sau khi nuôi khoảng 6 tháng, nên thu tỉa bớt những con hàu lớn nhằm giảm mật độ nuôi để những con còn lại sinh trưởng nhanh.

Quản lý môi trường bãi nuôi: Nếu điều kiện môi trường không thuận lợi có thể hạ dây nuôi xuống sâu hoặc khi bãi nuôi bị nhiễm bẩn hay ảnh hưởng của lũ lụt phải di chuyển hàu đến vùng khác có môi trường tốt hơn. Chú ý theo dõi mật độ bám và vị trí bám của hàu trên dây nuôi, nếu hàu bám nhiều ở tầng trên của dây nuôi chứng tỏ nền đáy có vấn đề như hàm lượng ôxy thấp, pH thấp hoặc bùn đáy quá dày, rong bám nhiều, đáy có nhiều khí độc… cần làm vệ sinh nền đáy, điều chỉnh giá thể thưa ra hoặc di chuyển đến nơi khác sạch hơn.

Hàu có thể bị giết bởi nhiều loại địch hại khác nhau, bao gồm các sinh vật cạnh tranh vật bám, sinh vật ăn thịt (sao biển, cá…), sinh vật đục khoét, sinh vật ký sinh và các loài tảo. Do đó, cần tiêu diệt địch hại của hàu.

– Đối với nhóm sinh vật bám: Phương pháp hiệu quả nhất là phơi sinh vật bám dưới ánh nắng mặt trời. Biện pháp hoá học là dùng Sulfat đồng 1 – 2% trong 1 giờ, tuy nhiên phương pháp này tốn nhiều công sức và đắt tiền. Nếu áp dụng biện pháp sinh học phải hiểu rõ chu kỳ sống, đặc điểm sinh thái, đặc biệt là mùa sinh sản của các loài sinh vật bám để chủ động lấy giống tránh những thời điểm xuất hiện nhiều sinh vật bám. 

– Đối với nhóm sinh vật ăn thịt, đục khoét: Gồm các loài ốc tim gà, ốc ngọc, ốc gai, ốc đỏ, cua, còng, cáy, sao biển, cá… Với nhóm này, cách phòng trừ chủ yếu là nhặt bằng tay khi thủy triều xuống hoặc dùng bẫy và áp dụng phương pháp nuôi giàn, bè để hạn chế địch hại từ đáy. Ngoài ra, có thể thu gom để loại bỏ các bọc trứng của ốc vào mùa sinh sản của chúng (tháng 7 – 9);

– Đối với nhóm sinh vật ký sinh, tảo: Định kỳ hoặc khi thấy hàu bị bám bẩn nhiều phải vệ sinh hàu bằng cách dùng bàn chải cọ rửa trên hàu để loại bỏ các chất bẩn, rong và sinh vật bám.

Định kỳ kiểm tra sinh trưởng của hàu, kịp thời loại bỏ các cá thể nhiễm bệnh và xử lý tránh lây lan trong quần đàn. Đồng thời cần tham vấn ý kiến của cơ quan thú y, thủy sản gần nhất khi phát hiện bệnh.

Thái Thuận